Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

— Так, усё адпавядае. Пачынаем.

Зрабілі аперацыю. Ніякага потым заглушэння імунітэту, ніякіх асаблівых лекаў, а печань прыжылася як міленькая. З тае пары вось ужо больш за дзесяць гадоў прайшло — ані-ні, нават думаць пра яе перастаў. Каму-небудзь з вас такі выпадак вядомы?

Хоць пытанне, здавалася, было адрасавана ўсім, на мяне зірнуў Пётр Мікалаевіч.

— Ну, — сказаў я. — Ёсць звесткі, што ва ўсім свеце на сённяшні дзень перасаджана больш за трыццаць тысяч нырак, каля двухсот дваццаці сэрцаў і ста васьмідзесяці печаней. Праўда, пасля перасадкі сэрца — і то, калі ўсё прайшло паспяхова, — чалавек жыве чатыры-пяць гадоў, печані — чатыры, з ныркамі лепш — да дзесяці гадоў дацягваюць.

— І гэта пры ўсіх хітрыках медыцыны перад аперацыяй і, галоўнае, пасля! А ў мяне...

— Але адзінкавы выпадак яшчэ ні пра што не сведчыць. І яго абставіны... як бы вам сказаць...

— Ды кажыце ўжо проста — сумніцельныя! Не-е, шаноўны скептык, усё не так. Я ў Томата Іванавіча быў першы, але не апошні. І ўсе цудоўна сябе адчуваюць ужо больш за дзесяць гадоў! Што вы на гэта скажаце?

— Але калі гэта сапраўды адкрыццё, — я расхваляваўся, — то мы пра яго даўно б ведалі! Аднак нават у медыцынскім асяродку...

— Пачакайце! Я нездарма гаварыў пра сціпласць, як пра злачынства. Слухайце, што было далей. Пакуль я папраўляўся, можна сказаць, пасябраваў з Томатам Іванавічам. Што я на яго як на бога глядзеў, гэта само па сабе, але ведаеце, акрамя фізічнага, так бы сказаць, падабенства ёсць і духоўнае. Мабыць, тут людзі таксама падзяляюцца на групы, напэўна, падзяляюцца. Томат Іванавіч... Цудоўны чалавек. Сказаць, што ён быў разумны, таленавіты, нават геніяльны, значыць нічога не сказаць. Хто такі разумны чалавек, у якім сэнсе разумны? Іншы геній у простых жыццёвых справах такі, выбачайце, дурань, што любы хітрун яго вакол пальца абвядзе; хто не верыць, хай біяграфіі вялікіх больш пачытае. Не, Томат Іванавіч прасцяком не быў. Але сэрца ў яго было неабароненае, ці што. Нібыта само ўвасабленне спакою, а крыху прыгледзішся... Так, мы, яго пацыенты, гэтую ранімасць Томата Іванавіча нутром адчувалі, і нават подлыя па сваёй натуры і тыя імкнуліся яго не крыўдзіць, утойвалі ад яго свае дробязі. Розум і душэўнасць, яны, ведаеце, свецяцца, да іх нават нядобры чалавек цягнецца, яму адагрэцца хочацца. Дабаўце да гэтага сціпласць. Ранімасць стала бядою самога Томата Іванавіча, сціпласць — для навукі, для медыцыны, для ўсіх, каго мог бы выратаваць яго метад...

— Ды ў чым жа метад? — не вытрымаў я. — І пры чым тут сціпласць?

— А што ж, па-вашаму, адкрыццё можна аддзяліць ад асобы вучонага? Ці так? Пра адкрыццё і метад мне, як і іншым, вядома няшмат. Пэўна, Томат Іванавіч адрозніваў роднасць арганізмаў па паху...

— Па паху? — Я нават ахнуў. — Прабачце, але гэта не зусім праўдападобна. Нос — ніякі не інструмент, а сучасныя дэтэктары і аналізатары пахаў, за рэдкім выключэннем, такая недасканалая нікчэмнасць... Увогуле гэта адна з самых цьмяных галін навукі. І распазнаванне імуннай роднасці па паху... Не, гэта фантастыка.

— І-і, малады чалавек! — падаў голас дзядок, які ўвесь час маўчаў. — Я, наадварот, скажу, што фантастыка цяпер і ёсць рэальнасць. Для вас, не буду гаварыць ужо пра банальны тэлевізар, нават касмічныя палёты звычайныя. А я вось у вашых гадах, не кажучы ўжо пра палёты на іншыя планеты, пра кішэнныя радыёпрыёмнікі толькі ў фантастычных раманах чытаў. Вось як! Новае, сапраўды новае, яно і павінна выглядаць неверагодным. Гэтаму і практыка гісторыі вучыць, і Пятру Мікалаевічу я чым далей, тым больш веру, хоць да гэтай пары ніяк не ўцямлю, пры чым тут сціпласць і чаму ён яе лічыць злачынствам?

Я не знайшоў, чым бы мог запярэчыць. Водпаведзь дзядка мяне ўразіла. Самы малады з усіх, я стаў у іх вачах кансерватарам! Праўда... Гэта ж трэба! Спецыяліст называецца... Можа, якраз у гэтым і прычына? У тым, што я — малады спецыяліст, яшчэ назапашанага толкам не засвоіў і трымаюся за яго, як за плот, каб незнарок не паслізнуцца?

— Не, — прамармытаў я. — Дапусціць усё можна. Толькі... Няма інструмента, які ж гэта метад?

— А ў мяне ёсць адна здагадка! — падсунуўся да мяне Пётр Мікалаевіч так, што пад грузам яго мажнога цела ў купэ штосьці зарыпела. — У Томата Іванавіча была сібірская лайка, разумніца такая, без перабольшання, сапраўдны яго сябар. Басыргасам звалі. Між іншым, калі Томат Іванавіч выводзіў сабаку гуляць, відавочна, наперакор нават інструкцыям, браў яго з сабою ў палаты і кожны раз чамусьці завязваў яму нос марляю з ватаю. Мы дык жартавалі: «Басыргас ідзе, дзверы зачынянце, а то нос прастудзіць!» Ці не дзіўна — так берагчы нюх сабакі і ў дадатак парушаць правілы, якіх, трэба сказаць, ва ўсім астатнім Томат Іванавіч прытрымліваўся цвёрда? Аднойчы я спытаўся ў яго пра гэта адкрыта. І ведаеце, што ён адказаў? «Белку і Стрэлку, якіх людзі раней за ўсіх у космас пасылалі, памятаеце? Заслуга Басыргасава большая»...