Анатоль Астапенка - Паслухайце нацыяналіста

Цяжкі шлях да волі. Калі я ад'язджаў, то заўважыў, што ў Таліне, у адрозненне ад Вільні, яшчэ ёсць вуліцы Леніна і Савецкая, а на плошчы Тоампеа стаяць барыкады [ 4 4 Талінская нарада адбывалася якраз пасля крывавай ночы 13 студзеня 1991 года ў Вільні. Эстонія рыхтавалася да сваёй чаргі. ]...

Зусім другую карціну ўяўляе сабой сталіца Грузіі Тбілісі, дзе я апынуўся цёплым суботнім днём 23 лютага у дзень Савецкай Арміі.

Ішоў шматлюдны мітынг на плошчы Руставелі, луналі рознакаляровыя нацыянальныя сцягі, у тым ліку і два беларускія. Сярод плакатаў на грузінскай мове вылучаўся на англійскай: "Red Army go home" – "Чырвоная Армія , вяртайся дахаты" і яшчэ здалёк было ясна, што гаворка тут ідзе не на карысць "вялікай і непераможнай", а супраць яе. На мітынгу за нас, беларусаў, адносіны да акупацыі Савецкай Арміяй Грузіі выказаў Валеры Сядоў, што былo станоўча ўспрынята прысутнымі.

Але мітынг на тым не скончыўся. Пасля заключнага слова лідэра Нацыянальна-дэмакратычнай партыі Грузіі Цэрэтэлі, натоўп па праспекту Руставелі скіраваў да будынка Вярхоўнага Савета Грузіі, дзе адбыўся другі мітынг. На гэты раз прадстаўнікі розных партый апазіцыйнага блока выказалі свой недавер ураду Звіяда Гамсахурдзія і на заканчэнне, пад ухваленне ўсіх прысутных, быў урачыста спалены ягоны карыкатурна намаляваны партрэт. Высветлілася, што палітычная абстаноўка ў Грузіі моцна адрозніваецца i ад Прыбалтыкі, і тым больш ад Беларусі. Грузія – адзіная рэспубліка, якая хаця і знаходзіцца яшчэ ў складзе СССР, але камуністычная партыя там ужо згубіла ўладу і не прадстаўляе сабой аніякай сур'ёзнай палітычнай сілы. У будынках былога партыйнага кіраўніцтва (ЦК КПГ і г.д.) размешчаны штабы розных грамадскіх рухаў і партыяў, а ў адным з іх праходзіла нашая канферэнцыя.

Усе ўдзельнікі адзначылі, што рэакцыя нарастае, а з боку Маcквы працягваецца наступ на нацыянальна-вызваленчыя pyxі ўcіx рэспублік. Свядомая дэзінфармацыя, масіраванае абалваньванне простага чалавека можа прывесці да паспяховага правядзення рэферэндума "За захаванне СССР", што яшчэ больш замацуе пазіцыі КПСС і Міхася Гарбачова. 3 такой нагоды 10-я канферэнцыя прыняла рэзалюцыю "Аб рэферэндуме". Заслугоўвае ўвагі наступная вытрымка з гэтай рэзалюцыі: "Канферэнцыя ўпэўнена, што правядзенне рэферэндуму па пытанні аб самавызначэнні народаў, якія выявілі сваю волю і беспаваротна вызначылі свой статус у ходзе нацыянальна-вызваленчай барьцьбы да вышэйшага ўзроўню нацыянальных дзяржаў, абражае іх, з'яўляецца амаральным і нясумяшчальным з міжнародным правам.

Тым больш ва ўмовах акупацыі, калі ўвесь народ у адным пакаленні ня мае права асуджаць на такую долю і нашчадкаў. Канферэнцыя лічыць, што рэферэндумы, якія праводзіць акупацыйная ўлада, з’яўляюцца небяспечным прэцэдэнтам, які кладзе пачатак узаконьванню ўлады таталітарнымі структурамі”.

Ад беларускай дэлегацыі (НДПБ, БНФ) у Тбілісі была прынята рэзалюцыя “Па ацэнцы асіміляцыйных працэсаў у Савецкай Імперыі”. У гэтай рэзалюцыі была адлюстравана наша сумная савецкая рэчаіснасць з заняпадам нацыянальных моў і культур. У прыватнасці, адзначана становішча з беларускай мовай, якая ўжо амаль цалкам выцеснена рускай. У заключнай частцы рэзалюцыі гаворыцца: "Канферэнцыя лічьщь, што толькі поўнае вызваленне нацый ад іга імперыі, ад яе антыгуманнай ідэалогіі, псеўдакультуры і эканамічнага дыктату зможа быць падставай да вяртання згубленага гістарычнага вопыту заняволеных народаў, да аднаўлення іх культурных традыцый і духоўных каштоўнасцяў, да захавання і адраджэння гэтых народаў – з'яўляючыcя адначасова гарантам захавання ўсёй сусветнай культуры і выжывання ўсяго чалавецтва".

Канферэнцыя ў Тбілісі праходзіла, фактычна, усяго адзін дзень 24 лютага. Адчувалася, што нашым гаспадарам было трошкі не да гасцей: перад блокам апазіцыйных ураду партый стаялі рэальныя нявырашаныя праблемы, у ліку якіх – вызваленне палітычных вязняў (сярод іx, дарэчы, было нямала ранейшых паплечнікаў Гамсахурдзія). Як бы там нi было, грузінская гасціннасць яшчэ не знікла і партыя "Незалежнасці Грузіі ў старых межах" вечарамі займалася не толькі палітыкай, так што мы добра адчулі, што яшчэ не ўсе вінаграднікі высечаны, а аджыка яшчэ не ўся вычхалася.

Выляталі мы з Тблісі – як і раней з Таліна, з усведамленнем таго, што мы – беларусы, не адзіныя ў сваім імкненні "людзьмі звацца" і што ў нас ёсць сябры ад Балтыкі да Каўказа.

Талін – Тбілісі. Люты – сакавік 1991 г.