Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш, або Апошні наезд у Літве

Так кажучы, скасіўся трохі ўбок, дзе ў ліку
Гасцей сядзеў маскоўскі капітан, пан Рыкаў.
Стары салдат, ён быў у вёсцы на кватэры;
Суддзя праз ветлівасць прасіў яго к вячэры.
Еў Рыкаў смачна, у гаворку не мяшаўся,
Ды на ўспамін Варшавы зараз адазваўся:
«Пан Падкаморы! Ой вы! Пан усё цікавы
Пра Банапарта. Цягне ўсё вас да Варшавы!
Айчына! Га! Не шпег я, хоць па-польску ўмею.
Айчына! Я ўсё гэта добра разумею!
Я — рускі, вы — палякі, зараз не ваюем,
Бо — амністыцыюм, дык разам п’ём, балюем.
На фронце ў нас з французам часта, як брат з братам,
Гарэлку п’юць. А — ўра! — пачнуць страляць з гарматаў.
У нас ёсць прыказка: з кім б’ёмся, тога любім,
Або сказаць інакш: як любім — дык і чубім!
Вайна, па-мойму, будзе ў нас, бо да маёра
Плута прыбыў са штаба ад’ютант заўчора:
Да маршу рыхтавацца! Пойдзем ці пад турка,
Ці на франдуза. Ох, той Банапарт — фігурка!
А без Суворава ён можа нас патузаць.
У нас расказвалі ў паходзе на француза,
Што Банапарты чараваў, так і Сувораў [8] Шмат кружыць аповесцяў сярод простых рускіх людзей пра чары Банапарта і Суворава.
Стаў чараваць супроць французскіх загавораў.
Аднойчы ў час бітвы знік раптам Банапарты,
А ён, бач, лісам стаў. Уцяміў тыя жарты
Сувораў,— стаў хартом. Пачуў француз пагоню,
Катом зрабіўся, наш тады змяніўся ў поні.
Дык гляньце ж, як закончылася гэта справа…»
Тут Рыкаў закусіў, і тут з чацвертай стравай
Слуга ўвайшоў, і дзверы адчынілі справа.

Ўвайшла прыгожая і маладая госця.
Сваім з’яўленнем нечаканым, прыгажосцю
Звярнула вочы ўсіх. Усе яе віталі,
Апроч Тадэвуша, відаць, здаўна ўжо зналі.
Яе і постаць зграбную, і бюст прывабны
Сціскаў ружовай сукні матэр’ял ядвабны.
Глыбокі горс, карункавы каўнер, рукаўкі
Кароткія. Круціла веер для забаўкі
(Бо душна не было), той веер залацісты
Пры кожным руху сыпаў зорак дождж іскрысты.
А ў косы, што сышліся ў круг, і ў завітушкі
Былі уплецены ружовыя істужкі,
З-паміж якіх брыльянт выглядваў ненарокам
I, як з каметы зорка, ззяў іскрыстым вокам.
Зусім парадны выгляд! Шэптаў адгалоскі
Пайшлі, што шыку лішне буднім днём для вёскі.
Не ўбачыш ножак, хоць кароткая сукенка,
Так хуценька перастаўляла іх паненка
І сунулася, быццам лялечка з батлейкі,
Якой, схаваўшыся, штукар кіруе нейкі.
Усіх паклонам лёгкім, бегучы, вітала,
Заняць жа тое месца, што яе чакала,
Было нялёгка. Нехапіла многім крэслаў,
Дык чэлядзь да сталоў чатыры лавы ўнесла.
Выходзіла: рад рушыць ці скакаць праз лаву.
Ўшчамілася між радам і сталом і жвава,
Заваяваўшы шлях сабе нялёгкі гэты,
Як шар більярдны, пакацілася да мэты,
Тадэвуша кранула, бо ў адно імгненне,
Заблытаўшы фальбану ў нечыя калені,
Нязручна паслізнулася і ў той хвіліне
Знайшла сабе апору ў маладым хлапчыне.
Перапрасіўшы ветліва, на месца села
Між ім і дзядзькам, але есці не хацела.
Ківала веерам у розныя кірункі,
То зноў каўнерыка брабанцкія карункі
Пагладжвала, то лёгкім дотыкам далоні
Кранала валасы і стужкі каля скроні.

Гаворка запынілася, усе маўчалі
Хвіліны тры, а потым ціха зашапталі,
І гэтак пачалося гукаў нарастанне.
Мужчыны абмяркоўваць сталі паляванне:
Асэсар з Рэентам, стралкі два і гулякі [9] Асэсары ўтвараюць земскую паліцыю павету. Паводле ўказаў, часамі выбіраюцца грамадзянамі, часамі прызначаюцца ўрадам. Тыя апошнія завуцца кароннымі. Асэсарамі завуцца і апеляцыйныя суддзі, але тут гаворка не пра іх. Рэенты актавыя кіруюць канцылярыяй, дэкрэтавыя пішуць прысуды, а ўсіх іх прызначаюць на пасаду судовыя пісары. ,
Узнялі шум наконт куртатага сабакі,
Якім пан Рэент, гаспадар яго, хваліўся
І ўсё цвярдзіў, што ён за зайца перш хапіўся.
А вось Асэсар са свайго даводзіў боку,
Што гэту славу заслужыў яго хорт Сокал.
Дапытваліся ў іншых, але розна ў залі
Пра Сокала і курту госці меркавалі,
Адны як знатакі, а іншыя як сведкі.
Суддзя паўголасам звярнуўся да суседкі:
«Прабач, прашу, што мы з вячэрай не чакалі,
Не выпадала адкладаць, бо спагадалі,
Што госці стомленыя, ды і час не ранні.
Я думаў, мо не прыйдзеш на вячэру, пані».
I з Падкаморым пры напоўненым кяліху
Размову палітычную павёў паціху.

Калі ўсе зноў да страў вярнуліся з ахвотай,
Тадэвуш на суседку стаў глядзець употай.
Прыпомніў, што, не могучы вачэй адвесці
Ад крэсла, адгадаў, хто тут павінен сесці,
Дык чырванеў, бо ў сэрца краўся непарадак,
Хоць з ім разгадку ўбачыў тайнаў і здагадак.
Магчыма, суджана было, каб тут ля боку
Сядзела прыгажуня, стрэтая ў паўзмроку.
Прызнацца, паказалася вышэйшай быццам,
Але ж магла ад вопраткі перамяніцца.
І колер валасоў у той, нібы, не гэткі,
А ясна-залаты, а гэта — тып брунеткі.
Ды ў тым віна, магчыма, сонца немалая —
Яно ж так чырванню пры захадзе палае.
Тады не ўбачыў твару — вельмі хутка знікла,
Але яго ўяўляць ужо душа прывыкла.
Ён там угадваў чорненькія вачаняты,
Твар белы, вусны, быццам вішанькі-блізняты.
І тут убачыў тыя ж вусны, твар і вочы,
Ды вось з узростам думка зладзіць штось не хоча
Гароднічка была дзяўчынкай загарэлай,
А гэта паняй вопытнай здалася, смелай,
Ды ў метрыкі красунь юнак не заглядае,
Для хлопца кожная жанчына маладая,
І ён прызнаць равесніцай любую можа,
Цнатлівай — кожную, што з выгляду прыгожа.