Рифа Рахман - Йолдызлар төстән язганда / Когда со звезд сходит свет

Тавышка ак келәттә йоклап яткан Нурбахар йөгереп чыкты. Чыкты, әмма ачуы яман иде, эшнең нәрсәдә икәнлеген дә аңышып тормады, ерактагы Фәсхинургамы, иренәме карап, кул гына селтәде. Аннан, миңа димәгәе, дөмексен, диде дә кире кереп урынына ятты. Фәсхинур исә туп-туры фельдшер Әнисәгә йөгерде. Дөрес, аннан Нурбахарның да башына китереп сукты. Бер-бер артлы дөньяга килгән алты бала анасы иде ул. Чыннан да, бер-бер хәл булган булса? Ничек кенә кеше итәр ул аларны? Йорт хуҗасы булып саналган каенанасын да әнкәсе янына чыгарып җибәрсә?! Ничекләр генә яшәрләр дә, ничекләр генә көн дә авыз ачып ашарга сораган балаларының тамакларына җиткерер?!

Нурбахар йөгереп бакча башына төшкәндә, Сәхапны күрше-күлән чорнап алган иде инде. Муенын буган каешыннан ычкындырганнар, киртә кырындагы йомшак үлән өстенә салганнар, фельдшер кызны көтәләр. Нурбахарның күз аллары караңгыланып китте, инде чырыйлап Сәхапның өстенә капланды:

– Кемнәргә калдырып киттең син безне?!

Ямьбикә карчык үзен бик сабыр тотты. Мондый чакта илереп елаудан, кирәкмәскә чәбәләнүдән мәгънә юк. Мәетне вакытында җирләргә кирәк, табибтан язуын аласы, юучысын, су ташучысын, дога укучысын табасы…

Ямь мәет нәселне үз артыннан тарта, диләр иде, хак икән. Ямьбикә карчык әле кышта гына Тимертауда яшәгән икенче улының үлгән хәбәрен алды. Артыннан ук мал-терлекләренә дә күп зыян килде. Намазга баскан саен, Ходайдан, калганыннан аерма, дип сорый иде, язмаган икән…

Заводта кайнап торган чан суына батып үлгән Зиннәтулланы исенә төшергән саен, үлемеңне шулай ерактан эзләмәсәң, монда тапмас идеңмени соң, инде мәетеңне дә күрә алмадым бит, дип өзгәләнде, аның рухына дога кылыйм дисә, намаз арты намазы бозылды, яшенә буылды, теле әйләнмәс булды. Бераз җиңеләерме, хәсрәте кимерме генә дигәндә…

Алай да Ямьбикә карчык хәвеф-хәтәрне алдан сизгән кебегрәк булды. Йортны гауга алса, юньлегә түгел, дип юрыйлар юравын, болай ук булыр дип уйламады гына. Гашыйгулласы вафатыннан бөтен җаны суырылгандай тоелса, инде язмыш аның әле бер, әле икенче яңагына китереп сукты. Шундый итеп сукты, яңадан айныйсына, хәтта елый аласына да ышанмады. Баласын югалткан ананың йөрәген баскан авырлыкны аның үзе кадәр тагын кем аңлар?!

Гомерләр узгач, хәсрәт басыла, диләр, булмас, баланыкы үлем түшәгендә дә онытылмас, тирәнгәрәк, кешегә сиздермәслек урыннарга гына күчәр. Ямьбикә карчыкның әнә шулай булды. Азрак сөйләште, эшкә ныграк бирелде, үлем-җитемле көннәрне кычкырып искә алмаска тырышты, эченнән сыкрап, Алладан алга таба инде оныкларына хәерле көннәр сорап яшәвен дәвам итте.

Сәхап үлгәч, үз йорты була торып, Тимертау тирәсендәрәк бер совхозда яшәгән кызы янына китәм дип җыенган каенанасы кулындагы чемоданга килеп ябышкан Нурбахар баштарак гел зарда, гел хәсрәттә тоелса да, нужа баскач сабырланды, йорт эшләренә ныклабрак тартылды, элеккечә көтү чыкканда иркәләнеп йоклап ятмады, кич җиткәндә, анасы янына биләмгә ашыкмады. Йортта тынычлык арткач, йөзенә нур иңде, гәүдәсенә ит кунды.

Алай да хуҗалык алып бару каенана өстендә иде әле. Ул моңа зарланмады, кулында көч барда, балалар, әби, дип торганда, нигә әле ярдәм итмәскә?! Килен дә хәзер гел уңайдан тора, хәер, ул аннан башка ике кулсыз икәнлеген аңлый, кеше арасында сүзе йөрмәсен чамалый иде.

Авыл җирендә шулай бит ул: тол калдыңмы, сине адәм затына санаучы да юк, мәҗлестә урының – ишек катында, бакча сукалаучыга барсаң, фамилияң – исемлекнең соңгы рәтендә, клубка керсәң, ир эзлисең, кермәсәң, яшертен генә йөрисең. Ә болай, каенана янәшәсендә, гайбәтнең дөрескә якыны да ябышмый. Авылда чирләмәгән кеше юк, район больницасына бару кыен, су аша чыгасы, машинасы да гел йөреп тормый. Кулы дәва булган каенананың дәрәҗәсе киленгә дә йокмый калмый. Ямьбикә карчык утырган түр башына аның аш-су бүлмәсе аркылы узарга, үзенә күрә рөхсәтен алырга кирәк.

Инде менә Ямьбикәдәй изге карчыкның да йортта кирәге калмады. Ул ничек тә Казахстан якларына китеп, төпчек кызына сыенырга уйлады. Кияве начар түгел, елын-елга чакырып хатлар яза, үлгәнче улының кабере янында догасын да укып каласы килә иде, алдан хәбәр итеп борчымаска булды.

Фәсхинур Ямьбикәне хупларлык йә гамәлләрен кире кагарлык сүзләр тапмады. Мондый чакта юаткычлары артык кебек иде. Күршесенең ныклап уйлаганлыгын аңлаганга, район үзәгенә кадәр малай озатып куяр, поездга утыртып җибәрер, дип, ярдәм кулы сузарга булды.

Маһруйбану карчыкның да хәлләре шәптән түгел иде. Соңгы елда саулыгы бик тә какшады. Кызының каенанасына начарлыгы өчен авыл халкы кырын күз белән карый күк төсле тоелганга, яшәвенең тәме китте, электән дә чирле йөрәге юк кына нәрсәдән тибүдән туктарга тора кебек тоелды аңа. Кодагыен Тимертауда яхшы каршы алсалар, үзенең дә бергә яшәп каласына өмете зурдан иде дә, чынга ашарга язмаган икән. Сөт машинасы кабинасына карчыкны тегеләй дә, болай да төрткәләп карадылар, гәүдәсе какча булгач, бик җиңел йөри кебек тоелган гына икән, артроз ашаган аякларын берничек күтәртмәгә куя алмаганлыгын күргәч, кул гына селтәделәр. Әле бит поездларга утырасы, тәбәнәк платформаларга ярдәмчесез төшәсе, автобус йөрмәгән дала юлы буйлап мотоцикл арбасында кайтасы…