Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

І яны сустракаліся, і ў вачах яго здранцвела стаяла цьмяна глыбокая туга стагоддзяў.

...Ён, апошні, павярнуўся і пайшоў у лес.

— Ненавіджу сціпласць, — раптам сказаў наш субяседнік. Сказаў сярдзіта, з болем, яго дабрадушны твар спахмурнеў. — Ненавіджу!

Мы азадачана прыціхлі. Вагон мякка патрэсвала, за вокнамі сінеў змрок, але ніхто не запальваў святло, без яго было неяк утульней, і размова да той хвіліны ішла ціхая, даверлівая, якая часта ўзнікае ў цягніку дальняга накірунку між незнаёмымі пасажырамі. І вось... Не памятаю, што папярэднічала сказанаму, але ж і пажар пачынаецца з іскры.

— Дазвольце... э... Пётр Мікалаевіч, — першы апомніўся мой сусед, сівенькі, бародка клінком дзядок. — Як жа так? Яно, вядома, сціпласць, як і любое іншае пачуццё свае годнасці, калі празмернае, можа і... Але згадзіцеся, сціпласць упрыгожвае чалавека, і як яе можна адмаўляць, ніяк не разумею!

— Можна, — жорстка сказаў Пётр Мікалаевіч. — Можна і патрэбна, калі з-за яе страчаны сродак выратавання тысяч людзей.

— Ды што вы кажаце? — ахнуў стары. — Вы... вы не перабольшваеце?

— Калі б так! На маіх вачах сціпласць аднаго цудоўнага чалавека абярнулася, можна сказаць, у злачынства перад чалавецтвам. Прабачце... Каб вы мяне правільна зразумелі, давядзецца расказаць падрабязна.

— Так, так, адпаведна, у галаве, ведаеце, неяк не ўкладваецца...

— Разумею, гэтаксама калісьці думаў. Памыліўся! Слухайце: перасадка ўнутраных органаў да гэтай пары невырашальная, увогуле, праблема, і ніхто не скажа, калі яна будзе вырашана канчаткова. А яна, між іншым, ужо была — і бліскуча! — вырашана больш дзесяці гадоў назад!

— Не можа быць! — вырвалася ў мяне. Я, біёлаг, не мог стрымаць свайго недаверу.

— Ах, не можа... — нават у прыцемку вочы Пятра Мікалаевіча бліснулі іроніяй. — Удвайне сумна, што гэта гаворыце вы. Не толькі як біёлаг. Вы па нацыянальнасці, здаецца, якут?

— Якут. А што?

— Нічога. Імя Томата Іванавіча Даўгунова вам што-небудзь гаворыць?

— Не...

— А ён мог бы стаць гонарам нашага народа, усяго чалавецтва. Не стаў, з-за сціпласці не стаў. Паслухайце! У чым галоўная, нават адзіная невырашальнасць праблемы перасадкі ўнутраных органаў? У тканкавай несумяшчальнасці. Перасадзіць можна хоць ад бабы-ягі лесуну, справа тэхнікі; арганізм, дурань, не прымае, фактычна трэба зламаць, заглушыць імунную сістэму засцярогі; гэта ўдаецца, але самі ведаеце, якою цаною. Не, не падумайце, я не медык, не фізіёлаг, наогул не вучоны — будаўнік я. Проста... Вось пра што і гаворка.

Ён змоўк на імгненне. Святло ліхтароў нейкага паўстанка прабеглася па яго твары рухам ценяў, нібыта павялічыўшы яго, акрэсліўшы змрочнасць выгляду.

— Печань у мяне забалела гадоў у дваццаць. Але ведаеце, як гэта бывае ў маладосці: каб мяне — ды аніколі! Шмат хто ў юнацтве жыве з адчуваннем асабістага амаль ці не бяссмерця. Гэта значыць абстрактна ўсведамляеш, што і цябе не праміне, але гэта настолькі далёка, што нават непраўдападобна. Адным словам, да доктара я не пайшоў, інстытут скончыў — і пачало мяне па будоўлях насіць! Клопату было шмат, ну пабаліць ды перастане, здаровы ж мужык... Нарэшце дапякло. Так дапякло, што я ўжо быў гатовы маліцца на белы халат. Ну мясцовая бальніца, абследаванні там, лекі, аднак заўважаю я па выразу твараў маіх анёлаў-выратавальнікаў, што, відаць, дарэмныя мае надзеі на сілу маладосці, а заадно і на ўсемагутнасць медыцыны. Папраўкай і не пахне, хоць і прафесара аднекуль запрашалі, і ўвесь іншы арсенал запушчаны ў ход. Карацей, давялося свайго доктара выклікаць на шчырасць. Душэўны быў чалавек і смелы, з тых дактароў-вайскоўцаў, якія прывыклі не хавацца за чужыя спіны, а дзейнічаць рашуча і ў адпаведнасці з абставінамі.

Так... Сказаў ён мне, як на духу акрэсліў перспектыву. Чорт, нават цяпер страшна ўспамінаць! Але шчырасць яго была не без намеру, таму што надзею меў. Так, маўляў, і так: пакоціцца ўсё звычайным шляхам, ну і... Медыцына, як кажуць, бяссільная, раней бы спахапіліся на тваю хваробу — выратавалі б, а цяпер... Але ёсць мосцік, ёсць. Ніхто па ім яшчэ не хадзіў, толькі мост ужо пабудаваны, чакае пэўным чынам смельчака. На жывёлах усе доследы праведзены, поспех стопрацэнтны, цяпер добраахвотнік патрэбен. Рызыкі, варта сказаць, хапае. Праўда, упэўнены, яе крыху менш, чым у Барнарда, таго самага, што першы якраз у тыя гады сэрца перасадзіў. Але гэта, кажуць, мая ўпэўненасць і Томата Іванавіча.