Гіём Апалінэр - Зямны акіян

(«Ле Суарэ дэ Пары», люты 1912, № 1.)

Мост Мірабо — мост цераз раку Сену ў Парыжы.

У арыгінале гэта паэтычпая сюіта складаецца з сямі вершаў. На беларускую мову перакладзена тры з іх.

(«Ле Суарэ дэ Пары», верасень 1912, № 8.)

Вершы прысвечаны Анні Плейдэн, якая была гувернанткай у адной англійскай сям’і. Там жа працаваў хатнім настаўнікам Вільгельм Кастравіцкі — малады Апалінэр. Ён моцна кахаў Анні, прысвяціў ёй шмат вершаў. Але яе палохала палымянае каханне паэта, і яна ўцякла ад свайго шчасця ў Амерыку. Цікава апісвае гісторыю гэтага кахання польская пісьменніца Юлія Хартвіг у аповесці «Апалінэр» (выдавецтва «Прагрэс», Масква, 1971).

Менанітка — імкненне высмеяць пурытанскі характар Анні. Менаніты — анабаптысцкая секта, заснаваная ў пачатку XVI ст. і мае дагэтуль прыхільнікаў у ЗША.

Андрэ Сальмон — французскі паэт, сябар Апаліпэра, прытрымліваўся прагрэсіўных поглядаў, быў цесна звязаны з Расіяй. Цікава, што Апалінэр ужывае слова «moujik», а не «paysan». Гэта рускае слова перадаў яму А. Сальмон, які ў свой час бываў у Расіі.

Увесь верш Апалінэра будуецца на тым, што вяселле Сальмона спраўлялі напярэдадні 14 ліпеня 1909 г. — г. зн. напярэдадні свята 120-годдзя Французскай рэвалюцыі.

(«Ле Суарэ дэ Пары», люты 1912, № 9.)

Паэт прысвячае свой верш Луі Дзюмуру — швейцарскаму пісьменніку — аўтару кніг і артыкулаў пра нямецкую і рускую культуру і Русо.

Вершы з гэтага цыкла перакладзены не поўнасцю.

Апалінэр напісаў «Рэйнскае» пасля свайго падарожжа па розных гарадах Аўстрыі і Германіі. Ён наведаў гэтыя гарады дзякуючы таму, што ездзіў як хатні настаўнік з сям’ёй дэ Міло ў 1901–1902 гг. Ён пабываў і ў Празе, якая пакінула моцнае ўражанне і наблізіла яго да славянскага свету.

Вершы былі напісаны ў верасні 1911 г., калі Апалінэра незаконна арыштавалі. Яго абвінавацілі ў тым, што паэт нібыта ўкраў у Луўры карціну Леанарда да Вінчы «Джаконда». Да адказнасці быў прыцягнуты таксама і Пікасо. Несправядлівасць абвінавачання і пратэсты грамадскасці прымусілі ўлады вызваліць Апалінэра з турмы, дзе ён прабыў тыдзень. Пасля гэтага ён знаходзіўся пад следствам яшчэ чатыры месяцы.

Апрача вершаў «У турме Сантэ», Апалінэр з горыччу ўспамінае пра гэты перыяд свайго жыцця і ў паэме «Зона»: «Ты ў Парыжы пад следствам. Ну дзе вы падобнае чулі? Як злачынцу якога, паэта ў кутузцы замкнулі!»

(«Ле Суарэ дэ Пары», лістапад 1912, № 10.)

Вандэм’ер — першы месяц рэспубліканскага календара, — месяц, ад якога ў 1792 г. пайшло рэвалюцыйнае вылічэнне часу. Гэта — паэма пра падыход новай эры.

Кніга выйшла ў выдавецтве «Меркюр дэ Франс» у Парыжы ў красавіку 1918 г. тыражом 1040 экз. Яна складаецца з наступных раздзелаў: «Хвалі», «Штандары», «Скрыня на спіцах», «Артылерыйскія зарніцы», «Снарады пад колер месяца», «Зорная галава».

У кнігу ўвайшлі франтавыя вершы Апалінэра, напісаныя ў траншэях, пад артылерыйскім агнём, і ў шпіталі. Ён праўдзіва раскрывае ўсе жахі вайны і яе недарэчнасць.

У вершы «Перамога» ён гаворыць не пра перамогу на вайне, а пра перамогу ў галіне прагрэсу, у галіне культуры, пра тое, што мір павінен перамагчы вайну.

Паводле ўспамінаў Андрэ Бійі, Апаліпэр адразу зразумеў, што Расіі патрэбен Брэсцкі мір, і адобрыў заключэнне сепаратнага міру.

Няясным застаецца той факт, чаму Апалінэр у вершы «Маленькае аўто» паставіў няправільную дату пачатку першай сусветнай вайны: замест 1 жніўня 1914 года, ён напісаў 31 жніўня.

« Песня любові » — Язон, паводле грэчаскага міфа, выкраў залатое руно ў Калхідзе.

« Рыжая красуня » — заключны верш кнігі «Каліграмы», прысвечанай будучай жонцы паэта Жаклін. Гэты верш з’яўляецца сінтэзам апалінэраўскай паэзіі, запаветам Апалінэра.

Упершыню ў нашай краіне друкуюцца пераклады вершаў: «Развітваецца коннік», «Паштоўка», «Песня любові», «Перамена», «Смутак адной зоркі».

«Пралетарыю» — верш быў напісаны ўвесну 1902 г. і надрукаваны толькі праз пяцьдзесят гадоў. Ён увайшоў у кнігу «Меланхалічны вартавы», апублікаваную ў Парыжы ў 1952 г. з прадмовай сябра Апаліпэра, Андрэ Сальмона.