Norman Davies - Boże Igrzysko. Tom II

Patrz L. Ratajczyk, Wojsko i obronność Rzeczypospolitej, 1788—1792, Warszawa 1975.

J. Kowecki, Pospolite ruszenie w insurekcji kościuszkowskiej. Warszawa 1964.

M. Kukieł, Dzieje wojska polskiego w dobie napoleońskiej. Warszawa 1920; J. Pachoński, Legiony polskie 1794—1807, Warszawa 1971, t. 1—3.

M. Chojnacki, Wojsko Królestwa Polskiego 1815—1831, Warszawa 1961.

M. Kukieł, Problemes des guerres d’insurrection au XIX siecle, „Antemurale”, II (1959), s. 70—79; K. Wyczańska, Polacy w Komunie Paryskiej 1871 r.. Warszawa 1958.

Na temat historii Legionów, patrz: H. Bagiński, U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908-1914, Warszawa 1935; A. Garlicki, Geneza Legionów, Warszawa 1964; W. Lipiński, Walka zbrojna o niepodległość Polski 1905—1918, wyd. 2, Warszawa 1935; S. Arski, My, Pierwsza Brygada, Warszawa 1963.

Z głównych źródeł dotyczących udziału sił zbrojnych Polski w II wojnie światowej należy wymienić: Polskie siły zbrojne w drugiej wojnie światowej, t. 1—3, Londyn 1950—1983, oraz Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej — Ludowe Wojsko Polskie 1943—1945, Warszawa 1973. Patrz także W. Anders, An Army in Exile: the Story of the Second Polish Corps, Londyn 1949;Cz. Podgórski, Lenino, Warszawa 1972; Ch. Cannell, Monte Cassino: the Historic Battle, Londyn 1963; M. Wańkowicz, Monte Cassino, Warszawa 1972.

J. Piłsudski, Rok 1920, Warszawa 1937, wraz z tekstem M. Tuchaczewskiego Pochodzą Wisłę; W. Sikorski, La campagne polono-russe de 1920, Paryż 1928; Norman Davies, White Eagle, Red Star — the Polish-Soviet War, 1919—1920, Londyn 1972; N. E. Kakurin, A. Melikow, Wojna z Bielopoliakami 1920 goda, Moskwa 1925; La Guerre polono-sovietique de 1919—1920, Collection Historique de 1’Institut d’Etudes Slaves, nr XXII, Paryż 1975. (Patrz przyp. 2, rozdz. I, s. 514; przyp. tłum.).

Żołnierska rzecz: zbiór pieśni wojskowych, wyd. J. Bednarowiez, S. Wemer, Warszawa 1965, s. 57.

Istnieje kilka wersji tekstu; najwcześniejsza datuje się z 17 lipca 1917. Patrz T. Biernacki, My Pierwsza Brygada… Powstanie i historia pieśni. Warszawa 1929.

J.-J. Rousseau, Uwagi nad rządem Polski, tłum. M. Starzewski, Kraków 1924, s. 74.

Badania w tej dziedzinie cieszą się ostatnio w Polsce dużym poparciem ze strony władz. [Patrz przyp. 2, rozdz. I] Patrz Dzieje Polonii w XIX i XX wieku: referaty i komunikaty, wyd. M. Drozdowski, Toruń 1974; także: R. Bierzanek, Stan i potrzeby badań naukowych nad problematyką polonijną, „Problemy Polonii Zagranicznej”, V (1966/7); J. Zubrzycki, Emigration from Poland in the nineteenth and twentieth centuries, „Population Studies”, VI (1953), s. 248—272; B. P. Murdzek, Emigration in Polish Social-Political Thought, 1870—1914, Boulder—Nowy Jork 1977.

Książka powstała przed kolejną falą emigracji po r. 1981, patrz przyp. 2,rozdz. I, (przyp.tłum.).

Dante Alighieri, Boska komedia (III, Raj, Pieśń XXV, 4—6), tłum. Alina Świderska, wyd. M. Kot, Kraków 1947, s. 136 (przyp. tłum.).

S. Kalembka, Wielka Emigracja opolskie uchodźstwo 1831—1862, Warszawa 1972; J. Borejsza, Emigracja polska po powstaniu styczniowym. Warszawa 1966.

