Алесь Карлюкевiч - Старонкі радзімазнаўства. Мясціны. Асобы

У 1955 годзе ў Клімавічах нарадзіўся вядомы расійскі военачальнік генерал-лейтэнант Міхаіл Кучаравы. У 1976 годзе ён закончыў Пушкінскае вышэйшае каманднае вучылішча радыёэлектронікі супрацьпаветранай абароны. А ў 1988м – Ваенную акадэмію. Яшчэ праз дзесяць гадоў – Акадэмію Генеральнага штаба, вучыцца ў якой лічылі і лічаць за гонар многія вайскоўцы. У 2007 годзе прэзідэнт Расійскай Федэрацыі прызначыў ураджэнца Клімавіч камандуючым Уральскім аб’яднаннем ваенна-паветраных сіл і супрацьпаветранай абароны.

Дадайце да ліку слаўных землякоў і нашага сучасніка Чэмісава, які жыве і працуе ў Маскве. Ён нарадзіўся ў вёсцы Звянчатка Клімавіцкага раёна. I, стаўшы чалавекам прадпрымальным, дзейным, вырашыў зрабіць падарунак сваім землякам: пабудаваў у родным паселішчы царкву. Яе назвалі ў гонар Васіля Вялікага. Раней жыхары вёскі вымушаны былі ездзіць у храм, размешчаны ў Клімавічах, а цяпер вось маюць царкву ў сваёй Звянчатцы…

Клімавічы – далёкая ад вялікіх дарог прастора. Але і яна багатая на знакавыя імёны ў гісторыі нашай Айчыны.

“Лагойск, Логожск або Логойско – старажытнае славянскае абарончае паселішча, спачатку ў Полацкім княстве, пазней – у Мінскім павеце Мінскага ваяводства; сёння – мястэчка і ўладанні ў Барысаўскім павеце, размешчаныя на правым беразе ракі Гайны і рачулкі Лапянец, што ўпадае ў яе. Спадчына ў 14м пакаленні здавён вядомай на Русі літоўскай сям’і Тышкаў, якія пазней сталі звацца Тышкевічамі герба Ляліва”.

Гісторыя ўзнікнення Лагойска гіне ў цемры дагістарычных часоў, а яго назва, відавочна, паходзіць ад слова “лог”, што абазначае даліну, у якой пабудаваны Лагойск. Пра тое, што тут адбывалася да XI стагоддзя, слядоў не захавалася, бо хронікі згадваюць Лагойск толькі пад 1084 годам, калі ў сутычцы кіеўскага князя Уладзіміра Манамаха, сына Усеваладава, з князем полацкім Усяславам войска Уладзіміра захапіла гэтае месца разам з іншымі пасяленнямі на зямлі крывічоў. “Няма нічога болын жахлівага, чым гэтыя няспынныя братазабойчыя войны размножаных варажскіх дынастый, што рабавалі адна адну, а ў выніку пакутавалі няшчасныя аўтахтоны-славяне”, – пісаў даследчык напрыканцы XIX стагоддзя пра Лагойск.

…Бываючы раней у Лагойску, стараўся завітаць да журналіста-ветэрана Браніслава (ледзьве не напісаў – Барыса, але пра гэта крыху ніжэй) Сасноўскага. Па-першае, ён гатовы быў заўжды ўзнавіць у памяці нейкую драбнічку пра майго земляка паэта-сатырыка Захара Біралу. Чалавек шмат пакут нага лёсу, ён і для ўступлення ў пісьменніцкую арганізацыю павінен быў чаргу адстаяць. Прынялі, калі меў ужо за семдзесят гадоў. А першая кніга Біралы пабачыла свет у 1929 годзе – “Смех і радасць вёскі”. Адтуль, з лагойскай школы, у час урока і забралі Захара Якаўлевіча ў няпростую вандроўку па турмах і лагерах. 3 даваеннага часу Сасноўскі з Біралам – добрыя знаёмцы. А па-другое, абавязкова ўспамінаў журналіст Барыса Мікуліча, празаіка, сляды яко га шукаю яшчэ з туркменскіх сваіх часоў. Мог жа так лёс распарадзіцца, што паспытаў горкага і салодкага жыцця празаік Барыс Мікуліч і ў родным Бабруйску, і ў Мінску, і ў Лагойску, і ў Краснаярску, і ў Ашхабадзе.

Літаратурная біяграфія Лагойшчыны і Лагойска – гэта вершы, паэмы, апавяданні, аповесці і раманы народнага паэта Беларусі Ніла Гілевіча, празаіка і публіцыста Міколы Гіля, дзіцячага пісьменніка і журналіста Міхася Зарэмбы, паэта і мастака Сяргея Давідовіча, перакладчыка, крытыка Міколы Навіцкага, аўтара мастацкага летапісу Беларусі XX ста годдзя Івана Пташнікава, публіцыста Пятра Сабіны, аднаго з пачынальнікаў сучаснай беларускай літаратуры Змітрака Бядулі… Відаць, такую ўжо энергетыку заклалі Тышкевічы герба Ляліва, што і з сялян гадаванцы лагойскіх вёсак імкнуліся да мастацкіх літаратурных вяршынь. А яшчэ ж тут, на Лагойшчыне, пеставаўся талент Янкі Купалы. Нарадзіўся, праўда, будучы пясняр у фальварку Вязынка Мінскага павета Мінскай губерні (сёння Маладзечанскі раён).

Але ж зазірніце ў храналогію яго жыцця. У 1887 годзе Луцэвічы жывуць у вёсцы Косіна на Лагойшчыне. Бацька працуе ў маёнтку памешчыка Багдановіча. У Косіна будучы паэт і грамаце вучыцца ў сына служачага маёнтка. Пасля будуць два гады ў Сенніцы, у Мінскім раёне. Бацька Яся працуе аканомам у маёнтку памешчыка Турчынскага. А ў 1891м – вяртанне ізноў на Лагойшчыну. Прудзішча. Віталь Вольскі, ствараючы праз шмат гадоў мастацкі летапіс юнацкіх сцежак Купалы, напіша: “3 Прудзішча Дамінік Луцэвіч паслаў сына да сваіх знаёмых у Аўгустова і Слабодку, маёнткі графа Тышкевіча, каля мястэчка Лагойск Барысаўскага паве та. Там хлапчук вучыўся па чарзе на працягу адной зімы ў вандроўнага настаўніка, так званага «дарэктара». На другі год бацька паслаў яго ў маёнтак Гаяны да арандатаркі Шкоды, у доме якой таксама жыў «дарэктар». Ён вучыў дзяцей арандатаркі, а заадно Яся Луцэвіча…” 3 лагойскіх ваколіц у жыцці Купалы будзе яшчэ і Селішча – засценак Гайна Слабадской воласці, а затым і Бяларучы, у якіх двухкласнае народнае вучылішча Ясь скончыць за адзін год. Дарэчы, у Бяларуцкай сярэдняй школе, якая носіць імя Янкі Купалы, яшчэ ў кастрычніку 1947 года быў адкрыты музей народнага паэта. А ў 1972 годзе да юбілею песняра на будынку школы ўсталявалі мемарыяльную дошку.