Гі Мапасан - Навелы

А палове сёмай ім сказалі, што брамы расчынены і дарога ў Анцібы, нарэшце, свабодная.

Яны зноў пайшлі ў горад, але не знайшлі на дарозе сваіх кінутых сакваяжаў.

Калі яны, яшчэ неспакойныя, апынуліся за брамай, сам камендант Кармелен, з хітрыкамі ў вачах і з закручанымі вусамі, выйшаў сустрэць і распытаць у іх.

Ён павітаўся і папрасіў прабачэння, што ім выпала благая ноч. Але ён мусіў выконваць загад.

Анцібы перапалохаліся. Адны казалі пра гвалтоўную вылазку італьянцаў, другія — пра высадку прынца-спадкаемца, трэція — пра арлеанісцкую змову. Праўда раскрылася пазней, пасля таго, як каменданцкі батальён быў накіраваны вельмі далёка, а на пана дэ Кармелена накладзена жорсткае спагнанне.

Пан Марціні скончыў. Пані Парыс вярталася з прагулкі. Яна праплыла блізка ад мяне, не адводзячы вачэй ад ружовых пад апошнімі сонечнымі промнямі альпійскіх грабянёў.

Мне хацелася павітацца з сумнай гаротнай жанчынай, якая, пэўна, заўсёды помніла сваю, такую сёння далёкую ноч кахання, смелага мужчыну, які за яе пацалунак асмеліўся абвясціць у горадзе аблогу і закрэсліць сваю кар'еру.

А ён, ён, можа, забыўся на яе і, мусіць, дзе за чаркай хваліцца сваім смелым, смешным і палкім учынкам.

Ці ўбачыліся яны другі раз? Ці кахае яна яго, як некалі? І мне падумалася: «Вось яно якое, сучаснае каханне — блазенскае і ўсё ж гераічнае. Гамер, які апеў бы гэтую Алену, павінен быў бы мець душу Поль дэ Кока. Але ж які ён адчайны, смелы, прыгожы і дужы, нібы Ахіл, хітрамысны больш за Уліса, герой гэтай кінутай жанчыны!»

Пераклад : Сяргей Мурашка

Два гады таму, увесну, я вандраваў па беразе Міжземнага мора. Ці ёсць што лепшае, як марыць, калі шпарка ідзеш па дарозе? Вам свеціць сонца, вас лашчыць вецер, а побач — горы і мора! І вы марыце! Колькі летуценняў, успамінаў пра каханне, колькі прыгод згадвае вандроўная душа за дзве гадзіны дарогі! Ласкавы цёплы вецер напаўняе вас няяснымі радаснымі надзеямі, вы п'яце іх разам з паветрам, і яны нараджаюць у вашай душы прагу шчасця, якая расце ад голаду, абуджанага дарогай. Імклівыя прыемныя думкі лётаюць і спяваюць, як птушкі.

Я ішоў па гэтым доўгім шляху, які вядзе ад Сан-Рафаэля да Італіі, падобны на велічны і зменлівы тэатральны дэкор, створаны быццам для таго, каб на яго фоне ставіць усе зямныя паэмы пра каханне. І мне думалася, што ў гэты край — ад Канаў, дзе выхваляюцца багаццем, да Манака, дзе гуляюць, — людзі едуць толькі каб пафанабэрыцца і распусціць грошы, каб пад гэтым прыгожым небам, сярод ружаў і памеранцаў пладзіць самыя брыдкія заганы, дурныя намеры, ганебную пажадлівасць і выказаць дух чалавечы такім, які ён ёсць — рабскі, цёмны, марны і хцівы.

Раптам у глыбіні адной з тых маляўнічых заток, што хаваліся за кожным пагоркам, каля падгор'я, я заўважыў чатыры ці пяць вілаў, якія глядзелі вокнамі на мора. За імі ў дзвюх дрымучых і, пэўна, непраходных лагчынах шумелі векавечныя яліны. Хараство аднае хаткі спыніла мяне: белы дамок з карычневымі панелямі да самага даху апавілі ружы.

А сад! Барвяны абрус кветак і траў стракацеў на зямлі ў гарэзным свядомым беспарадку. Газон таксама тануў у фарбах, абапал прыступак духмяна цвілі кветкі, з вокнаў на сляпуча-белы фасад ападалі блакітныя і бурштынавыя гронкі, а на тэрасе з каменнымі балясамі над уваходам раслі гірлянды вялікіх, пунсовых, як кроплі крыві, званочкаў.

Доўгая расквітнелая аранжарэя за домам вяла ў бок падгор'я.

На дзвярах дробнымі залатымі літаркамі было выведзена: «Віла Мінулага».

Я спытаўся ў сябе, які паэт, якая чараўніца жылі ў ім, чыя натхнёная самотная душа натрапіла на гэты куток і пабудавала тут казачную хатку, якая нібы расла ў аправе з кветак.

Крыху далей на дарозе працаваў каменячос. Я спытаўся ў яго, хто гаспадар гэтага чароўнага дыямента. Той адказаў:

— Пані Жулі Рамэн.

Жулі Рамэн! Калісьці ў дзяцінстве я столькі чуў пра яе, вялікую акторку, саперніцу Рашэль.

Ніводную акторку так не любілі, ніводную жанчыну так не кахалі! Колькі дуэляў і самагубстваў праз яе, колькі прыгод і скандалаў! Які ж цяпер год спакусніцы? Шасцідзесяты, сямідзесяты, семдзесят пяты? Жулі Рамэн! Тут, у доме! Жанчына, якую абагаўлялі самы вялікі музыкант і самы славуты паэт нашай краіны! Я памятаю, калі мне было дванаццаць, у Францыі грымнулі чуткі пра яе ўцёкі на Сіцылію з адным пасля шалёнага разрыву з другім.

Аднаго вечара, пасля прэм'еры, калі зала пляскала ёй паўгадзіны і выклікала на паклоны адзінаццаць разоў, яна, як гэта рабілася ў той час, села ў паштовую карэту разам з паэтам і паехала. Яны пераплылі мора і кахаліся на старажытнай выспе, дачцэ Элады, у засені неабсяжнага апельсінавага гаю, які атуляе Палерма і завецца «Залатая Ракавіна».