Янка Купала - Шляхам жыцьця

Я ашчасьліўлю, мой братка, цябе,
Ўбачышся быццам у небе;
Гора, бяда не падойдзе к табе,
Думаць ня трэба аб хлебе.

Сьпі! Знаю, крыўды ня раз зазнаў ты,
Братам ня быў між братамамі.
Я пашкадую цябе, сіраты,
Буду галубіць сьнягамі…

Меў жа прыпынак ты зносны калі,
Гонячы быт свой цыганскі?
Я з гулкай песьняй: „Ай, люлі-люлі!“
Спраўлю начлег табе панскі.

Скончу я песеньку-байку сваю,
Зоры пачнуць усьміхацца,
Будуць глядзець на спакойнасьць тваю,
Будуць табой уцяшацца!..»

Гэтак над сонным завея пяе,
Гэтак яго калыхала;
І, што ж вы скажаце, людзі мае? —
Сьцепку навекі прыспала.

∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙

Зьбегла па гэтым дзён нешта са тры,
Тры дні — а шмат даказалі:
Ў Сьцёпкавай хаце удрух сталяры
Дзьве дамавіны зьбівалі.

Зь іх адну зьбілі для костак старых,
Сына ў другую злажылі —
I пахавалі па-божаму іх,
Родных, навекі ў магіле.

Сходзіўся ўдоўку пацешыць народ,
Братнім слаўцом адзываўся:
«Маеш адзін хоць расход і заход,
Крыжам адным абышлася!»

Як Лявон прашчаўся з хатай,
Як стаў ў сьвет зьбірацца,
Пакланіўся маме, тату
I Прачыстай Матцы.

Пакланіўся, памаліўся,
Выплеўся за вёску.
На мяжу, як сноп, зваліўся
Пад крывой бярозкай.

Паліліся самі сьлёзы,
Хоць даўно ня плакаў…
Ўстаў, пайшоў, як не цьвярозы,
Далей, небарака.

Смольлю вецер лез у вочы,
Хмары палівалі;
Пушча страшыла уночы,
Людзі ўдзень чапалі…

∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙

Як Лявон прашчаўся зь сьветам,
Як дамоў вяртаўся, —
Ні з пацехай, ні з прыветам,
Кажуць, не спаткаўся.

Ўсюды добра, дома — лепей,
Дзе гуляў дзяцінай,
Дзе ніхто цябе ня чэпе
Так, бяз дай прычыны.

Да сваёй даплёўся вёскі
I… пляцецца далей,
Дзе магілкі, дзе бярозкі
Ля крыжоў стаялі.

Тры крыжы там небарака
Новенькія ўбачыў…
Сеў пад імі і заплакаў —
Па сваіх, няйначай.

∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙ ∙

Першы — маткі, другі — таткі,
Трэйці — Паланеі…
Ў месяц стаў яшчэ адзін крыж
На магільнай кнеі…

Ну, што сумен там ты, мой дзяцюк малады!
Давай чарку на стол, — вот і ўся тут бяда!
Кінь драмаць і ўздыхаць, уздыхні лепш тады,
Як ці жыць, ці ўміраць будзе ўжо не наўда!

Груканём, стуканём чарка ў чарку, як сьлед, —
Бач, і стане душа паланеці агнём;
Весялей і сьмялей глянуць вочы на сьвет,
Весялей і сьмялей пойдзе ўсё хадуном.

Ты бядуеш адно, што жыць кепска табе;
Плюнь на тое, што кепска, што лепей — шукай!
Як вужака, калісь і я віўся ў жальбе;
Глянь сягоньня ўсё роўна — ці пекла, ці рай.

А было, ой, было, як малінка жыцьцё:
Быў шчасьліў, песьні пеў, на ўсё птушкай глядзеў…
Калі хочаш, скажу, раскажу табе ўсё…
Дай вось чарку, а то ўжо язык прымадзеў.

Як напэўна спазнаў, дагадаўся і ты,
Празь дзяўчынку пайшло, а нялёгка пайшло.
Маладыя былі, шмат было дурнаты;
Дваццаць першы мне йшоў, ёй семнаццаць было.

Па суседству жыла, звалі Еўкай яе,
Даспадобы была як і мне, так і ўсім.
Ці глядзіць на цябе, ці то песьню пяе, —
Не было ёй раўні ні у гэтым, ні ў чым.

Падабалася мне лепш, як сам я сабе;
Неспакой мучыў днём, ночкай сон уцякаў;
Ці ішоў за сахой, ці пацеў у касьбе, —
Павідаці яе, як збаўленьня, чакаў.

Не скажу, каб мяне адганяла яна:
Ёй па сэрцы я быў, як яна для мяне.
І часіна ўцякла удваіх не адна,
І цяпер гэты час маю ў сэрцы на дне.

На кірмашы хадзіў зь ёю разам ня раз,
І гасьцінцы купляў, і ў садочку гуляў;
Ненаглядку маю я галубіў падчас,
Абнімаў, цалаваў, думкі ёй асьмяляў.

А матуля мая (рай нябескі ўжо ёй)
Так любіла яе, як бы родну дачку:
Ўсё чакала, назаву я сваёй, —
Калі Еўку сваю павяду у царкву.

Дый адна злыбяда мой сушыла папар:
Прызыў мне, як пятля, ўжо на шыі вісеў…
Брату выйшлі гады, бацька жыў і ня стар,
Я сам дуж і здароў, — значыць, льготы ня меў.

Што рабіць у такім тут жыцьці, беспуцьці —
Выйсьці цэлым зь пятлі, не палезьці наўрад:
Ці жаніцца цяпер і ў салдаты ісьці,
Ці жаніцца тады, як вярнуся з салдат?..