Адам Міцкевіч - Пан Тадэвуш, або Апошні наезд у Літве

А са знікненнем німфы чар быў зразу зняты
З усёй карціны той: вось залатыя краты
І стужкі ўміг саломай сталі з каласкамі.

Граф з заламанымі глядзеў цяпер рукамі
На жменьку шэрай, звязанай травой мятліцы,
Што пер’ем страўсавым умела серабрыцца.
А конаўка, што ў дзеўчыны руках так ззяла,
Той Амальтэі рог, звычайнай морквай стала —
Ён бачыў, як дзіця яе жавала хціва.
Дык і расплыўся чар, развеялася дзіва.

Юнак, калі цыкорыі заўважыць кветку,
Што вабіць мяккасцю далонь, і неўзаметку
Дыхне, узяўшы ў рукі, дык з паветра рухам
Рассыплецца ўся тая кветка лёгкім пухам.
І вельмі здзівіцца дапытлівы хлапчына,
Як з кветкі застанецца голая сцябліна.

Граф, капялюш націснуўшы, назад вяртаўся,
Але дарогу ўсё ж пакараціць стараўся:
Па агародніне, праз кветкі, агрэст крочыў,
Аж уздыхнуў, як агароджу пераскочыў.
Прыпомніў, што казаў пра снеданне дзяўчыне
А можа бачыў хто яго а той хвіліне,
Як быў з ёй у гародзе? Мо пачнуць шуканне?
I што падумаюць пра гэткае спатканне?
Вярнуцца выпадала. Дык крадком за плотам,
Праз зелле меж, зрабіўшы сотні паваротаў,
Нарэшце выбраўся шчасліва на гасцінец,
Што проста ў дворны накіроўваўся дзядзінец.
Ішоў ля плоту, ды ад саду твар адводзіў,
Як злодзей ад каморы, у якой нашкодзіў,
Ці думае пабыць у ёй у зручным часе.
Хітрыў Граф, хоць за ім мо сочка не вялася.
У супроцьлеглы саду бок глядзеў — управа.

Быў скрозь травой заросшы гай стары, радкавы.
Як па кілімах, ля бярозак беластвольных
Пад навессю шатреў зялёных і прывольных
Снавалі постаці. Нагадвалі іх рухі
То танцы дзіўныя, то нейкіх дзіўных духаў
Блуканне ў блясках месяца. Адны у чорных
І цесных вопратках, другія ў больш прасторных
І белых, быццам снег. Той з голай галавою,
Той пад брылём шырокім, тыя, бы чалмою,
Як светлым воблакам, галовы агарнулі
I, як камета хвост, канцы яе цягнулі.
У кожнага свой выгляд: з месца той не сходзіць,
Адно вачыма, долу спушчанымі, водзіць,
Той, гледзячы наперад, быццам сонны, крочыць,
Як па канаце, і нікуды ўжо не збочыць.
А ўсе згінаюцца к зямлі памалу, сонна,
Зусім, як быццам адбіваючы паклоны.
Калі ж адзін супроць другога раптам стане,
Маўчаць і разыходзяцца без прывітання.
Усе ў задуме, ўсе ва ўладзе летуценняў.
Граф думаў, што ён бачыць элізейскіх ценяў,
Што хоць не ведаюць зямных клапот і ліха,
Блукаюць сумныя павольна, моўчкі, ціха.

Ды хто пазнаў бы ў гэтых марах ледзь рухомых,
У тых людзях маўклівых, нам ужо вядомых
Гасцей, сяброў Суддзі? З шумлівага снядання
Пайшлі ўсе на ўрачыстае грыбоў збіранне.
Як людзі з розумам, што ўмеюць карыстацца
І рухамі, і мовай, каб дапасавацца
Да кожнага выпадку, месца і звычаю,
Яны прад тым, як рушыць за Суддзём да гаю,
Від новы прынялі і вопраткі другія:
Плашчы кужэльныя, шырокія, даўгія
Панацягалі зверху на свае кунтушы,
Брылі-капялюшы насунулі на вушы,
Дык і бялелі, быццам тыя ў чысцы душы.
І моладзь перапранена, ’проч Талімэны
І тых-сіх моднікаў французскіх.

Гэтай сцэны
Не ўцяміў Граф, не знаў вясковага звычаю,
Дык здзіўлены надзвычай падбягаў да гаю.
Грыбы ўрадзілі. Хлопцаў просяць пакланіцца,
У песнях слаўныя, румяныя лісіцы —
Дзявоцтва сімвал, бо іх чэрві не з’ядаюць
I, дзіўна, насякомыя не абсядаюць.
Паненкі дык баравіка ўсё выглядалі,
Якога песні ў нас палкоўнікам назвалі [21] Вядомая ў Літве народная песня пра грыбы, якія выходзілі на вайну пад камандай баравіка. У гэтай песні апісаны ўласцівасці ядомых грыбоў. .
А ўсе рыжка шукаюць; ён хоць і сціплейшы,
І менш у песнях слаўны, але найсмачнейшы
Ці солены, ці свежы, у любую пору.
А Войскі дык збірае толькі мухаморы.

І іншыя грыбы, пакінутыя ў браку
З прычыны ядавітасці ці злога смаку,
Карысць сваю даюць: звярыне служаць ежай,
Гняздом кузуркам, гай малююць фарбай свежай.
На абрусе зялёных траў лясной паляны,
Нібы сталовае суддзё парасстаўляны:
Судзіначкі чырвона-жоўтых сыраежак
З віном празрыстым, серабрыстым, ясным, свежым,
Казляк, як быццам кубка дно, пукаты, клейкі,
Як смуклыя шампанскія кілішкі — лейкі,
А белякі далёка свецяць між паляны,
Як малако ў вялікіх кубках паліваных
I, пылам шэрым поўная, сядзіць у цені,
Як перачніца, порхаўка. Другіх найменні
Мо толькі ёсць у зайчай або воўчай мове,
Іх людзі ж не хрысцілі, ган і так іх повен.
Ніхто ні зайчых, ані воўчых не збірае,
А хто, нагнуўшыся, сваю памылку заўважае,
У гневе зломіць грыб або нагой падкіне.
Не месца гэтакім слядам на зеляніне.