Ludiviko Zamenhof: La dua libro de l’ lingvo internacia

«Kiel!» pensis la reĝidino, «ĉu mi efektive saniĝis? Tiu ĉi banejo estas vere por mia malsano la plej helpa! La akvo en nia tempo havas tre mirajn fortojn. Sed tamen mi ne forveturos el la banejo, ĉar nun tie ĉi nur fariĝas interese. La alilandulo tre plaĉas al mi. Ke nur lia barbo ne kresku, ĉar tian li forveturos.»

Je l’ vespero en la granda salono de baloj dancis la reĝidino kun la ombro. Ŝi estis facila, sed li estis ankoraŭ pli facila; tian dancanton ŝi ankoraŭ nenian havis. Ŝi rakontis al li, el kia lando ŝi estas, kaj li konis la landon, li tie estis, sed ŝi tian ne estis en la patrujo. Li rigardis supre kaj malsupre tra l’ fenestroj kaj vidis multajn aferojn, kaj tial li povis respondi al la reĝidino kaj rakonti al ŝi tiajn aferojn, ke ŝi forte miregis. Li devis esti la plej saĝega homo sur la tuta tero. Ŝi ricevis grandan respekton por lia vasta sciado. Kian ili post tio ĉi ree dancis kune, ŝi lin ekamegis, kion la ombro bone vidis. Ĉe la postiranta danco la konfeso de ŝia amo sin trovis jam sur ŝia lango, sed ŝi estis ankoraŭ tiel prudenta, ke ŝi ekpensis pri ŝia lando kaj regno kaj pri la multo da homoj, kiujn ŝi estis ian regonta. «Saĝa homo li estas!» diris ŝi al si mem. «tio ĉi estas bona; kaj li dancas belege, ĝi ankaŭ estas bona; sed egale grava demando estas, ĉu li estas sufiĉe instruita. Mi provos lin ekzameni.» Kaj ŝi komencis proponi al li demandojn pri la plej malfacilaj aferoj, je kiuj ŝi mem ne povus respondi; kaj la ombro faris miran vizaĝon.

«Tion ĉi vi ne povas respondi!» diris la reĝidino.

«Tion ĉi mi sciis ankoraŭ estante en la lernejo!» diris la ombro; «mi pensas, ke tion ĉi eĉ mia ombro tie ĉe l’ pordo povus respondi».

«Via ombro!» ekkriis la reĝidino, «tio estus multege mirinda!»

«Mi ne diras certe, ke ĝi povos,» diris la ombro, «sed tiel mi pensas, ĉar ĝi ja tiel longe min akompanis kaj aŭdis, — mi tiel pensas! Sed permesu, Via reĝida moŝto, sciigi vin, ke ĝi estas tiel fiera kaj volas, ke oni ĝin prenu por homo; ke por teni ĝin en bona humoro — kaj tiel ĝi devas esti, por doni bonajn respondojn — oni devas paroli kun ĝi tute kiel kun homo.»

«Tia fiereco plaĉas al mi!» diris la reĝidino.

Kaj ŝi iris al la instruita homo apud la pordo kaj parolis kun li pri suno kaj luno, pri l’ internaĵo kaj eksteraĵo de l’ homo, kaj li respondis saĝe kaj bone.

«Kia homo li devas esti, se li havas tian saĝegan ombron!» pensis la reĝidino, «ĝi estus efektiva beno por mia popolo kaj regno, se mi lin elektus por esti mia edzo! — Mi ĝin faras!»

La reĝidino kaj la ombro baldaŭ estis pretaj inter si, sed tamen tion ĉi neniu devis sciiĝi, ĝis ili venos en la landon de l’ reĝidino.

«Neniu, eĉ ne mia ombro!» diris la ombro, kaj ne sen kaŭzo li tiel diris.

Baldaŭ ili venis en la landon, en kiu la reĝidino regis, kian ŝi estis en la domo.

