Хәсән Туфан - Каеннар сары иде

«Туган тел»не дә,
«…Күбәләк»не 3 3 Шигырь Г. Тукай әсәрләрен – «Туган тел» һәм «Бала белән Күбәләк»ләрне укый ала торган Ләләләрнең әти-әниләренә багышлана. (Авт.) дә
Безнең бер Ләлә
Күңелдән белә.

Бу Ләлә инде
Кала баласы:
Казанга күчте
Ата-анасы.

Күбәләк белән
Шул нәни Ләлә
Уку турында
Серләшә әнә:

– Кил әле, кун әле
Кулыма, Күбәләк!
Серләшик әле без
Бүген дә бергәләп.

Болында, кырларда
Күңелле иде дә,
Сизми дә калганмын
Җиткәнне җидегә.

Июльләр, августлар
Үтеп тә киткән ич,
Укырга барасы
Көннәрем җиткән ич.

Гомерлек, мәңгелек
Дус булып калыйк без,
Укырга, Күбәләк,
Бергәләп барыйк без!

…Күбәләк моңаеп,
Уйланып торды да,
Аннары Ләләгә
Әйтте ул тын гына:

– Айрылыр заманнар
Җиткәндер, күрәсең:
Мине бит школга
Кертмиләр, үскәнем…

Школа ишеге
Янына кадәрле
Озатып килде дә
Күбәләк Ләләне:

– И сабый, хуш инде
Мәңгегә…– диде ул.
Диде дә…
Авылга,
Мәктәпкә китте ул.
Ләләдән еракта,
Еракта инде ул…

Тукай абый туган телне
«Әнкәм теле» дисә дә,
Безнең өйдә шул ук телдә
Әби генә сөйләшә.

Менә сиңа тамаша!
Заман ничек алмаша?!
Ана теле – безнең өйдә
Әби теле ләбаса!

Мәңгелек син, диңгез, мәңгелек.
Ә мәңгелек – озын, чиксез ул.
Син әйтәсең: «Әйдә, алмашыйк:
Мин син булыйм, ә син диңгез бул».

Мәңгелек син, диңгез, мәңгелек.
Мәңгелек ул чиксез дә шиксез,
Тик мәңгегә хөкем ителү, –
Татып беләм, – гаҗәп күңелсез.

Юк, кирәкми синең мәңгелек –
Стимул юк анда яңага:
Бу дөньяны үз гомере белән
Яңартучы гына яңара.

Яшәү – иске, мәңгелек нәрсә дә,
Яңартырга мөмкин тик аны:
Син үзең дә күрәсең булыр
Нишләтәбез әнә дөньяны!

Бер әйләндем, өч әйләндем,
Биш әйләндем дөньяны –
Синең төсле кебекләрне
Күргәннәрем булмады.

Бер әйләндем, өч әйләндем,
Биш әйләндем Җир шарын:
Өлешемә төшкән көмеш –
Мәңгелегем дигән кешем
Син икәнсең бит, җаным.

Тормыш дустым булыр кешем,
Син миннән көләсең лә,
Мәхәббәтләр хәле һаман
«Уф алла…» тирәсендә.

Тимәсә дә тимәс икән
«Уф алла…» диюләрем.
Бер дә генә юкка микән
Уфага килүләрем?

– И туган ил! – дигән идек без
Язмышларның кискен чорында, –
Без егылсак, балалар калкыр
Аталарның ауган юлында,
И туган ил, – дигән идек без.

Язмаларны утка яшереп,
Таланмасын, хурланмасын, дип,
«Безнең керсез хисләр, фикерләр
Яманлыкка юралмасын дип,
Давылларга кереп киттек без.

Сабыйлар бит
Карап тордылар
Төргәкләрнең көлгә калганын…
Яман булган өчен, янәсе,
Китапларның үкереп янганын
Балалар бит күреп тордылар.

Без кичергән шундый моң төннәр,
Йөрәктәге көлләр, төтеннәр
Сабыйларның канына күчкән
Аналарның күкрәк сөтеннән,
Аталарның көйгән хисеннән.

Безне көн-төн чыныктырса да
Башка яуган бәла-имгәкләр,
Аһ, сагышлы, сугышлы еллар
Сабыйларны ничек имгәткән!
Безне бары чыныктырса да.

Нигә соң без саграк булмадык, –
Балаларны телдән биздердек,
Хәрефләргә… телгә карата да,
«Яман икән…» дигән хис биреп…
Нигә соң без саграк булмадык?..

Алар хәзер рухи эмигрант
Безнең иҗат Сабан туенда:
«Яман!» белән синоним инде
«Туган…» сүзе алар уенда…
Алар инде гүя килмешәк.

Ямь табалар фәкать «тиен»нән,
Тәти җыйган сабыйлар кебек.
Иң кадерле идеаллары –
Иң хәерсез обывательлек.
Ямь табалар, бары «тиен»нән.

Чит аларга безнең язмалар:
«Вак телдә бит алар», янәсе…
Һәм, килолап сатсаң да, имеш,
Күпме генә аның бәясе.
Ят аларга безнең язмалар.

Чыпчык туган гүя бөркеттән…
Ышанырлык түгел моңа һич:
Безнең дәвам, безнең варислар, –
Коммерсант күк, коры реалист.
Чыпчык туган гүя бөркеттән…