Янка Купала - Шляхам жыцьця

А толькі торг усё ідзе
Над іх душою патаптанай;
Яны, як цені, ў грамадзе
Маўчаць і йдуць на пір паганы.

А як я ўдарыў па струне,
Замітусіліся, як пчолы,
I на гарэ і нізіне
Мне падавалі голас кволы.

За мною ўсцяж, і тут і там,
Іх вусны бледныя шапталі:
„Аддайце песню нашу намі
Нашто схавалі-расхапалі?“»

Сказаўшы так, маўчаць ганцы,
Маўчыць і князь крыху часіны,
I дасць адказ такі ў канцы
Ганцам на іхнія навіны:

«Не ўмруць, не ўмруць ужо яны,
Раз хочуць сонца, славы, песні;
Заб'юць ім зычныя званы
Прабудным звонам напрадвесні.

Сваёй забранай старане,
Скаванай мучаніцы-княжне,
Ўзнясуць пасад на кургане
На панаванне недасяжне.

На дзеле — кожны йшчэ слугой,
У думках — вольныя ўжо людзі;
Над сэрцам іх, над іх душой
Наш дух лунаці вечна будзе».

«Вы, другі верныя, ганцы,
Як летась, сёлета, налета
Ўсе пагранічныя капцы
Абходзьце зноў з маім прыветам.

Гуслямі, лукам і святлом
Будзіце, клічце і свяціце
I так спануйце іхнім сном,
Каб сон іх счэз і ўсталі жыці.

А покуль поўнач не прыйшла,
Вясці бяседу будзем далей;
Засядзьце ўсе кругом стала,
Хай зазвініць віно ў крышталі.

А чарку першую ўзнясём
За цень мінуўшчыны у сеці,
Другой к цяпершчыне прап'ём,
Праславім будучыню трэцяй».

Садзіцца княжна, князь, кругом
Садзіцца вольная дружына;
Шуміць бяседа за сталом,
Плыве часіна за часінай.

I разгараецца ясней
Паходня радасці забытай,
I светазарнасцю сваей
Вясёлкі сее самавіты.

Ямчэй нацягваецца лук,
Цэль рассякаюць агнястрэлы,
Дрыжыць паўчына і павук,
Дрыжыць прыблудак ачарнелы.

Рахкочуць гуслі звон у звон,
На бел-свет розгалас нясецца,
Як бел-свет, коціцца разгон
I ў думцы казкай раздаецца.

Плыве шумліва, як рака,
Бяседа вольная такая,
А ўжо нявідзіма рука
На небе поўнач адзначае.

Залопаў крыллямі пятух, —
I ціхне-ціхне ўсё ў замчышчы;
Замоўк разгул, агонь патух,
Старое згасла папялішча.

На пустку ўзбрыўшы, воўк завыў,
Пуціну заяц перамераў…
А быў тут хто або не быў, —
I так і гэтак мала веры.

I так і гэтак свой прыгон
Распасцірае царства ночы:
Салодкі сон, магільны сон
Смяецца свету ўсяму ў вочы.

Доўга пад трамай ляжала
Сьцішна ў вясковым жыцьці,
Доўга ляжала, чакала
Скрыпка адна ў забыцьці.
Колькі йшло лет за лятамі,
Колькі йшло, сходзіла сіл! —
Скрыпка драмала. Пластамі
Клаўся і рос на ёй пыл.
Потам залітыя вочы
Гэткі ня мог сьлязіць глум,
Пальцу мазольнаму ўночы
Страшна крануць было струн.
Доўга чакае і сьмягне,
Покі хто з сэрцам такі
Скрыпчыны струны нацягне,
Гэткай чакае рукі!..

Шоў вёскай той падарожны,
Чэзла дзе струньніца так,
Шоў і ў хаціну трывожна
Сьмеліцца стукнуць бядак.
Зважна дамок адчыніўся,
Просіць гасьціць гаспадар…
Скрыпка пад трамай… зьдзівіўся…
(Быў падарожны — пясьняр.)
Цягне скрыпулю з-пад трамы,
Пыл абмятае палой, —
Струны заенчылі самі,
Жаляцна самі сабой.
Льюцца пясьнярскія словы,
З дошкай ліповай пяюць;
Зьвесіўшы людзі галовы,
Слухаюць, думкі снуюць.

«Доўга шукаў цябе, скрыпка», —
Гэткая песьня плыве, —
«Быў без вадзіцы я рыбка,
Ягадка ў буйнай траве.
Рвалася сэрца і думы,
Гэт, да нязгадных сьвятліц,
Клікалі хвойныя шумы,
Клікалі шэпты крыніц!
Клікалі… Поўнілісь грудзі
Смуткам надзей і трывог…
Шоў між людзямі ў адлюддзі,
Што мог, і то ўжо ня мог!
Вёску мінаў я за вёскай,
Плёўся праз выдмы, кусты;
Трэ было, трэ было свойскай,
Музыкі свойскай, як ты».

«Слаўся, сьвятая здабыча!
Пан я сягоньня ўсіх ніў!
Песень маіх не паліча
Той аж, хто зоры зьлічыў!
Птушкаю з выраю буду,
Пеці зязюлькай пачну,
Радаўніц жалямі люду
Ў вочы цікава зірну!
Громаў, маланак ахвотна
Буду і цар, і пастух,
Лягу расіцай вільготнай,
Выш'ю вясёлкавы крут!
Дзівамі кветкі купальскай
Кожную зваблю душу;
Буду няласкай і ласкай,
Богаў фальшывых скрышу»!