Гіём Апалінэр - Зямны акіян

Той колер затаіўся ў складках,
Якія акружаюць рот;
Падкраўся ён па здрадніцку да нордраў —
Лілова-ружаваты колер.
I чалавек насіў на целе, на спіне
Агідны колер сваіх лёгкіх.
Рукі! Рукі ўсюды ахоўвалі парадак.

Другі вандроўны акрабат
Быў апрануты толькі ў цень. Я доўга
Углядаўся ў чалавека — і нічога
Не ўбачыў і не зрарумеў нічога:
Быў гэты чалавек без галавы.

Старэйшы, трэці з іх, русім падобны
На валацугу, нават на бандыта,
Адпетага, але весельчака.
Ён да таго ж
(з падвязкамі па белых панталонах)
Меў выгляд зводніка, што пільна сочыць
I за сабой і за сваім убраннем.

Прыціхла музыка.
I пачаліся
Перагаворы з публікай, якая
Ашчадна цыркала на дывапок
Манетку да манеткі,— два з паловай франкі,
Замест чаканых трох за выступленне.

Што зробіш? Стала ясна —
Ніхто больш не падкіне ні сантыма
I давядзецца распачаць сеанс.

Тут выйшаў раптам з-пад старой катрынкі
Зусім маленькі акрабат,
Апрануты ў ружовы колер лёгкіх.
Была ў яго на шчыкалатках і запясці
футра.

Падскочыў
з крыкамі кароткімі
I міла нам салютаваў,
Узняўшы ўгору рукі.

Адну нагу адставіў ён назад,
Дагодліва і нізка пакланіўся
На ўсе чатыры часткі свету.

Калі ж падняўся ён на шар,—
Пяшчотнай музыкаю стала
Яго малое цела,
І ўжо не засталося
Снакойных, апатычных гледачоў.

«Як дух маленькі, бесцялесны!» —
Падумаў кожны.

I песня рухаў заглушыла
Старую, механічную катрынку,
Якую чалавек круціў,
Пакрыты попелам далёкіх продкаў.

Малы кульнуў сваё сальта мартале
З такой гармоніяй,
Што і катрынка сціхла,
Катрыншчык жа
Закрыў рукамі твар;
Здавалася, што гэта ўжо не пальцы,
А верныя нашчадкі яго лёсу;
I на старэчым твары прараслі
Маленькія зародкі будучыні.

Зноў крык чырванаскурага.
I апёльская музыка дрэў.
I знікненне дзіцяці.

Акрабаты ўзнімалі, гуляючы,
Гіры вялізныя.
Яны жангліравалі грузамі.

Але глядач шукаў дзіця дзівоснае
ў самім сабе.

О век! Век воблакаў!

Трыццаць першага жніўня
Тысяча дзевяцьсот чатырнаццатага года,
Я выехаў з Давіля позна ўвечары
У малым аўтамабільчыку Рувэра.

З шафёрам разам трое нас было.

«Бывай», — сказалі мы эпосе ўсёй.
А над Еўропай уздымаліся гіганты гневу.

Арлы, чакаючы ўзыходу сонца, пакідалі гнёзды,
Пражэрлівыя рыбы выплывалі з бездані.
Збіраліся народы — пазнаёміцца грунтоўна,
А мерцвякі ад жаху калаціліся
ў сваіх дамоўках змрочных.

Брахалі злосныя сабакі на слупы граніц.

Я ехаў, і былі ў маёй душы
Усе арміі, якія між сабою ваявалі;
Яны паўзлі і выгіналіся,
адна другую вынішчалі;
Былі ў маёй душы лясы і вёскі Бельгіі,
Даліна Руж і Франкаршан,
былі сялібы —
Яны заўсёды першыя пакутвалі
ад чужаземнага нашэсця;
Я нёс з сабой артэрыі чыгунак —
Там ехалі на смерць салдаты,
Жыццю шматкаляроваму яны салютавалі
ў апошні раз…

Я нёс з сабою акіянаў глыбіню,—
Між затанулых караблёў
Там плавалі страшыдлы.
I неймаверную я нёс з сабою вышыню —
Туды арол не ўзнімецца —
Там чалавек у бой ідзе на чалавека
I падае раптоўна ўніз, нібыта зорка.

Я адчуваў:
як новыя і спрытныя істоты
Сусвет будуюць новы і кіруюць рухам;
Як незвычайную вітрыну выстаўляе,
Разбагацелы на чужым дабры гандляр;
Як гоняць пастухі гіганцкі статак —
Ідуць жывёліны нямыя
і скубуць паціху словы,
На іх сабакі брэшуць на дарозе.

Ніколі не забуду я таго начнога пераходу:
Маўчалі мы, ніхто не вымавіў ні слова.
О, змрочнае цяжкое адбыццё,
Калі тры нашы фары
ў цемры паміралі!
О, ноч пяшчотная, перадваенная!

О, вёскі,
Дзе працавалі спехам кавалі:
Іх выклікалі
ад поўначы да першае гадзіны раніцы!

Ма ймчаліся да сінесіняга Лізье
І да Версаля залатога,
І тройчы мы спыняліся,
каб шыну трэснутую замяніць.

І, урэшце, пасля поўдня
Мы праехалі ў Фантэнблю.
З’явіліся ў Парыж якраз у час!
Нас сустракаў загад: Мабілізацыя!
Мы зразумелі,
сябра мой і я,
Што гэтае маленькае аўто
Прывезла нас у новую эпоху.
Хоця былі мы сталымі людзьмі —
Мы нанава нібыта нарадзіліся.