Гі Мапасан - Навелы

На борце разам з Жавэлем былі яго малодшы брат, чатыры рыбакі і юнга. Калі выходзілі з Булоні на ловы, стаяла яснае надвор'е.

Аднак неўзабаве ўзняўся вецер, і яго шалёныя шквалы прымусілі траўлер кінуцца наўцёкі. Яны падышлі да берагоў Ангельшчыны, але ўздыбленае мора абрушвалася на скалы, кідалася на сушу, і ўвайсці ў гавань магчымасці не было. Невялічкае судна зноў выйшла ў мора і вярнулася да берагоў Францыі. Навальніца па-ранейшаму не давала магчымасці прайсці між молаў, яна агарнула пенай, грукам і небяспекай усе падыходы да якога-колечы прыстанку.

Траўлер ізноў павярнуў назад, закуляўся па марскіх валах, загайдаўся, захістаўся, захлынаючыся пад моцнымі ўдарамі хваляў, але, не зважаючы на гэта, бадзёры, звыклы да бур, якія яго часам прымушалі па пяць-шэсць дзён блукаць між дзвюх суседніх краін, не маючы магчымасці прыстаць да якога-небудзь берага.

Нарэшце, калі судна было ў вольным моры, ураган утаймаваўся, і, хоць хвалі былі яшчэ даволі высокія, гаспадар загадаў закінуць сетку.

І вось вялізная рыбацкая прылада была перакінута цераз борт, і рыбакі — двое на носе і двое на карме, — круцячы калаўроты, пачалі выпускаць канаты, якія яе трымалі. Раптам сетка даткнулася да дна, малодшы Жавэль, які стаяў на носе і кіраваў спускам сеткі, пахіснуўся, і яго рука апынулася паміж канатам, які на хвіліну аслабіўся ў момант штуршка, і калаўротам, па якім той слізгаў. Жавэль зрабіў адчайнае намаганне, спрабуючы другой рукой падняць канат, але сетка ўжо адышла, і напяты канат не паддаваўся.

Скурчыўшыся ад болю, ён пачаў крычаць. Усе збегліся. Старэйшы брат пакінуў стырно. Усе налеглі на канат, намагаючыся выслабаніць заціснутую руку. Але ўсё было дарэмна. «Трэба рэзаць», — сказаў адзін матрос і выняў з кішэні доўгі нож, які мог бы за два ўдары выратаваць руку малодшаму Жавэлю.

Але рэзаць канат азначала згубіць сетку, а сетка каштавала грошай, шмат грошай — паўтары тысячы франкаў; і належала яна Жавэлю-старэйшаму, які шанаваў свой набытак.

З сэрцам, поўным роспачы, ён крыкнуў: «Не, не рэж, чакай! Зараз, я павярну бокам да ветру». Ён пабег да стырна і рэзка павярнуў яго.

Але судна падпарадкоўвалася з вялікаю цяжкасцю, паралізаванае сеткай, яно страціла рухавасць, і, акрамя таго, яго несла ветрам і плынню.

Сашчапіўшы зубы, Жавэль-малодшы ўкленчыў, вочы яго блукалі. Ён маўчаў. Зноў падбег старэйшы брат, з апаскай зірнуў на нож у матроса: «Чакай, чакай, не рэж! Трэба кінуць якар!»

Якар быў кінуты, увесь ланцуг выпушчаны, тады пачалі круціць калаўрот, каб паслабіць канаты, што трымалі сетку. Нарэшце яны паслаблі, і змярцвелая рука ў скрываўленым ваўняным рукаве была вызваленая.

Жавэль-малодшы, здавалася, ачмурэў. З яго сцягнулі нацельнік і ўбачылі нешта пачварнае, куламесу з мяса і крыві, якая лілася ракой, нібы яе гнала помпай. Хлопец зірнуў на сваю руку і прашаптаў: «Гамон».

Урэшце, заўважыўшы, што на мосце карабля ўтварылася цэлая лужына крыві, адзін матрос крыкнуў: «Ён гэтак увесь сплыве, трэба перавязаць вену».

Яны ўзялі аборку, тоўстую, чорную, прасмоленую аборку і, агарнуўшы ёю руку вышэй за рану, як найтужэй нацягнулі яе. Цурок патроху пачаў меншаць, і нарэшце кроў спынілася зусім.

Жавэль-малодшы ўстаў, яго рука бяссільна матлялася збоку. Ён памацаў яе, прыўзняў, пакруціў, патрос. Усё было ўшчэнт разадранае, косці пераламаныя; толькі цягліцы яшчэ трымалі гэты кавалак яго цела. Ён задуменна глядзеў на руку згаслым позіркам. Потым сеў на згорнуты ветразь, і прыяцелі параілі яму ўвесь час паліваць рану, каб не было агнявіцы.

Перад ім паставілі вядро, і ён, чэрпаючы з яго конаўкай, пачаў прамываць жахлівую рану тонкім цурком празрыстай вады.

— Табе б лепей пайсці ўніз, — сказаў яму брат. Ён спусціўся, але праз гадзіну падняўся зноў, бо ў адзіноце адчуваў сябе ніякавата. Ды і наогул, яму лепш было на вольным паветры. Ён ізноў усеўся на ветразь і пачаў паліваць руку.

Ловы ішлі добра. Вялікія белабрухія рыбіны каля яго ног біліся ў смяротных сутаргах. Ён глядзеў на іх, безупынку абмываючы знявечаную плоць.

Калі ўжо падплывалі да Булоні, наляцеў новы парыў ветру; невялічкае судна зноў шалёна загойсала, пачало падскокваць і куляцца, трасучы параненага небараку.

Настала ноч. Навальніца не ўтаймоўвалася да світанку. Калі ж сонца ўзышло, яны зноў убачылі ўзбярэжжа Ангельшчыны, але мора было ўжо не такое грознае, і яны, лавіруючы, паплылі да Францыі.

Надвячоркам Жавэль-малодшы паклікаў прыяцеляў і паказаў ім чорныя плямы, брыдкую адзнаку гніення на той частцы рукі, якая ўжо ледзь трымалася.