Вінцэсь Мудроў - Помнік літары «Ў»

«Ох і нап’юся я сёння», – бязгучна прашаптаў пасажыр і ўжо вясёлымі вачыма зірнуў на кіроўцу. Той у адказ падміргнуў, запытальна тузануў падбароддзем, паказваючы на вышыванку.

– Што гэта ў вас за прыкід?

– Канцэрт даем для працаўнікоў вёскі, ды баян дома забыў, – прамовіў Васіль і далей, аж да самага горада, яны ехалі моўчкі.

Раніцай мяне, як заўсёды, абуджае ляскатанне лыжкі аб місу. Гэта бацька есць крупнік. Я пацягваюся і міжволі наструньваю слых.

На кухні гучна тахкаюць ходзікі, а маці, па старой завядзёнцы, распавядае бацьку – што цікавага надарылася ў наваколлі.

– У Насты карова на цвік наступіла. Прабіла нагу і ў поле не пайшла. Стаіць во ля хаты, да плоту прывязаная. А Музалёў учора так напіўся, што заснуў на лаўцы. Мужыкі ў хату на руках заносілі.

Маці бразгае талеркамі і пасля паўзы пытаецца:

– Куды сёння?

– На станцыю паедзем. Загадалі літары зрэзаць.

– Якія літары?

– Жалезныя, з назвай станцыі. Гэтыя зрэжам, а новую шыльду павесім.

Матчын цень, які сюд-туд прабіваецца праз дзвярную пройму ў пакой, застывае ў нерухомасці.

– А што ж гэта… так прыгожа зрабілі, і на табе – прыбіраюць.

– Загадалі па ўсёй Віцебскай вобласці старыя надпісы прыбраць і стандартныя павесіць, – выгукнуў бацька ўжо дарэшты незадаволеным голасам. – Дай ты паесці, далібог.

– Ды еш ужо, – таксама незадаволена азываецца маці і, уздыхнуўшы, падаецца на двор.

Год таму чыгуначную станцыю, што стаіць на ўскрайку вёскі, цалкам перабудавалі. Раней будынак быў прысадзісты, непрыгожы. А цяпер глядзіцца як на малюнку. І назву зрабілі з цёмнай бляхі: кожная літара на двух жалезных шпянях трымаецца. Называецца станцыя як і вёска – Доўжа, – і там за літарай «Ў» ластаўкі гняздо зрабілі. І што ж цяпер? Бляшаныя літары адрэжуць і гняздо знішчаць?

Бацька апошнім разам шкрабае лыжкай, выпівае конаўку заўсёднага малака, поўнячы кухню зычнымі глыкамі, і таксама падаецца з хаты. Праз колькі хвілін ягоны «Беларус», чхнуўшы дзеля парадку, лагодна завуркатаў, потым абурана загуў і неўзабаве аціх на другім канцы вуліцы.

Ліпеньскае сонца вісіць амаль над галавою і ладна прыпякае. Усё наўкол занямела: нават конікі змарыліся стракатаць і да часу стаіліся ў траве. Ды што там конікі! Нават пеўняў не чуваць: пашыліся пад кусты і купаюцца ў сухім пыле. І ластаўкі, што лётаюць над станцыяй, таксама не пішчаць. Як я заўважыў, яны ўжо не залятаюць, як раней, у сваё котлішча, якое зляпілі за літарай «Ў». Відаць, птушаняты кагадзе вывеліся, і гэта лагодзіць душу.

Паветра працятае густым пахам чыгункі; пах гэты захрас у носе і ад яго злёгку кружыцца галава і цягне на сон. І толькі пры ветрыку, які раз-пораз павявае ад боку станцыі і лашчыць тонкімі струменямі спіну, свядомасць праясняецца і я прыслухоўваюся, намагаючыся пачуць грукат бацькавага трактара. Але наўкол ціха, і толькі нейкі малады пеўнік каротка і здушана кукарэкнуў непадалёку.

Я ляжу на штабелі прагнілых шпал, якраз насупраць станцыі, падставіўшы спіну гарачым сонечным промням. Ветрык казыча лапаткі, і здаецца, што разам з ветрыкам ляціць і час – некуды ў бок жытнёвага поля, што жоўтай плямай раскінулася за чыгункай.

Нечакана густое паветра працінае зумклівы званок, які перабівае заклапочаны вокліч: «Алё!» Вакно дзяжурнай па станцыі разнасцежана, і мне чутна кожнае яе слова.

– Не, яшчэ не прыязджалі! – гукае дзяжурная – дзябёлая цётка ў чырвонай фуражцы. Колькі часу яна маўчыць – слухае, відаць, суразмоўніка, потым вытыркаецца з ваконнай проймы і голасна прамаўляе: – Едуць!

Цяпер і я чую, як удалечыні стрымана тарахціць бацькаў «Беларус». Вынырнуўшы з-за рогу станцыйнага будынка, трактар з пачэпленым да яго вазком хвацка выязджае на перон і спыняецца. У вазку сядзяць два рамонтнікі ў памаранчавых робах. Бацька не адразу глушыць рухавік – штосьці там поркаецца ў кабінцы, і рамонтнікі па чарзе спускаюць на зямлю жалезныя драбіны, «балгарку», электрадрыль і вялізны скрутак кабелю.

Бацька нарэшце глушыць матор, вылазіць з кабінкі і, прыпальваючы цыгарэту, задзірае голаў.

– Так прыгожа глядзіцца… людзі стараліся, чаканілі літары… а тут: зрэзаць і выкінуць.

– Таму што па-беларуску напісана, – адгукаецца адзін з рамонтнікаў, – Лукашэнка мовы не любіць – вось і загадалі зрэзаць.

У нашай вёсцы, дарэчы, адны Лукашэнку страшэнна любяць, другія лаяць. Надоечы два пенсіянера – наш сусед Музалёў і кульгавы Міканор, што жыве на выселках – нават пабіліся, высвятляючы – добры ў нас прэзідэнт ці благі. Пілі самагонку ў Музалёвай хаце і завяліся. Музалёў ляснуў Міканора бутэлькай па галаве, і давялося нават «хуткую» выклікаць. А потым яшчэ і ўчастковы прыязджаў, нейкія паперы пісаў.