Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

— Адкуль ты ведаеш пра Клаўдзю? — я ўсхапіўся. — Пра тое, што я да яе нераўнадушны?

— Дык жа ж ты — гэта я, а я — ты. З амаль непрыкметнымі змяненнямі. Мне здаецца...

— Зноў здаецца? — Я злосна пакасіўся на яго. — Ты б лепей у цемру маёй душы не зазіраў...

— А яна ёсць у цябе, душа? — не пачуў маёй просьбы двайнік.

Я нічога не адказаў Ілжэмікалаю. Што я мог яму сказаць? Якія контраргументы выставіць на сваё апраўданне? І чаму я павінен перад ім апраўдвацца? Ён што, следчы ці суддзя маёй душы? Ілжэмікалай ніхто для нашай рэчаіснасці, бо існую я. Пры размове аб Клаўдзі ў мяне ёкнула пад лыжачкай. Так, я люблю яе! Вядома, нічога благога ў гэтым няма. Але ж яна... Яе забіў туман! О жах! Я зразумеў, што кахаю Клаву, тады, калі яе не стала... Яна не можа чакаць. Яе ўжо няма, памерла...

— Клава памерла, Мікалай, — паніклым голасам сказаў я. На твары ў Ілжэмікалая мільгануў цень пагарды.

— Памёр яе двайнік.

— Дык і ў яе...

— І ў яе. Паела агурочкаў і раздваілася. Тое ж самае было і з намі.

— Ты хочаш сказаць, што гэта ўсё... Што ва ўсім вінаватыя лясныя агурочкі? — Я схапіўся за галаву.

— Ды не перажывай ты так! — нечакана падабрэў Ілжэмікалай. — Нібы цябе на пакаранне смерцю вядуць.

— А дзе ж?.. А хто ж тады стварыў гэты агарод і навошта?

Ілжэмікалай не адказаў і толькі паціснуў плячыма. «Вось дык не шанцуе, — падумаў я тады. — Што ж адбываецца са мной?» Мне здавалася, што хтосьці невядомы, апрача Лжэмікалая, назірае за намі, што разам з Ілжэмікалаем мы трапілі ў велічэзны мурашнік, поўны хадоў-лабірынтаў, і мы тыцкаемся насамі, як невідушчыя, і ўвесь час натыкаемся на суцэльную сцяну. Але ж дзесьці павінна быць выйсце! Але дзе ж яно? Дзе?

— Дзе той мясцовы архітэктар прыроднай спажывы, што стварыў гэты агародзік? — зноў спытаўся я ў Ілжэмікалая, хоць ён так нічога мне і на адказаў.

«Не, гэта бязглуздзіца! Трызненне!! Не можа такога быць!!! Я перамёрз, і ў мяне страшэнная тэмпература. Гэта пройдзе. Абавязкова пройдзе, — падумаў я. — Гэта толькі мая хворая фантазія малюе перада мной такія неверагодныя карціны».

Але ж Мікалай усё-такі існаваў, разважаў, размаўляў са мною, як з роўным. Ён стаяў ля сасны, абапёршыся плячом аб яе шурпаты, напэўна, стогадовы ствол. Куртка на ім была такая ж, як у мяне. І з кішэні ягонай курткі, як і ў мяне, тырчаў краёчак яшчэ не распачатага зялёнага агурочка з прыемнымі пухіркамі.

Ну, нарэшце! Цяпер зразумела, хто ёсць хто. Як жа напусціць на Лжэмікалая туману? Ды так, каб яго не ўбачыў сапраўдны Салдаценкаў? Яму даволі таго, што ўбачыў, як туман расправіўся з Ілжэклаўдзяй. Дзе я тады пралічыўся — розуму не дабяру. Яшчэ і яшчэ раз пераконваюся, што Зямля — незразумелая планета. А людзі на ёй — тым больш. Сёння перадам дакладную старэйшаму назіральніку. Няхай звальняюць з работы. Болей не магу. Павінен жа быць нейкі канец. Няхай мне не залічаць камандзіроўку, але не магу я тут болей. Не магу прымаць гэтыя пачастункі ў выглядзе бутэлек з каньяком ды кардонак з цукеркамі. Няўжо людзі прывыклі кожнаму даваць і ад кожнага браць? Дык гэта ж не па правілах. І пра гэта не напісана ні ў воднай паперыне, ні ў адным распараджэнні. Я толькі назіральнік, і для мяне існуюць усе законы і распараджэнні. Для людзей жа, напэўна, законы не пісаны. Праўдзівей кажучы, яны жывуць не паводле пісаных законаў, а па тых, якія прыдумалі самі. Вось адсюль і міласціны, ці, як яшчэ прынята гаварыць, хабары. Але што можна лічыць хабарам?

...А я не хачу нічога браць і не бяру нічога. Ні ў кога. Вось мяне... і празываюць белай варонаю. А чаму? Напэўна, нікому не хочацца прызнавацца ва ўласнай дурноце? За ўвесь час, пражыты на Зямлі, я так і не зразумеў, чаму таго чалавека, які выконвае ўсе прадпісанні, распараджэнні і законы, лічаць выключэннем з правілаў? Якіх правілаў? Так ні ад кога і не дазнаўся. Напэўна, я ўжо атрафіраваўся і мае даследчыя высілкі пайшлі на глум. Не, я ўжо не даследчык. Мне ўвесь час так і карціць умяшацца ў тую ці іншую справу. Разумею, я — назіральнік, ні аб якім умяшанні і гаворкі не можа быць. Жыць жа па-за зямнымі законамі — гэта амаральна. Але людзі жывуць. Як яны жывуць — не ўцямлю. Не, напісаныя імі законы — не для іх. Не, гэта глухія нетры, у якіх я заблудзіўся, як той казаў, канчаткова. Спрабую яшчэ хоць што зрабіць, каб зразумець чалавецтва, але, напэўна, мае мізэрныя спробы ўжо нічога не дадуць. Я стаў стары, стаў кансерватарам. Гэтаму мяне навучылі людзі. Мне цяжка збавіцца ад неадчэпнай ідэі, што я ўжо не назіральнік, а сапраўдны зямлянін з усімі ўласцівымі яму адхіленнямі ад нормы...