Станіслаў Акіньчыц - Залаты век Беларусі

Як прафэсар тэалёгіі ў Вітэнбэргу ён чытаў студэнтам лекцыі - камэнтаваў Псальмы і Новы Запавет. У адзін з доўгіх зімовых вечароў Марцін Лютар, вывучаючы Пасланьне да Рымлянаў, раптам спыніўся на словах, якія далі адказ на ўсе пытаньні загубленага чалавека: «Праведнік вераю жыць будзе». Вось яно, выратаваньне! «Я адчуў сябе цалкам адроджаным ... Гэтыя словы Паўла сталіся для мяне брамамі раю», - апісваў брат Марцін свае перажываньні таго вечару. Апраўданьне Божае прыходзіць да нас не праз нашыя ўласныя намаганьні, але мы атрымліваем яго, калі прымаем вераю тое, што Ісус Хрыстос ужо зрабіў для нас на крыжы. Усьведамленьне гэтага перавярнула жыцьцё Марціна Лютара. Ён зразумеў, што збаўленьне - гэта перш за ўсё асабістыя адносіны з Богам.

Крок за крокам дасьледуючы Біблію, ён адкрыў, што царква цалкам сказіла Эвангельле. Замест Божай міласьці прапаведваліся чалавечыя заслугі, замест веры - забабоны і рэлігійныя абрады, замест Слова Божага - легенды і традыцыі. Асабліва ўражвала вітэнбэргскага прафэсара вучэньне аб індульгенцыях, аб тым, што манахі і сьвятары за пэўную плату могуць вымаліць прабачэньне грахоў. Заплаціўшы грошы, якія павінны былі пайсьці на пабудову базылікі сьвятога Пятра ў Рыме, чалавек атрымліваў спэцыяльную грамату, змацаваную папскай пячаткай, якая гарантавала прабачэньне грахоў жывому або памёршаму. З гэтым згадзіцца Марцін Лютар ніяк ня мог, і таму на браме замкавага касьцёлу ў Вітэнбэргу зьявіліся 95 тэзісаў супраць індульгенцыяў. Некалькі папскіх тэолягаў прынялі выклік Лютара да дыскусіі, але нічога не змаглі супрацьпаставіць ягоным тэзісам, толькі абвінавацілі брата Марціна ў тым, што ён паўтарае вучэньне Яна Гуса, асуджанае каталіцкай царквою на саборы ў Канстанцы. На гэта Лютар адказаў, што нават адзін чалавек, абапіраючыся на Сьвятое Пісьмо, можа выступаць і супраць папы, і супраць сабору. Калі празь нейкі час гусіты з Чэхіі прыслалі Марціну Лютару творы Яна Гуса, ён, прачытаўшы іх, знайшоў, што мноства ідэяў праскага рэфарматара падобныя да яго ўласных. Менавіта тады ён абвесьціў сваім пасьлядоўнікам: «Усе мы - гусіты, ня ведаючы пра гэта».

Папа рымскі выслаў Лютару грозны загад адмовіцца ад сваіх поглядаў. Рэфарматар адказаў на гэта «Зваротам да хрысьціянскай шляхты нямецкай нацыі», які быў надрукаваны нечуваным на тыя часы накладам у 4 000 асобнікаў і разыйшоўся так хутка, што празь месяц ужо друкавалася новае выданьне. У гэтым звароце, напісаным па-нямецку, Лютар сьцьвярджаў, што няма сэнсу гаварыць пра тое, што сьвятары - гэта нейкія асаблівыя людзі, бо згодна зь Бібліяй усе веручыя належаць да сьвятарства, і нагадваў, што сапраўдная Рэфармацыя пачынаецца ў сэрцы чалавека. Падзеі набіралі разгон.

15 чэрвеня 1520 году папа рымскі Леў X падпісаў бульлю (пасланьне), у якой Марціну Лютару давалася 60 дзён, каб ён адмовіўся ад сваіх словаў, і загадвалася спаліць усе ягоныя творы. Але абвесьціць гэтае пасланьне папскія легаты (пасланьнікі) змаглі толькі ў некаторых гарадах. У Майнцы, Ляйпцыгу, Кёльне не было пра гэта нават гаворкі, бо яны ледзь уцяклі ад абуранага натоўпу. А 20 сьнежня 1520 году ля брамы Вітэнбэргу Лютар, акружаны ўсхваляванымі студэнтамі, выкладчыкамі і месьцічамі, кідае ў вагонь папскае пасланьне.

Вясною 1521 году Марцін Лютар па загаду імпэратара зьявіўся на Вормскім сойме (сходзе нямецкіх князёў і прадстаўнікоў гарадоў). Ад яго зноў запатрабавалі адрачэньня ад сваіх тэзісаў. Тады Лютар, нагадаўшы, што папа і саборы неаднойчы памыляліся, абвесьціў, што калі яго не пераканаюць на падставе Бібліі, ён не адмовіцца ад выказаных думак: «На гэтым я стаю, я не магу інакш. Няхай дапаможа мне Бог». Імпэратар нічым ня змог аспрэчыць рэфарматара, аднак прысудзіў яго на выгнаньне. Тады саксонскі курфюрст Фрыдрых Мудры, які спрыяў Лютару, схаваў яго ў замку Вартбург. Там Марцін Лютар пачаў сваю працу над перакладам Бібліі на нямецкую мову. У верасьні 1522 году зьявіўся ў продажы Новы Запавет у яго перакладзе. Нягледзячы на вялікі наклад і завялікую цану ў паўтары дукаты, усе асобнікі раскупілі за два месяцы, і каб хоць неяк задаволіць попыт, на працягу двух гадоў выйшла 70 выданьняў гэтага перакладу. У 1534 годзе зьявілася поўная Біблія на нямецкай мове. Яе папулярнасьць была такой вялізарнай, што нават каталіцкія друкарні выдавалі гэты пераклад. Да сёньняшняга дня Біблія ў перакладзе Марціна Лютара зьяўляецца найпапулярнейшым нямецкім перакладам Сьвятога Пісьма. Больш таго, гэты пераклад стварыў і ўнармаваў сучасную нямецкую мову, зьяўляючыся найбольшым нямецкім празаічным творам.