Джон Толкін - Уладар Пярсьцёнкаў - Дзьве вежы

Узьняўшы фіял, Фрода прыгледзеўся – і пабачыў перад сабою шэрую сьцяну, якую зьзяньне зорнай шкляначкі не працінала й не асьвятляла, быццам яна змураваная зь ценю, народжанага не-сьвятлом і таму для сьвятла непраходнага. Уся дзірка была затканая павуціньнем, гэткім самым узорыстым і прыгожым, як павуціньне звычайнага павука, толькі шчыльней сплеценым і нашмат большым. Кожная павучынка – таўшчынёю зь вяроўку.

– Павучыньне! – Сэм пахмура засьмяяўся. – I ўсё? Павучыньне, так. Што за жудасны павук! Ну, пасячэм, трасца на яго!

У шаленстве секануў кордам, але павуціньне не разарвалася. Паддалося пад ударам, а тады спружыніла, адвярнуўшы лязо, адкінуўшы й меч, і руку. Тройчы Сэм біў што моцы й урэшце перасек адзіную павуцінку зь незьлічонага шэрагу. Тая лопнула й скурчылася, сьвіснуўшы пугаю ў паветры. Канцом джгнула па Сэмавай руцэ, і той заенчыў ад болю, адскочыў ды прыціснуў пабітую руку да роту.

– I колькі дзён трэба, каб прабіць шлях? – вымавіў нарэшце. – Што рабіцьмем? Ці вярнуліся тыя вочы?

– Не, пакуль іх не відаць, – заўважыў Фрода. – Ды я адчуваю: яны шчэ пазіраюць на нас ці думаюць пра мяне. Мо выдумляюць нешта. Калі не трымаць сьвятла ці калі яно згасьне, яны хутка вернуцца.

– Патрапілі ўсё-ткі ў пастку! – затужыў Сэм, і ягоная злосьць узьнялася зноў, перамогшы стому й адчай. – Бы матылі ў мамэрлі. Каб Фараміраў праклён знайшоў Глыкса, ды хутчэй!

– Тое нам зараз не дапаможа, – перапыніў Фрода. – Ну, зірнем-тка, на што здатнае Джала. Эльфава ж лязо. У Белерыяндзе, дзе яго скавалі, у цёмных расколінах бывала павучыньне й горшае. Пасьцеражыся, прыкрывай вочы! Вось, вазьмі шклянку. Ня бойся. Трымай высока й назірай!

Тады Фрода крочыў да вялізнага шэрага сеціва й секануў яго наўкось размашыстым ударам, паласнуўшы вострым лязом шэраг густа пераплеценых нітак, і адразу адскочыў. Лязо, адбліскваючы блакітам, прайшло скрозь іх, што каса праз траву. Вяроўкі скалануліся, лопаючыся, задрыжэлі, скурчыліся дый павісьлі. Утварылася вялізная прарэха.

Удар за ўдарам – і нарэшце Фрода пасек усё павуціньне, да якога толькі мог дацягнуцца, а рэшткі, што зьвісалі зьверху, матляліся дранаю завесаю пад ветрам. Пастка ня вытрымала.

– Рушма! – загукаў Фрода. – Наперад, хутчэй!

Шалёнае задавальненьне ад уцёкаў з самае пашчы адчаю й жаху перапоўніла ягоны розум. Галава закружылася, як ад келіха моцнага віна. Ён выскачыў вонкі галосячы.

Паўзмрок, у які вырваўся, падаўся ясным сьвятлом пасьля логвішча апраметнай ночы. Шчыльны дыміска над галавою прыўзьняўся, патанчэў, барвянае полымя Мордару згасла ў пахмурым цені. Сканчаліся апошнія гадзіны дня. Але Фрода нібы ўзіраўся ў раніцу раптоўнай надзеі. Амаль і сягнуў ужо верху сьцяны. Засталося крыху, зусім крыху. Расколіна, Кірыт Унгал, была перад ім цёмнай вышчарбінаю ў чорным хрыбце, і скальныя рогі цьмяна ўтыкаліся ў нябёсы па ягоных бакох. Хуткая прабежка, адзіны рывок – і ён на другім баку!

– Да перавалу, Сэме! – закрычаў ён бесклапотна, не зьвяртаючы ўвагі, што голас ягоны, вызвалены ад скляпеннага ўдушша, зьвініць пранізьліва й гучна. – Да перавалу! Бегма, бегма – мы праскочым, і ніхто не пасьпее нас спыніць!

Сэм кульгаў як мог, але, хоць і задаволены вызваленьнем, не пазбавіўся ад непакою й на бягу ўсё азіраўся на чорную арку тунэлю, баючыся, што раптам пабачыць вочы ці жудасную, неўяўляльную постаць, якая выскоквае й гоніцца за імі. Як жа мала ведалі ён і ягоны гаспадар пра звычкі Шэлаб! Яна мела шмат выйсьцяў з свайго логавішча.

Доўгімі вякамі жыла яна там, жудасная пачвара ў павучыным абліччы. Падобныя да яе жытлавалі калісьці ў краіне эльфаў на Захадзе, які цяпер паглынула мора. З такою біўся Бэрэн у гарах Вусьцішы, у Дарыяце, вытрымаўшы, спусьціўся – і напаткаў пад месяцовым сьвятлом на зялёнай палянцы сярод балігалову сваю Люціень. Як Шэлаб пазьбегла зьнішчэньня, як дабралася да Эфэл Дуату – няма расповедаў, бо няшмат дайшло гісторый з Чорных гадоў. Аднак яна была тут яшчэ да Саўрона, да першага каменя Барад-дуру й не служыла анікому, апрача сябе самой, п'ючы кроў людзей і эльфаў, пухнучы, жырэючы на бясконцых вусьцішных бяседах, плетучы сеціва ценяў. Усё жывое было ёй ежай, а яе ванітамі – цемра. Паўсюль распаўзьліся ейныя слабейшыя нашчадкі, вырадкі нікчэмных пачварняў, таксама народжаных ёю ды забітых пасьля таго, як апладнілі яе цела. З адной цёмнай шчыліны да другой паўзьлі яны й дабраліся ад Эфэл Дуату да ўсходніх стромаў, да Дул Гулдуру й неабсяжнай прасторы Ліхалесься. Але ніводны зь іх ня мог зраўнацца зь ёю, Шэлаб Вялікай, апошнім нашчадкам Унгаліянты, апошняй бядою, прынесенай той у гаротны сусьвет.