Вінцэсь Мудроў - Помнік літары «Ў»

– Што там гэтыя бляшанкі, – уключыўся ў размову другі рамонтнік – высокі дзядзька з чырвоным носам: пыхкаючы цыгаркай, дзядзька раскручваў кабель. – На Віцебскім вакзале вітражы былі з «Пагоняй». Сонца свеціць і на падлозе каляровыя адбіткі. Прыгожа, як у касцёле. Усё разбілі, а ў вокны шклопакеты ўпіхнулі.

– А што за «Пагоня» такая? – пытаецца бацька.

– Ну ты што, не ведаеш? Рыцар на кані. Пры Шушкевічу на грошах малявалі.

– Усё панішчылі, – лаецца даўгяла з сінім носам, і дзяжурная па станцыі, што выйшла на перон, незадаволена мармыча: – Ну хопіць ужо… – у руцэ кабета трымае сінюю шыльду. Дзяжурная прыхінула яе да сцяны, прычым дагары нагамі, і я, завярнуўшы галаву, па складах чытаю: «Стан-ци-я Дол-жо».

Хуценька насоўваю кашулю, збіраючыся паглядзець – як будуць зразаць літары, – але дзяжурная просіць не пачынаць працу, пакуль не пройдзе «дызель», і я зноў прымошчваюся на збуцвелых, цёплых ад сквару шпалах.

«Дызель» заскуголіў гамульцамі, з шумам аддзьмуўся. Некалькі пасажыраў выйшлі – мне былі бачны толькі іхныя ногі, – цягнік злёгку тузануўся, колы ўсё з большай рашучасцю пакаціліся па рэйках, і не паспеў ад перона ад’ехаць апошні вагон, як наваколле скалануў шалёны віскат. Даўгалыгі дзядзька, залезшы на драбіны, пілаваў «балгаркай» металёвы шпень, шпурляючы долу зіхоткія іскры. Іншым разам пасажыры, што выйшлі з «дызеля», спыніліся б, каб паглядзець – што тут робяць рамонтнікі, – але цяпер іх усіх як вецер знёс, і ў наваколлі залівіста забрахалі сабакі. Я таксама быў насунуў кашулю, ды, пачуўшы такое, перабраўся на другі бок штабеля, дзе было больш зацішна, і, прытуліўшыся спінай да шпал, стаў утрапёна глядзець на жытнёвае поле і на зубчасты край лесу, што пазначаў далёкі небакрай.

Зрэзаныя літары ляжалі пасярод перону. Усё спрэс пакарабачаныя, і толькі «у нескладовае» выглядала некранальна раўнюткім.

– Была Доўжа, стала ДолжО! – прамовіў, гучна і грэбліва, даўгалыгі дзядзька. – У нас так зроду вёску не называлі.

Дзядзька толькі што прасвідраваў апошнюю свідравіну – на тым месцы, дзе павінна была вісець новая шыльда, – і спусціўся па драбінах.

Ад старой назвы засталіся абрэзаныя шпяні ды шэрая колка ад спляжанага ластаўчынага гнязда.

– Шліфаваць давядзецца. А потым па-новай тынкаваць, – прамовіў бацька, пазіраючы на знявечаную сцяну.

– Вось куды ідуць народныя грошы, – азваўся даўгалыгі, падміргнуў мне вясёлым вокам, і я падхапіў з-пад ягоных ног бляшаную літару «Ў».

– А можна ўзяць?

– Навошта яна табе? І так увесь двор заваліў хломаздам, – выдыхнуў бацька, ды тут даўгяла падаў голас:

– Хай бярэ. Помнік зробіць. Літары «Ў». Я тут нядаўна да брата ездзіў, у Полацк. Дык там, у самым цэнтры горада, помнік гэтай літары паставілі. Толькі нейкі злодзей злёгку пашкодзіў.

Помнік літары «Ў»… Я застываю ў нерухомасці, ціснучы да грудзіны шурпатую навобмацак бляху. Але ўжо праз імгненне бягу, аберуч трымаючы над галавой запаветную літару. Я ўжо ведаю – дзе пастаўлю той помнік. Непадалёку ад нашай хаты падпірала неба старая ліпа. Летась у дрэва ўдарыла маланка, і цяпер у памяць аб ёй застаўся двухметровы стаўбур з натапыранымі ў неба дзідамі аблому. Вось да таго абламанага стаўбура і прымацую «у нескладовае». Толькі трэба верх адпілаваць, каб прыгажэй было.

Я колькі разоў забягаў дахаты – спачатку ўзяў аднаручную бацькаву пілу і ўслон – стаўбур высокі, каб адпілаваць верх, росту не хопіць. Потым малаток з двума цвікамі. Нарэшце, рыдлёўку.

Пілуючы ліпу, добра ўходаўся, але атрымалася ніштавата: наверсе ўтварылася гладкая паверхня, на якую можна кветкі класці – помнік жа. Потым пасек крапіву вакол, прыбіў да стаўбура бляшаную літару і зрабіў да ліпы роўную сцяжынку, зняўшы рыдлёўкай дзірван. Нарэшце, сеў адпачыць, прытуліўшы да помніка патыліцу, і задаволена заплюшчыў вочы.

– Што гэта ты там павесіў? – пачуўся па-старэчаму непракерханы голас, і я размежыў павекі.

Стары Музалёў ішоў з крамы. З кішэні пацёхканага пінжака тырчала бутэлька.

– Помнік літары «У кароткае»! – паведаміў я звонкім голасам.

– Э-э, браток, такія рэчы трэба з уладамі ўзгадняць, – ці то жартам, ці то ўсур’ёз пракрахтаў Музалёў, памацаўшы рукой бутэльку. – А то міліцыя прыедзе… будзе табе, як мне надоечы, – стары яшчэ штосьці прамармытаў, вылаяўся і паклыпаў да сваёй хаты.

Следам за Музалёвым па вулцы з’явілася наша суседка – цётка Наста. І не адна – цягнула за сабой на вяроўцы карову. Відаць, хадзілі да ветэрынара, бо цётчына Субоха прыкметна прыпадала на пярэднюю нагу.