H. Janowska, Research on economic emigration, Acta Poloniae Historica, XXVII (1973), s. 187; C. Bobińska, Emigracje zarobkowe na tle wschodnioeuropejskich i polskich struktur spoleczno—ekonomicznych: tezy i streszczenia referatów i komunikatów, Toruń 1974.

Wincenty Witos, Jedna wieś. Chicago 1955, s. 39. Klasyczną pracą na temat emigracji chłopskiej jest opracowanie W. Thomasa i F. Znanieckiego The Polish Peasant in Europę: monograph of an immigrant group. Boston 1918—20, t. 1—5.

The Church Records of Panna Maria (Texas), wyd. J. Dworaczyk, „Annals of the Polish R.C.V.”, IX (1944), s. 26. Patrz także A. Brożek, Ślązacy w Teksasie, Warszawa 1972; J. Przygoda, Texas pioneersfrom Polana: a study in ethnic history, San Antonio—Los Angeles 1971.

(„ Roku pańskiego 1855, dnia dziewiątego lutego, Szymonowi Bronderowi i Julii Pilarczyk, małżonkom katolikom, narodziła się prawowita córka, która tego samego dnia została ochrzczona przeze mnie niżej podpisanego i której nadano imię Paulina. Matką chrzestną była Julia Kyrish. Świadek owego wydarzenia, ojciec L. B. M. Moczygemba ”; przyp. tłum.).

Patrz A. Brożek, Polonia amerykańska, 1854—1939, Warszawa 1979 (praca opatrzona obszerną bibliografią); także: P. Fox, The Poles in America, Nowy Jork 1922; M. Haiman, The Polish past in America, 1608—1865, Chicago 1939.

Helena Znaniecki—Łopata, Polish immigration to the United States of America: problems of estimation and parameters, „Polish Review”, XXI (1976), nr 4, s. 85—107. Patrz także Alina Baran, Distribution of Polish Origin Population in the USA, „Polish Western Affairs”, XVII (1976), nr 1—2,s. 139—144.

J. S. Wordsworth, Strangers within our gates, Toronto 1972, s. 114.

„Na przestrzeni całego stulecia silni i zdecydowani przybysze z północnej Europy stanowili trzon napływającego na nasze ziemie strumienia obcej krwi (…) teraz jednak przybywają tu tłumy ludzi wywodzących się z najniższych warstw społecznych południowych Włoch, ludzie drugiej kategorii pochodzący z Węgier i Polski, ludzie reprezentujący grupy społeczne, którym zawsze brak było zarówno wszelkich umiejętności i energii do pracy, jak i jakiejkolwiek inicjatywy czy bystrości intelektu…” T. Woodrow Wilson, A History of the American People, Nowy Jork 1902, t. 5, s. 212.

I. T. Sanders, E. T. Morawska, Polish-American Community Life: a survey of research, The Community Sociology Monograph Series II, Boston—Nowy Jork 1975 (praca zawiera obszerną bibliografię). Patrz także S. Włoszczewski, A History of Polish American Culture, Trenton 1946; J. A. Wytrwał, America & Polish Heritage: a social history of the Poles in America, Detroit 1961.

W. B. Makowski, The History and Integration of the Poles in Canada, Niagara Falls 1967; Past and Present: Selected Topics on the Polish Group in Canada, wyd. B. Heydenkorn, Toronto 1974; A. Kapiszewski, Problems in multiculturalism and the Polish Canadian Community, „Polish Western Affairs”, XVII (1976), nr 1—2, s. 145—151.

K. Groniowski, The main Stages in the History of Polish Immigrants in South America, „Polish Western Affairs”, XVII (1976), nr 1—2, s. 152—160; R. Stemplowski, Eniistment in Brazil to the Polish Armed Forces, 1940—1944, ibidem, s. 161—172. Patrz także praca zbiorowa Emigracja polska w Brazylii: 100 lat osadnictwa. Warszawa 1971.

K. Murzynowska, Polskie —wychodźstwo zarobkowe w Zagłębiu Ruhry w latach 1880—1914, Wrocław 1972; R. Clemens, L ‘Assimilation culturelle des immigrants en Belgique: Italiens et polonais dans la region liegoise, Liege 1953; H. Janowska, Polska emigracja zarobkowa we Francji, Warszawa 1964.