Валеры Гапееў - І хай ніхто не пойдзе пакрыўджаным або Грак і Монця Хрысцік

Вахцёрка праводзіла яго жаласлівым позіркам, у дзяжурных – дзяўчынак-першакурсніц – вочы паблісквалі агеньчыкамі жаху і цікавасці. Мацвей сказаў “Бывайце”, яму моўчкі кіўнулі ў адказ. На ганку Мацвей пастаяў у роздуме – сумка насамрэч была цяжкай. Прыкінуў: колькі ў яго грошай, хацеў ужо выцягнуць тэлефон і выклікаць таксі, як аўто ў шашачкамі прыпынілася і вадзіцель крыкнуў:

– Едзем?

– Едзем.

У салоне аўтамабіля ён усё ж выцягнуў тэлефон, раздумваючы: званіць ці не Марго. Да ўсіх боляў, якія ён паспытваў гэтымі днямі, быў асаблівы боль, як стрэмка ў падушачцы пальцаў, якую трывожыў час ад часу, – Марго ні разу не пазваніла яму: сярод паведамленняў у тэлефоне не было рэгістрацыі яе званка. Ён сам не званіў, адкладваў да апошняга. Разумеў, што Марго ў курсе ягоных спраў, яна пра ўсё ведае. Не тэлефануе –паставіла на ім крыж. Яе маўчанне яскравей за любую размову. Бо яна ж – эліта, так сама лічыць. Яна – дзяржаўніца, а Мацвей, атрымліваецца, тайны агент, завербаваны праклятымі іншаземнымі службамі, каб разбурыць знутры найкаштоўнейшую крыштальную пасудзіну.

Ён паклаў тэлефон на месца.

Людзей у чакальнай зале вакзала была не многа, Мацвей без цяжкасці выбраў сабе месца побач з пажылой цёткай, відавочна, вяскоўкай у вялікай мешкаватай куртцы з цёплай хусткай на галаве, каля якой стаялі дзве грувасткія торбы – на той выпадак, каб пакінуць пад наглядам сваю цяжкую сумку ды падысці да буфета, бо ад раніцы не еў, абышоўся кубкам чаю. Ён пацікавіўся, ці вольнае месца побач, пасядзеў хвілін пяць, упэўніўся, што цётка нікуды не спяшаецца і папрасіў прыгледзіць за сумкай. Тая кіўнула згодліва, дадала:

– А што ж, ідзіце, які тут клопат.

Ад позірку на вітрыну з печывам і бутэрбродамі рот напоўніўся слінай. Мацвей адшукаў сярод іншага піражкі з тварагом –іх купляў на вакзалах ці на вуліцы, з павідлам яму падаваліся надта салодкімі, а тыя, што пазначаліся “з мясам”, выклікалі ў роце гідкае адчуванне смаку нясвежага ліверу. Паглядзеў цэны, згадаў, колькі грошай у кішэні… Мозг ажыў, атрымаўшы нарэшце рэальную матэматычную задачу, прагна накінуўся, падрахаваў і замёр у чаканні наступнай порцыі. Мацвей адчуў амаль фізічную палёгку. Успомнілася адкладзенае на потым: колькі грошай ён будзе вінен Андрусю, калі зацягне больш за месяц? У свядомасці намалявалася формула, дзе эн – колькасць дзён, эс – сума доўгу. Пацягнула зараз жа выцягнуць свой кішэнны нататнік, але спыніў сябе – у чарзе ж стаіць. Замовіў шклянку чаю, ажно чатыры піражкі – нечага падумалася, і гэтых не хопіць насыціцца, але спыніў сябе – пазней возьме, не ўцячэ ж буфет…

З пакетам разагрэтых піражкоў на тонкай пластыкавай талерачцы і гарбатай, пакруціўшы галавой па баках, рушыў да крайняга круглага століка – вакол астатніх таўклося па два-тры чалавекі, а там стаяла адно хударлявая дзяўчына гадоў дваццаці. Мацвей спытаў ці вольна ля яе, паклаў на столік талерку, піражкі, паставіў гарбату і палез у кішэню па нататнік і ручку – пяць хвілін, каб астыць гарбаце.

Засяродзіўся на формуле разліку доўгу, хацелася зрабіць яе кароткай і прыгожай – хоць гэта не проста прыносіла задавальненне, а мела рэальны практычны сэнс. У нейкі момант ён узняў галаву – прыём для адключэння ўвагі ад напісанага, каб у мозгу вызваліць месца для абсалютна новага рашэння. І ўбачыў твар дзяўчыны.

Ён быў пакамечаны і схуднелы. Ніякай касметыкі. Выразныя (ды яшчэ асвятленне залы – прама зверху) цені пад вачыма. Мацвей заўважыў, куды скіраваны позірк яе сініх – адзіна яркіх на ўсім твары – вачэй, і яму стала сорамна, як падгледзеў нешта інтымнае.

Дзяўчына глядзела на ягоныя піражкі.

І не зразумець гэтага позірку было немагчыма – гэта быў позірк галоднага чалавека.

За шэсць гадоў ва ўніверы Мацвей бачыў такія позіркі не раз – хто са студэнтаў не галадаў, застаўшыся з лічанымі капейкамі да стыпендыі ці грашовай перадачы ад бацькоў? Таму памыліцца ён ніяк не мог. У галаве успыхнулі словы Змітра аб эмпатыі, дамяшаліся думкі пра магчымую складаную сітуацыю дзяўчыны, і Мацвей зразумеў, што не прапанаваць дзяўчыне пачаставацца не па-чалавечы з ягонага боку. Са свайго захаплення псіхалогіяй ён вынес нямала простых, але эфектыўных правілаў, адно з якіх гаварыла пра тое, што чалавек куды лягчэй ідзе на кантакт і выконвае просьбу, калі апошняя пра нязначную дапамогу – тады ён набывае значнасць для цябе у сваіх вачах. Таму ён узняў позірк на дзяўчыну няспешна, каб яна заўважыла ягоны намер і не пачувалася заспетай неспадзеўкі: