J. Tolkien: In de ban van de Ring

‘Ik heb gehoord dat ze na het eten in het maanlicht het water op gingen,’ zei de oude Dibbes, ‘en dat de boot door Drogo’s gewicht is gezonken.’

‘En ik heb gehoord dat ze hem erin heeft geduwd en dat hij haar met zich mee het water in heeft getrokken,’ zei Roothooft, de molenaar van Hobbitstee.

‘Je moet niet alles geloven wat je hoort, Roothooft,’ zei de Gabber, die de molenaar niet erg mocht. ‘Het geeft geen pas om door te emmeren over duwen en trekken. Boten zijn al gevaarlijk genoeg voor lieden die stilzitten zonder dat ze verder om moeilijkheden vragen.

In elk geval: meneer Frodo strandde als wees tussen die rare Boklanders, zou je kunnen zeggen, en werd hoe dan ook op de Brandeburcht grootgebracht. Een echt konijnenpark zo te horen. De oude meester Gorbadoc had nooit minder dan een paar honderd familieleden in huis. Meneer Bilbo heeft nooit een vriendelijker daad verricht dan toen hij de jongen mee terugbracht om te midden van behoorlijke lieden te wonen.

Maar ik maak me sterk, dat het voor de Buul-Balingsen een zware klap was. Die keer toen hij weg was en men hem dood waande, dachten ze dat ze Balingshoek zouden krijgen. En dan komt hij terug en stuurt ze weg; en hij blijft maar leven en leven zonder er ooit een dag ouder uit te zien, de goeie ziel! En ineens komt hij met een erfgenaam op de proppen en laat alle papieren opmaken. De BuulBalingsen zullen Balingshoek nu nooit vanbinnen te zien krijgen; dat is tenminste te hopen.’

‘Er zit daar een aardige hoop geld verstopt, heb ik horen vertellen,’ zei een vreemdeling, een bezoeker uit Grotedelft op zakenreis in het Westerkwartier. ‘De hele top van jullie heuvel barst van de tunnels die zijn volgestouwd met kisten goud en zilver en joelen , naar wat ik heb gehoord.’

‘Dan heb je meer gehoord dan ik kan bevestigen,’ antwoordde de Gabber. ‘Ik weet niets over joelen . Meneer Bilbo is vrijgevig met zijn geld, en hij schijnt er geen gebrek aan te hebben, maar van gangengraverij weet ik niets af. Ik heb meneer Bilbo gezien toen hij terugkwam, zo’n zestig jaar geleden toen ik nog een snotneus was. Ik was kort tevoren bij de oude Holman in de leer gekomen (omdat hij de neef van mijn vader was), maar hij had me op Balingshoek om hem te helpen iedereen uit de tuin weg te houden, terwijl de verkoping aan de gang was. En halverwege dit alles, komt meneer Bilbo met een pony en een paar enorm grote zakken en een stel kisten de Heuvel op. Ik twijfel er niet aan dat ze voor het grootste deel gevuld waren met schatten die hij in vreemde streken had verzameld, waar gouden bergen zijn, naar men zegt; maar er was niet genoeg om gangen mee te vullen. Maar mijn zoon Sam weet daar meer van. Hij kent Balingshoek vanbinnen en vanbuiten. En hij is gek op verhalen over de oude tijd, dat is-ie, en hij luistert naar alle verhalen van meneer Bilbo. Meneer Bilbo heeft hem leren lezen – zonder slechte bedoelingen, let wel, maar ik hoop dat er geen kwaad van zal komen.

“Elfen en draken! ” zeg ik tegen hem. “Kolen en aardappelen zijn beter voor mij en voor jou. Zorg dat je niet betrokken raakt bij de zaken van je meerderen, of je raakt in moeilijkheden die te groot voor je zijn,” dat zeg ik tegen hem. En ik zou het ook tegen anderen kunnen zeggen,’ voegde hij er met een blik op de vreemdeling en de molenaar aan toe.

Maar de Gabber overtuigde zijn toehoorders niet. De legende van Bilbo’s rijkdom was er bij de jongere hobbitgeneratie stevig ingeprent.

‘Ah, maar hij zal vast wel wat hebben toegevoegd aan wat hij die eerste keer heeft meegebracht,’ wierp de molenaar tegen, ieders gevoelens vertolkend. ‘Hij is vaak van huis weg. En neem die excentriekelingen eens die hem komen bezoeken: dwergen die bij avond komen, en die oude zwerver van een tovenaar, Gandalf, en zo. Je kunt zeggen wat je wilt, Gabber, maar Balingshoek is een raar oord, en de lui die er wonen zijn nog raarder.’