«Aŭskultu, amiko!» diris la ombro al la instruitulo, «nun mi fariĝis tiel feliĉa kaj multepova, kiel nur estas eble, tial mi volas ankaŭ por vi fari ion neordinaran! Vi ĉian loĝos ĉe mi en la palaco, vi veturos kun mi en mia propra reĝa kaleŝo kaj ricevos jaran pagon de centmil oraj moneroj. Por tio ĉi vi devas permesi, ke ĉiu kaj ĉio nomu vin ombro. Ne diru, ke vi ian estis homo, kaj unu fojon en la jaro, kian mi sidos sur la balkono en la lumo de l’ suno kaj montros min al la popolo, vi devos kuŝi ĉe miaj piedoj kiel efektiva ombro! Ĉar mi konfesas al vi, mi edziĝos je la reĝidino; ankoraŭ hodiaŭ je l’ vespero ni festos la edziĝon».

«Ne, ĝi estas jam tro multe!» diris la instruitulo, «tion ĉi mi ne volas, tion ĉi mi ne faros! Ĝi estus trompi la tutan landon kune kun la reĝidino! Mi diros ĉion, ke mi estas la homo kaj vi estas nur ombro, kiu portas vestojn de homo!»

«Neniu vin kredos!» diris la ombro. «Estu prudenta, aŭ mi vokos la gardistojn!»

«Mi iros rekte al la reĝidino!» rediris la instruitulo. «Sed mi iros antaŭe!» ekkriis la ombro, «kaj vi iros en malliberejon!» Kaj tien la instruitulo efektive devis iri, ĉar la soldatoj obeis la ombron, sciante, ke la reĝidino volas lin fari ŝia edzo.

«Vi tremas?» demandis la reĝidino, kian la ombro eniris; «ĉu io okazis al vi? ne malsaniĝu hodiaŭ, kian ni volas je l’ vespero festi nian edziĝon.»

«Al mi okazis la plej terura afero, kiu povas okazi!» diris la ombro, «prezentu al vi — jes, tia malforta kapo de ombro ne povas longe sin teni — prezentu al vi, mia ombro perdis la prudenton, ĝi diras kaj ripetas, ke ĝi estas la homo, kaj mi — prezentu al vi — mi estas ĝia ombro!»

«Terure!» ekkriis la reĝidino, «oni ĝin ja enŝlosis?»

«Kompreneble! Mi timas, ke ĝi jam nenian ricevos ree la prudenton!»

«La malfeliĉa ombro!» rediris la reĝidino, «mi ĝin tre bedaŭras; estus tre bone por ĝi, se oni ĝin liberigus de ĝia malfeliĉa vivo. Se mi bone pensas, mi trovas, ke estas necese ĝin mallaŭte tute forigi.»

«Kvankam tio ĉi estus por mi tre dolora!» diris la ombro, «ĉar ĝi estis fidela servanto!» kaj li faris, kiel li ĝemus.

«Vi havas noblan ĥarakteron!» diris la reĝidino.

Je l’ vespero la tuta urbo estis feste iluminita, kaj la pafilegoj tondris «bum!» — kaj la soldatoj faris paradon. La reĝidino kaj la ombro eliris sur la balkonon, por sin montri kaj ankoraŭ unu fojon ricevi la ĝojan kaj tondran «vivu!» de l’ popolaj amasoj.

La instruita homo nenion aŭdis de l’ tuta ĝoja kriado, ĉar al lia vivo estis farita fino.

Ĉiu «tial» havas sian «kial.»

Popolo diras — Dio diras.

Kia patrino, tia filino.

Kiu vivos, tiu vidos.

Se infano ne krias, patrino ne scias.

Pelu muŝon tra l’ fenestro, ĝi venos tra l’ pordo.

En sia urbeto neniu estas profeto.

Kiu iras trankvile, iras facile.

Post la faro venas saĝo.

Kiu ne salutas per ĉapo, salutos per kapo.

Ne diru «hop» antaŭ salto.

Antaŭe intencu kaj poste komencu.

Ne tiel terura estas la diablo, kiel oni lin pentras.

Kia la festo, tia la vesto.

Restu tajloro ĉe via laboro.