Анатоль Астапенка - Паслухайце нацыяналіста

Мінская сустрэча была апошняй. НДПБ і БНФ былі арганізатарамі. Нам удалося даволі танна арганізаваць сустрэчу ў гатэлі "Юнацтва" у прыгожым месцы на Мінскім моры. Але ўдзельнікаў, на жаль, было ўжо вельмі мала (чатыры дзяржавы – Польшча, Украіна, Арменія і Беларусь). Гэта можна зразумець: Грузія ўступіла ў ваенны перыяд, Прыбалтыка цалкам аддзялілася ад СССР, а пра Сярэднюю Азію і раней было цяжка гаварыць.

Аб некаторых са згаданых падзей я і павяду гаворку ў гэтым раздзеле. Пасля кожнай з нашых сустрэч я рабіў нататкі і яны прыводзяцца храналагічна ў тым парадку, як ствараліся.

У 1991 годзе, з перапынкам працягласцю крыху больш месяца, мне давялося ўдзельнічаць у дзвюх канферэнцыях (нарадах) нацыянальных партый з розных саюзных рэспублік. Поўная назва гэтых канферэнцый: "Нарада Каардынацыйнага Савета нацыянальна-вызваленчых pуxaў заняволеных народаў Савецкага Саюза". Першая нарада (9-я па ліку) адбывалася ў сядзібе Маарду, каля Таліна ў Эстоніі 19 – 20 студзеня 1991 г., другая – (10-я) – 23 – 24 лютага ў Тбілісі.

На абедзвюх нарадах была прадстаўлена даволі шырокая геаграфія ўдзельнікаў, якія прыехалі з Paceі, Эстоніі, Латвіі, Літвы, Беларусі, Украіны, Малдовы, Крыма, Грузіі, Арменіі, Азербайджана, Узбекістана, Татарстана, а таксама з Польшчы. У Эстоніі было прадстаўлена 23 палітычныя арганізацыі, у Грузіі крыху менш.

Галоўным накірункам дзейнасці кожнай з гэтых партый з'яўлялася барацьба за незалежнасць сваёй дзяржавы і пабудова вольнага ад камуністычнага рэжыму дэмакратычнага грамадства.

На нарадах, нягледзячы на стракаты моўны набор яе прадстаўнікоў, уладарыла поўнае паразуменне, сяброўская атмасфера, паважлівыя адносіны адзін да аднаго. Гэта, відавочна, мае адну прычыну, нашу агульную бяду: усе малыя дзяржавы, прадстаўнікі якіх былі абраны на нарады, у свой час 6ылі акупаваныя Расійскай імперыяй, ці потым Савецкім Саюзам, гвалтам далучаны да СССР у "общий дом". Тая агульная трагедыя аб'ядноўвала на гэтых нарадах эстонца і армяніна, беларуса і грузіна – аб'ядноўвала па-сапраўднаму, па-чалавечы , а не з дапамогай навязанага цэнтрам нейкага рэфэрэндуму.

У Маарду амаль аднагалосна ўдзельнікі прынялі 8 рэзалюцый: •Аб злачынствах СССР у Літве", "Аб акупацыйнай арміі", "Супраць захавання Савецкай імперыі" і г.д. Ад беларускай дэлегацыі , якую прадстаўлялі Нацыянальна-дэмакратычная партыя Беларусі (НДПБ) і БНФ (радыкальнае крыло), была прапанавана і зацверджана рэзалюцыя "Аб Чарнобыльскай трагедыі". У гэтай рэзалюцыі адзначана, што ўлады Беларусі працягваюць будаўніцтва ў забруджаных раёнах, транжыраць міжнародную гуманітарную дапамогу. Дадам, што гэтая рэзалюцыя (як і іншыя матэрыялы нарады) разглядалася пасля на пасяджэнні ў ААН і зрабіла моцнае ўражанне.

20 студзеня ў сядзібе Маарду ўдзельнікамі нарады было прынята таксама камюніке, у заключнай частцы якога сказана: “Удзельнікі нарады выяўляюць сваю рашучую адмову ад любых формаў так званага саюзнага дагавору, які з'яўляецца спробай захавання Савецкай імперыі у мадзіфіцыраваным выглядзе, удзельнікі нарады выяўляюць сваю падтрымку праву ўcіx нацый адмаўляцца служыць у імперскіх узброеных сілах, каб імперскія сілы ня мелі магчымасці выкарыстоўваць прадстаўнікоў адных народаў для падаўлення вызваленчай барацьбы другіх. Шлях да дэмакратыі, да сапраўднай волі і незалежнасці нацыі ідзе праз альтэрнатыўныя, незалежныя ад кантролю з боку савецкіх ворганаў pyxі і прадстаўнічыя згуртаванні”.

Гаспадаром 9-й нарады ў Эстоніі былі сябры партыі Нацыянальнай незалежнасьці Эстоніі, якая дала прыклад сапраўднага прыёму з дзённымі пасяджэннямі дэлегацый пад сваімі нацыянальнымі сцягамі (зразумела, у нас быў свой бел-чырвона-белы сцяг), і сяброўскім вячэрнім банкетам. Калі зблізку сутыкаешся з простымі эстонцамі, гэтым вельмі нешматлікім, сумленным народам, здзіўляешся яго нязломнай празе да волі, яго вытрымцы ў няроўнай барацьбе з савецкай імперыяй за свае правы. Не дзіва, што большасць не эстонцаў, тых людзей, якія здаўна жывуць на іх зямлі, падтрымліваюць імкненні эстонскага народа да незалежнасці. Супраць толькі тыя, хто з пагардай увесь час ставіўся да эстонскай мовы, да гісторыі Эстоніі, - гэта тыя, хто і сапраўды з'яўляўся акупантам Эстоніі ў свой час , а зараз гэта адстаўныя палкоўнікі Савецкай Арміі і КДБ. Гэта партыйная наменклатура і яшчэ жменька бязнацыянальных суб'ектаў, якія кормяцца з маскоўскага карыта. Яны і стварылі Інтэрфронт. Імперскі монстр, узгадаваны бясконцымі агрэсіямі, Афганістанам, ды Чэхаславакіяй, ніяк не можа нават дапусціць думкі, што нейкая маленькая Эстонія , ці Літва ды Латвія маюць права на сваю незалежнасць.