Ізтай Мəмбетов - Сал Сары

Ертеде сері де өткен, серке де өткен,
Ел іші еміреніп еркелеткен.
Кім білсін, құмары ма, мұрады ма,
Өмірін өнегелі ертек еткен.

Ер өткен ел табынған бір өзіне,
Қыз өткен жұрт қызыққан мінезіне.
Ошаққа ошарылып сорлы да өткен,
Жігері күн езіле, түн езіле.

Бай өткен бұлықсыған барлығына,
Би өткен ұлықсыған жарлығына.
Талайлар түнде ұрланып, таңда жортып,
Тағдырдың көнбей өткен тарлығына.

Ақындар той-думанды алқалаған,
Күйшінің бармағынан бал тараған.
Жез таңдай шешен де өткен, көсем де өткен
Халықтың қасіретін арқалаған.

Солардың бірі маған үн қатады,
Алыстан шемен сырын тыңдатады.
Қайраты құлшындырып, сүйсіндіріп,
Қайғысы қабырғама шым батады.

Жан еді жалындаған өртке бейім,
Көтерген өнерімен көп мерейін.
Қасына қаһарлы еді қаңтар-сынды,
Досына дарқан еді көктемдейін.

Жаралған жан емес-ті шерге бейім,
Тұсаған тағдыры бар, мен не дейін.
Əйтеуір шаттығына шалқиын да,
Толғанса, өзімен бір тербелейін.

Ал кеттім, əл жеткенше жосылайын,
Көңілдің бола берсін хошы дəйім.
Кешегі арманда өткен Сал Сарының
Үніне өз үніммен қосылайын.

Қыз Қосан əр қыздардың Құдайындай,
Өзге қыз судың шалшық лайындай.
Қарама, қасқа Қосан, көзің шыққыр,
Көзіңе көзім түссе, жылаймын да-ай!

Қоңыр кеш, дала кеші желі тымық,
Саф ауа қалықтаған жеңіл, тұнық,
Шалғынды шырша тоғай құсқа толып,
Сімірген салқын лепті жер ынтығып.

Қызартып күн жалқының төбелерді,
Құлпыртты желкілдеген көделерді.
Жалтылдап соңғы нұры су бетінде,
Жылжып жай көкжиекке шөге берді.

Басылып жалшы үні де, мал шуы да,
Жай тауып бай көңілі байсуына,
Ақ үйлер, қараша үйлер ірге түріп,
Жап-жаңа қанып алған шай-суына.

Бұл ауыл – ауылы еді Сидақ байдың
Жастары сауық құрмай бір жатпайтын.
Қосылып ақын, əнші өнерпаздар,
Көрікті Көкжидені күй қаптайтын.

Көкжиде мөлдіреген көл еді бір,
Қаз қонып, үйрек ұшып, өреді құр.
Қоғасын қоңыр самал қозғап ойнап,
Айдынын айлы түнде өбеді нұр.

Думан боп күнде көлдің төңірегі,
Əн мен күй тамылжып кеп төгіледі.
Қызықтап қыз-бозбала жастық шақты,
Жүректің қалауына беріледі.

Кінə жоқ, мейлі жастар сайрандасын,
Барында қатар-құрбы жайраңдасын.
Ертең-ақ кетеді қыз ұзатылып,
Кім білсін, қалдырар ер қайда басын.

Өзім де осындайда отыра алман,
Кеудемді кернейді де нөпір арман,
Дулы кеш, сауық десе желігемін,
Қырыққа болсам-дағы жетіп алған.

Əлі де басылмаған албырттығым,
Табар ол күні жетпей нағып тыным.
Бойымды буады ыза, көрсем егер
Біреудің ерте есейген салғырт түрін…

Бүгін де қызды думан көл қасында,
Құрылған алтыбақан дөң басында.
Мамық кеш, салқын ауа бой сергітіп,
Айнала жарқылдаған толды асырға.

Əнші қыз əткеншекте тербетіліп,
Бозбала қиылады жерде тұрып.
Сол шақта екі жүрек жалғасқандай,
Соғады бірге тулап, бірге тынып.

Кенеттен бар төңірек тынып қалды,
Тербелмей алтыбақан тұрып қалды.
Тып-тыныш маужыраған мезгілде осы
Ауылға басқа бір əн жуықтады.

Жуықтап келе жатты басқа бір əн,
Қалықтап асқақ үні аспанынан.
Шымырлап ұйыды да қаймақты көл,
Шаңқ етіп, қоя қойды таста қыран.

Тастай сап ақсүйегін бала-шаға,
Кəрілер шақшаларын қаға сала,
Қатындар жаулықтарын ала сала,
Мəз болды келе жатқан тамашаға.

Əн баурап, ынтызар ғып, алып есті,
Баршасы: «Сары ғой бұл, Сары!» десті.
– Құрбылар, қарсы алайық сый-құрметпен,
Созайық таңға дейін сауық-кешті! –

Деп қалған қыз бетіне қаны шығып,
Қан емес, кететіндей жаны шығып,
Тұр жайлап, бал-бұл жанып, тым асығып,
Жеткенше құмар болған əні сүйіп.

Қыз екен бидай өңді, жар қабақты,
Қара көз, қыр мұрынды, бал тамақты.
Өзгеден бойшаң біткен сұлу тұлға
Өзіне жігіттерді сан қаратты.

Бірақ та батып ешкім тіл қатпаған,
Дүрсілігін жүрегінің тыңдатпаған.
Келеді еркін өсіп, бұла қыз боп,
Атанып кəмшат бөрік бұлғақтаған.