Уладзімір Караткевіч - Барвяны шчыт

— Ты дзе? — спытала Ніка.

— Там, — сказаў ён.

Над полем уставаў спакойны барвяны шчыт.

— Разумееш, — сказаў Івар, — я сярэдні просты чалавек. Ад мяне не застанецца памяці. Я не веру ў бога. І таму я не магу жыць іначай, не адчуваючы сябе… часткай усяго, што было, ёсць і будзе. Іначай я памру, знікну… без слядоў. Як для цябе тыя… у кратэры. А каб не яны, каб не нашы беларускія хлопцы ў Крычаве і пад Крутагор'ем — уся зямля стала б вось такой.

Ён хітнуў галавою ў бок папялішча, налітага чарнілам густой цемры.

— А я? — спытала яна.

— Я кахаю цябе, — сказаў ён. — Але што мне ў адным дні? Ты мне… назаўжды, як гэты свет, і паплавы, і валы, і… Беларусь.

І, памаўчаўшы, дадаў:

— Нават калі мяне не будзе… А ты думаеш іначай… Таму — ідзі…

Выліўшы ўсё, што было на душы, ён неяк холадна і прасветлена паспакайнеў.

— Я пастараюся забыць, — сказаў ён.

Яна сядзела, схаваўшы пад сукенкай ногі і абхапіўшы іх рукамі. Сядзела, паклаўшы падбароддзе на калені. І ўсю яе, разам з курткай, накінутай на плечы, разам з удумнымі вялікімі вачыма і ссунутымі бровамі, заліваў зарывам барвяны шчыт, які ўставаў над зямлёй, вялізны крывавы шчыт.

— Налі, — ціха сказала яна.

— За што вып'ем? — спытаў ён.

— За княгіню з сынам, — сказала яна.

Яны выпілі тое, што заставалася. Потым Івар устаў, перахапіўшы бутэльку за рыльца, як гранату. Устаў і падышоў да краю яра, і яна ўбачыла на фоне барвянага шчыта яго вялізную постаць.

— Ты што? — спытала яна.

— У бок татар, — з нейкай адчайнай весялосцю адказаў ён. — Трымайце, д'яблы копчаныя!

І, выгнуўшыся, мятнуў… Асветленая зарывам, бутэлька праляцела над ярам, і палёт яе быў доўгі — здавалася, канца не будзе. Яна праляцела яр і процілеглы схіл ля яго і ўпала недзе далёка, вельмі далёка ад іх, у крывавым полі.

— Збірайся, — сказаў ён. — Дай руку.

Яна глядзела на яго знізу дапытлівымі, дзіўнымі, трохі нават страшнымі ў гэтым зарыве вачыма.

— Сядай, — сказала яна.

Голас быў такі, што ён сеў, хаця і ведаў: дарэмна.

— Яны прайшлі, праўда ж? — спытала яна.

— Ну.

— І мы?.. І я прайду, і ўсё?.. Такое кароткае ўсё?.. Прайшлі — і косткі ў бульбе?

Ён маўчаў.

— Івар…

Ён маўчаў.

— Я яшчэ многага не разумею. І я… не магу без цябе ў гэты кароткі час… Што ёсць я без цябе?.. А ты… Я, разумееш… я слабая, відаць… А ты, я не ведаю, што такое ў табе?.. Але нешта трывалае, магутнае… Я не ведаю, што яно, але яно перажыве.

Голас яе задрыжаў.

— Ты сказаў мне аб ім, а я не зразумела… Я, відаць, вельмі абразіла цябе… Ты павер мне: я зразумею, зразумею цябе. Ты для мяне… як першы крок да тваёй праўды. Мне страшна без яе…

Ён маўчаў. Ён не верыў пасля ўсяго, што было.

— Ты паехаў, і я зразумела… Калі ласка, не адмаўляй мне…

Івар працягнуў руку, яшчэ не разумеючы, што здарылася.

— Я раптам адчула: ні хвіліны не магу без цябе.

Рыданні аддаліся так раптоўна над гэтым ярам, над гэтым пустым кратэрам, над полем, паўзверх якога плыў расплаўлены і грозны барвяны шчыт. Яны аддаліся так раптоўна, што ён спалохана схапіў яе за плечы.

— Што з табою?

— Я была дурная… Я нічога не разумела… Калі можаш… даруй мне, Івар.

Барвяны шчыт плыў над імі.