Уладзімір Караткевіч: Барвяны шчыт

Спрэчка перайшла ў варожасць. Раніцаю Івара накіравалі ў Салотчу і далей. Ён ездзіў і ездзіў, імкнучыся забыць пра той прыкры выпадак. І не мог.

…І вось яны сядзелі на адхоне, а перад імі былі вільготныя паплавы, на якіх згасала вясёлка. Свяцілася толькі ля самай зямлі, як рознакаляровае вогнішча.

— Заўтра я еду, — сказаў ён другі сказ за ўсе гэтыя гадзіны.

— Куды? У заўтра?

"Лухта. Няўжо яна нарываецца на спрэчку?"

Івар скоса зірнуў на яе. Ніка глядзела на яго быццам са здзіўленнем, бо бровы няроўна прыўзнятыя. А можа, гэта іронія?

— У заўтра. Што перадаць?

— У мяне сваё заўтра, — здрыгануліся яе вусны. — Без гасцінцаў роднай Беларусі, без фатоннай ракеты і без мастака з Галынічаў. Майму "заўтра" не будзе справы да гэтай фікцыі.

— Добра, — сказаў ён. — Давай тады на развітанне з'ездзім ва "ўчора".

— Вельмі мне тое прыемна, — сказала яна.

— У будучыню не магу, — падаў ён руку, — а ў былое давай… Уставай.

— Што ж, падзецца ўсё адно няма куды. Давай тады паедзем.

Берагамі, зарослымі купамі дрэў, яны ішлі нядоўга. Пачаўся звівісты спуск уніз, да рукава Акі. З кожнай павароткай усё новыя і новыя, зялёныя, чароўныя краявіды ўставалі перад імі… А потым за адной павароткай адкрыўся вачам зялёны домік з дошак. Над ім клубіліся, як мірныя выбухі, пышныя зялёныя дрэвы.

— Гарадская станцыя чаўноў, — з сухой усмешкай сказаў ён.

— Гэта тваё "ўчора"?

Івару здавалася дзіўным, што некаторыя людзі так любяць мучыць другіх, але што зробіш. Трэба трымацца, як індзеец падчас катаванняў: рабіць выгляд, што табе робяць манікюр.

— Калі меркаваць па яе лодачных маторах, дык гэта "дзесяць год назад".

…Хлопец у цяльняшцы звалок да металічнага чоўна пераносны матор, усталяваў яго і, ні пра што не пытаючыся, торгаў за ланцужок бітых дзесяць хвілін, намагаючыся завесці сваю "канструкцыю". У яго было суровае аблічча, бо ён адчуваў свой абавязак. А на беразе па костачку ў пяску стаяла басаногая маладая жанчына ў штапельнай сіненькай сукенцы, зграбненькая, жоўтагаловая, як лотаць, і казала свайму марачку:

— Ты там босы не хадзі.Там тыя падсобныя чэрці накідалі дроту.

— Не пайду, — хмурыў белыя бровы марачок.

Жанчыне было шкада, што вось едзе мужык супраць ночы.

— Ты і не пад'еў, — сказала яна. — Табе з тваім… са здароўем.

— Ды што ты, Маша, — саромеўся марачок.

І адначасова касіўся на пасажыраў, нібы запрашаў іх у сведкі: вось, маўляў, баба. І непрыемна гэта, канечне, але што зробіш, баба яна баба, і лепей не супярэчыць.

— І ў Шатры не хадзі, Толік. Ну яго, кума, да д'ябла.

— Ну яго, — згадзіўся Толік.

— І правільна. — Жанчына, здаецца, прымушала сябе верыць, што яе Толік не пойдзе ў нейкія там Шатры. — А то гэты кум — толькі б яму гарэлка.

Калі белыя шлейфы пены закіпелі за кармою чоўна і постаць жанчыны на беразе стала маленькай, Івар спытаў:

— Жонка?

— Але, — сказаў марачок. — Год як жанатыя. Як з флоту прыйшоў.

— Балтыец?

— Чорнае, — сказаў марачок. — Вось тут і ўладкаваўся… бліжэй да вады.

— Дрыжыць яна за цябе.

— Баба, — прыемна пачырванеў марачок.

— А сам спаскі?

— Спрадвеку.

— Што гэта яна аб тваім здароўі так?

— Я застуджаны. Шлюпку нашу перакуліла, у лютым. Мілю праплыць аднаму лухта, а ўдвух — цяжкавата.

— З кім жа ты ўдвух плыў?

— З шатроўскім кумам. Яму ключыцу перабіла.

Абое зірнулі на марачка з некаторым здзіўленнем. Але ён глядзеў на сонца, што сядала ў люстра Акі, і быў абыякавы.

— Што за Шатры? — спытала Ніка.

— Вёска такая ля Старой Разані. Там шатры стаялі… гэтага… ну…

Батыя? — спытаў Івар.

— Во-во, Батыгі, — сказаў марачок, ужыўшы менавіта тое імя, якім звалі Батыя жыхары гэтага наваколля восемсот год таму.

Ніка, відаць, таксама ведала гэта, бо яе бровы трывожна ўскінуліся.

Івар пасадзіў Ніку далей ад носа, каб не накідвала пырскамі, скінуў з пляча спартыўную сумку і, дастаўшы з яе сваю куртку для дарогі, накінуў на вузкія плечы дзяўчыны.

— Сядзі, — сказаў ён.

Калі ён хацеў паставіць сумку ў нос — у ёй нешта звякнула. Паглядзеў — бутэлька гарэлкі, хлеб і бляшанка салакі ў масле. Успомніў, што хацеў пасядзець з аб'ездчыкам у Князеве, але той хату замкнуў, а сам паехаў у Разань. І ён, Івар, паставіў "скарб" у сумку і забыўся.

— Нібы на пікнік едзем, — сказаў ён.

— Які пікнік без гарэлкі, — сказаў марачок і філасофскі дадаў: — Скажу я вам, і не трэба. Самая гэта атрута.

Ветрык абвяваў твары, таму што човен аж ляцеў па імкліваму шклу вады. Сонца ўжо села. Нехта разліў на цэлай палове неба журавінавы сок. І ад гэтага здавалася, што Ака поўная не вадою, а крывёй.