Язэп Найдзюк - БЕЛАРУСЬ УЧОРА І СЯНЬНЯ

У верасьні 1973 году ў Эрыё (Пэнсыльванія) адбыўся зьезд беларускіх эвангельскіх баптыстых. На зьезьдзе было пастаноўлена стварыць Беларускае Эвангельска -Баптыстскае Брацтва, на старшыню якога быў выбраны прэсьвіцер Даніла Ясько. Адначасна было пастаноўлена выдаць беларускі рэлігійны сьпеўнік, распачаць беларускія рэлігійныя радыёперадачы на Беларусь і выдаваць бюлетэнь пабеларуску.

Беларускае грамадзкае жыцьцё ў Канадзе распачалося з прыбыцьцём у гэты край беларускіх эмігрантаў па другой сусьветнай вайне. Гэтыя эмігранты прыяжджалі з лягероў IPO з Нямеччыны і па дэмабілізацыі польскай арміі пад брытанскай камандай, як і Другога корпусу пад камандай генэрала Андэрса з Англіі. У 1948 годзе ў Торонто была заснаваная першая арганізацыя — Згуртаваньне Беларусаў у Канадзе (ЗБК). Заснавальнікамі яе былі К. Акула (Качан), Я. Пітушка, Ц. Салановіч, М. Пашкевіч і іншыя, разам 14 асобаў. Мэтамі арганізацыі былі: дапамога беларусам у Канадзе, інфармаваньне чужынцоў аб Беларусі, прапаганда і дапамога вызваленьню Беларусі з расейскай няволі, падтрымка БНР з М. Абрамчыкам на чале і іншае. З бегам часу колькасьць сяброў арганізацыі расла і дзейнасьць яе разгортвалася. У Торонто існавала цэнтраля ЗБК, а аддзелы паўсталі ў Торонто, Гамільтоне, Судбуры і Монтрэалі. 17—18 траўня 1952 году на зьезьдзе ЗБК адбыўся падзел паводля прыхільнікаў дзяржаўных устаноў БЦР і БНР. Прыхільнікі БЦР заснавалі Беларускае Нацыянальнае Аб'яднаньне ў Канадзе (БНА). Мэты гэтай арганізацыі былі ідэнтычныя да беларускіх грамадзкіх арганізацыяў у кожным краі.

У 1950 годзе беларусы Вінніпэгу заснавалі Беларускі Нацыянальны Камітэт, старшынёю якога абралі Г. Галожына, сакратаром М. Сільвановіча. У гэтым самым годзе камітэт арганізаваў адзначэньне дня 25 сакавіка як беларускага дзяржаўнага юбілею. Сябры камітэту разгарнулі дзейнасьць у галіне рэпрэзэнтацыі беларускага фольклёру, супрацоўнічаючы з УМСА. У гэтай дзейнасыці вялікім посьпехам карыстаўся таленавіты сьпявак М. Радчанка. У 1955 годзе Беларускі Нацыянальны Камітэт зьмяніў свой назоў на Беларуска-Канадзкае Нацыянальнае Аб'яднаньне.

У студзені 1952 году беларусы Монтрэалю склікалі сход і арганізавалі Згуртаваньне Беларусаў у Монгрэалі з тым, што гэтая арганізацыя не будзе належаць да ніякага беларускага дзяржаўнага прадстаўніцтва, а будзе займацца толькі культурнымі, адукацыйнымі і інфармацыйнымі беларускімі справамі.

У 1950 годзе ў Торонто быў арганізаваны прыход Беларускай Праваслаўнай Царквы імя Сьв. Эўфрасіні Полацкай, настаяцелям якога быў сьв. Міхаіл Мігай.На пачатку службы адбываліся ў залі англіканскай царквы, наступна пры ўкраінскай праваслаўнай царкве,а пазьней прыхажане купілі дом пры вуліцы Куннінггам, які перабудавалі на царкву. У 1952 годзе сход прыхажан пастанавіў сваёй вялікай бальшынёй увайсьці ў юрысдыкцыю Экзарха Канстантынопальскай Патрыярхіі. У канцы гэтага самага году Экзарх прыняў прыход пад сваю апеку. У 1957 годзе быў куплены большы будынак пры Довэркоўрт Роад, які быў дастасаваны для патрэбаў царквы, куды і быў пераведзены прыход. Да прыходу належыць група казакаў і група румынаў.

Пасьля падзелу беларускай грамады на сяброў ЗБК і БНА хутка адбыўся і царкоўны падзел. Сябры ЗБК

(прыхільнікі БНР, званыя «крывічамі») арганізавалі сваю асобную царкву імя Сьв. Кірылы Тураўскага ў юрысдыкцыі яп. Тамашчыка, што было завершана 20 лістапада 1954 году. Настаяцелем тут быў прызначаны сьв. Міхаіл Мацукевіч. Пазьней гэты прыход купіў дом пры Ст. Кларэнс Авэню ў Торонто і перабудаваў яго для царкоўных патрэбаў.

Арганізацыі абодвух напрамкаў, БНА і ЗБК, арганізавалі гурткі самадзейнасьці моладзі, якія вывучалі беларускія народныя танцы, сьпевы і займаліся спортам.

Беларускае Нацыянальнае Аб'яднаньне ў 1954 годзе арганізавала Беларускае Страхавое Таварыства «Пагоня» як аўтаномны аддзел Украінскага Работніцкага Саюзу ў Торонто. Старшынёй таварыства быў абраны Б. Сладкоўскі.

У Вінніпэгу ў 1957 годзе стварылася арганізацыя Беларускі Вызвольны Фронт. На пачатку дзейнасьці яна адзначыла 50-я ўгодкі абвешчаньня незалежнасьці Беларусі.

Беларусы гораду Ошава ў 1961 годзе арганізавалі Беларускую Самапомач. Мэтамі арганізацыі былі маральная і фінансавая дапамога сябрам, забясьпячэньне іх культурных патрэбаў, удзел у беларускіх нацыянальных сьвятах і ў канадзкіх гарадзкіх і краёвых імпрэзах.

У 1966 годзе прыхільнікамі абодвух напрамкаў з мэтай заснаваньня агульнага адпачынковага рэсорту была купленая ферма каля Парры Соунд у Онтарыё, названая «Слуцак». Там быў арганізаваны прыход, які заняла Аўтакефальная Беларуская Праваслаўная Царква. Астаточна собсьнікамі гэтага рэсорту сталіся прыхільнікі аднаго напрамку ЗБК.