Язэп Найдзюк - БЕЛАРУСЬ УЧОРА І СЯНЬНЯ

У 1967 годзе ў Торонто быў заснаваны Беларускі Выдавецка-Мастацкі Клюб «Пагоня». Мэтамі клюбу былі выдаваньне кніг і іншых публікацыяў аб Беларусі, як і прадукцыя беларускіх музычных і харавых запісаў.

У канцы 1970 году ў Торонто заснавалася Беларуска-Канадзкае Аб'яднаньне Моладзі.

Гэтая арганізацыя пастанавіла быць незалежнай ад абодвух напрамкаў — ЗБК і БНА. Сваёй мэтай яна паставіла захоўваць і культываваць беларускую спадчыну ў Канадзе. Неўзабаве гэтая арганізацыя далучылася да Беларуска-Канадзкага Коордынацыйнага Камітэту.

У 1971 годзе дзень Беларускай Дзяржаўнай Незалежнасьці 25 сакавіка быў адзначаны ў Вінніпэгу разам: Беларускім Вызвольным Фронтам і Беларускім Нацыянальным Аб'яднаньнем. Гэтым разам тут адбылося першы раз беларускае праваслаўнае богаслужэньне.

Канадзкая Рада Этнічных Мастацтваў ад 1972 году пачала арганізаваць у Торонто этнічныя імпрэзы, у праграме якіх беларускія групы арганізавалі ў сваіх залях выстаўкі фольклёрнага мастацтва, нацыянальную кухню і праграмы нацыянальных танцаў, песьняў, музыкі і інш.

У 1972 годзе ў Торонто адбылася Онтарыйская Канфэрэнцыя Этнічнай Спадчыннасьці, у якой прымалі ўдзел беларусы ад некалькіх арганізацыяў напрамку ЗБК і ад газэты «Беларускі Голас».

Ад 1950 году ў Монтрэалі знаходзіцца прадстаўнік БЦР — В. Гуцько. Прыблізна ад таго самага часу ў Торонто знаходзіўся прадстаўнік Рады БНР, а ад 1970 году — Старшыня Рады БНР Вінцук Жук-Грышкевіч.

На пачатку 1967 году ў Торонто заснаваўся Беларускі Інстытут Навукі і Мастацтва, які арганізуе лекцыі беларусазнаўства, выстаўкі беларускага народнага мастацтва і інш.

У 1974 годзе ў Канадзе выйшла друкам кніга, падручнік беларускай мовы для англамоўных вучняў — «Асновы беларускай мовы» (Fundamental Byelorussion), апрацаваная В. Пашкевічавай. На друк кнігі была атрыманая датацыя фэдэральнага ўраду ў квоце 15 000 даляраў. У 1978 годзе выйшла другая частка гэтай кнігі.

У 1948 годзе ў Торонто пачала выходзіць месячная газэта «Беларускі Эмігрант», якая ў 1954 годзе спынілася. Выдавец яе, К. Акула, пазьней пачаў выдаваць часапіс беларускіх вайскоўцаў «Зважай» пад фірмай Камітэту Сувязі Былых Беларускіх Вайскоўцаў. Абедзьве гэтыя публікацыі падтрымлівалі БНР і крытыкавалі БЦР, часта адхіляючыся ад фактычнага стану спраў.

Ад 1952 году ў Торонто выходзіць месячная газэта «Беларускі Голас», выдаваная і рэдагаваная С. Хмарам (Сіняк), агульна ведамая з тэндэнцыйнага перакручваньня праўды.

Ад 1960 году ў Канадзе існуе Коордынацыйны Камітэт, які ладзіў супольнае адзначаньне беларускіх нацыянальных юбілеяў праз усе існуючыя беларускія групы. Аднак прыхільнікі «крывіцкай» БНР выкарыстоўвалі гэтыя супольныя імпрэзы для сваёй групы, прамоўчваючы іншых. Таму гэтыя супольныя сьвяткаваньні спыніліся і па 1970 годзе кожная трупа арганізавала іх асобна ў сваім абсягу.

У Аўстралію першы транспарт беларускіх бежанцаў (ДП) прыехаў з Заходняй Нямеччыны 14 траўня 1948 году, наступна прыяжджалі далейшыя транспарты. Агулам да 1952 году ў Аўстралію эмігравалі каля 4000 беларускіх ДП. На пачатку яны наведвалі і ў бальшыні належалі да новаствораных беларускіх арганізацыяў. З бегам часу гэтая лічба малела і ў 1981 годзе да беларускіх арганізацыяў належалі каля 330 асобаў.

У гэтым часе ў Аўстраліі было каля 50 беларусаў з вышэйшай асьветай, здабытай пераважна ў Аўстраліі. Яны працавалі архітэктарамі, лекарамі, інжынерамі, настаўнікамі і юрыстамі. Бальшыня беларусаў працавала работнікамі на фабрыках. 3 часам некаторыя з іх станавіліся кіраўнікамі аддзелаў на прадпрыемствах. Больш ініцыятыўныя здабывалі спэцыяльнасьці мэханікаў, цесьляроў, вадаправодчыкаў, сьлесароў, зваршчыкаў мэталю, бюровых працаўнікоў, агэнтаў па прадажы дамоў, некаторыя сталі фермэрамі.

У некаторых гарадох паасобных правінцыяў былі заснаваныя беларускія арганізацыі. Першая арганізацыя была заснаваная 28 студзеня 1950 году ў Сыднеі пад назовам Беларускае Аб'яднаньне ў Новай Паўдзённай Валіі (БАуНПВ). 7 кастрычніка 1950 г. у Мэльбурне было заснаванае Беларускае Аб'яднаньне ў Вікторыі. Адначасна была прынятая пастанова аб задзіночаньні і супрацоўніцтве з БАуНПВ і выбраньні супольнага кіраўніцтва — Галоўнай управы. Згодна з гэтым БАуНПВ 15 кастрычніка 1950 году пераназвала сябе на Беларускае Аб'яднаньне ў Аўстраліі (БАуА), была абраная супольная Галоўная ўправа. На старшыню быў абраны М. Зуй, а на гэнэральнага сакратара і рэфэрэнта вонкавай сувязі — А. Алехнік. Бальшыня сяброў гэтай арганізацыі падтрымлівала Беларускую Цэнтральную Раду. Калі-ж «крывічам» не ўдалося знейтралізаваць палітычную працу гэтай арганізацыі, тады яны выступілі з яе і 25 лютага 1951 г. заснавалі сваю асобную арганізацыю з 28 сяброў — Беларускае Аб'яднаньне ў Новай Паўдзённай Валіі.