‘En jij kunt zeggen wat jij wilt over dingen waar je even weinig verstand van hebt als van varen, meneer Roothooft,’ antwoordde de Gabber met een nog sterkere afkeer van de molenaar dan gewoonlijk.

‘Als dat raar is, dan zouden we best nog wat meer rariteit in deze streek kunnen gebruiken. Er zijn er hier in de buurt die hun vriend nog geen pint bier zouden aanbieden, al woonden ze in een hol met gouden wanden. Maar op Balingshoek doen ze de dingen zoals het hoort. Onze Sam zegt dat iedereen op het feest wordt uitgenodigd en dat er geschenken, let wel, geschenken zullen zijn voor iedereen – deze eigenste maand.’

Die eigenste maand was september en hij was zo mooi als je je maar kon wensen. Een paar dagen later deed het gerucht de ronde (waarschijnlijk in de wereld gebracht door de welingelichte Sam) dat er een vuurwerk zou zijn – en bovendien een vuurwerk zoals men bijna in geen eeuw meer in de Gouw had gezien, feitelijk niet sinds de Oude Toek was gestorven.

De dagen gingen voorbij en de Grote Dag kwam nader. Een vreemd uitziende wagen beladen met wonderlijk uitziende pakken kwam op een avond Hobbitstee binnenrollen en reed moeizaam de Heuvel op naar Balingshoek. De verbaasde hobbits gluurden ernaar uit hun verlichte deuropeningen. Hij werd getrokken door vreemdsoortige lieden, die merkwaardige liederen zongen: dwergen met lange baarden en diepe kappen. Enkelen van hen bleven op Balingshoek. Tegen het eind van de tweede week in september arriveerde er op klaarlichte dag een wagen via Bijwater uit de richting van de Brandewijnbrug. Een oude man bestuurde hem helemaal alleen. Hij droeg een hoge, blauwe punthoed, een lange grijze mantel en een zilverkleurige sjaal. Hij had een lange witte baard en borstelige wenkbrauwen, die onder de rand van zijn hoed uitstaken.

Kleine hobbitkinderen liepen heel Hobbitstee door achter de wagen aan, tot boven op de Heuvel. Hij had een lading vuurwerk, zoals ze al hadden vermoed. Voor Bilbo’s voordeur begon de oude man uit te laden: er waren grote bossen vuurwerk in alle formaten en vormen, elk gemerkt met een grote rode G en de elfenrune .

Dat was natuurlijk Gandalfs teken, want de oude man was Gandalf de tovenaar, die zijn roem in de Gouw voornamelijk te danken had aan zijn kundigheid op het gebied van vuren, rook en lichten. Zijn eigenlijke bedrijf was heel wat moeilijker en gevaarlijker, maar daar wisten de bewoners van de Gouw niets van af. Voor hen was hij slechts een van de ‘attracties’ van het feest. Vandaar de opwinding van de hobbitkinderen. ‘G voor Geweldig!’ riepen ze, en de oude man glimlachte. Ze kenden hem van gezicht, hoewel hij slechts af en toe in Hobbitstee kwam en nooit lang bleef; maar noch de kinderen, noch de ouderen, behalve de alleroudsten onder hen, hadden een van zijn vuurwerken gezien – die behoorden nu tot een legendarisch verleden.

Toen de oude man, geholpen door Bilbo en enkele dwergen, klaar was met uitladen, deelde Bilbo wat stuivers uit, maar er verscheen, tot teleurstelling van de omstanders, niet één voetzoeker of knalbonbon.

‘En nu wegwezen,’ zei Gandalf. ‘Jullie zullen genoeg te zien krijgen wanneer de tijd daar is.’

Toen verdween hij met Bilbo naar binnen, en de deur ging dicht. De jonge hobbits bleven een tijdlang vergeefs naar de deur staren en gingen toen weg met het gevoel dat de dag van het feest nooit zou aanbreken.

Op Balingshoek zaten Bilbo en Gandalf bij het open raam van een klein vertrek dat op de westzijde van de tuin uitkeek. De late namiddag was licht en vrolijk. De bloemen glansden rood en goud: leeuwenbekjes, zonnebloemen en Oost-Indische kers, die overal over de muren van plaggen hingen en om de ronde ramen naar binnen gluurden. ‘Wat ziet je tuin er vrolijk uit,’ zei Gandalf.

‘Ja,’ zei Bilbo. ‘Ik houd er erg veel van, evenals van de hele oude Gouw, maar toch geloof ik dat ik aan vakantie toe ben.’

‘Je denkt dus je plan ten uitvoer te leggen?’