J. Tolkien: In de ban van de Ring

Eindelijk hielden ze halt voor een onzichtbare opening die naar de laagst gelegen ingangen van de mijnen leidde, aan de oostzijde van de bergen. Daar ging Gollem liggen wachten, snuffelend en luisterend, en Bilbo kwam in de verleiding hem met zijn zwaard te doden.

Maar medelijden weerhield hem, en hoewel hij de ring behield waarin zijn enige hoop gelegen was, wilde hij hem niet gebruiken om hem te helpen bij het doden van het ellendige schepsel terwijl dat in het nadeel was. Ten slotte, nadat hij al zijn moed bijeengeraapt had, sprong hij in het donker over Gollem heen en vluchtte de gang door, achtervolgd door de kreten van haat en wanhoop van zijn vijand: Dief, dief! Balingss! Wij haatsen ’m voor eeuwig!

Nu is het een merkwaardig feit dat dit niet het verhaal is dat Bilbo oorspronkelijk aan zijn metgezellen vertelde. Tegen hen zei hij dat Gollem had beloofd hem een geschenk te geven als hij het spel won, maar dat Gollem toen hij het van zijn eiland ging halen, had gemerkt dat het kleinood verdwenen was: een toverring die hij lang geleden op zijn verjaardag had gekregen. Bilbo vermoedde dat dit dezelfde ring was die hij had gevonden, en omdat hij het spel had gewonnen, had hij er recht op. Maar omdat hij in een lastig parket zat, had hij er niets over gezegd en zich door Gollem bij wijze van beloning, in plaats van een geschenk, de weg naar buiten laten wijzen.

Dit verhaal tekende Bilbo op in zijn memoires, en hij schijnt het zelf nooit te hebben veranderd, ook niet na de Raad van Elrond.

Blijkbaar stond het ook zo in het oorspronkelijke Rode Boek, alsook in een aantal kopieën en uittreksels ervan. Maar vele kopieën bevatten het ware verhaal (als variant), ongetwijfeld ontleend aan aantekeningen van Frodo of Sam, die beiden achter de waarheid kwamen, hoewel ze blijkbaar niets van wat de oude hobbit zelf had geschreven, wilden weglaten.

Gandalf schonk echter geen geloof aan Bilbo’s eerste verhaal toen hij het hoorde en bleef heel nieuwsgierig naar de ring. Uiteindelijk, na veel gevraag, kreeg hij het ware verhaal uit Bilbo, hetgeen hun vriendschap enige tijd nogal gespannen maakte; maar de tovenaar scheen de waarheid belangrijk te vinden. Hoewel hij dat niet tegen Bilbo zei, vond hij het ook belangrijk en verontrustend te bemerken dat de brave hobbit, geheel tegen zijn gewoonte in, niet meteen de waarheid had verteld. Het idee van een ‘geschenk’ was niettemin niet zomaar een hobbitachtig verzinsel. Het was Bilbo, zoals hij opbiechtte, ingegeven door de woorden die hij Gollem had horen mompelen, want Gollem had feitelijk de ring herhaaldelijk zijn ‘verjaarsgeschenk’ genoemd. Ook dat vond Gandalf vreemd en verdacht, maar de waarheid op dit punt ontdekte hij pas vele jaren later, zoals uit dit boek zal blijken.

Over Bilbo’s latere avonturen hoeft hier niet veel meer te worden gezegd. Met behulp van de ring ontsnapte hij aan de orkwachters bij de poort en voegde zich weer bij zijn metgezellen. Hij gebruikte de ring vele keren op zijn queeste, voornamelijk om zijn vrienden te helpen, maar hij hield hem zo lang mogelijk geheim voor hen.

Na zijn thuiskomst sprak hij er nooit meer met iemand over, behalve met Gandalf en Frodo, en niemand anders in de Gouw wist van het bestaan ervan af, meende hij. Alleen aan Frodo liet hij het verslag van zijn reis zien dat hij aan het schrijven was.

Zijn zwaard, Prik, hing Bilbo boven zijn haard, en zijn mantel van prachtige maliën, een geschenk van de dwergen van de drakenschat, leende hij uit aan een museum, in feite aan het Mathom-huis in Grotedelft. Maar in een la op Balingshoek bewaarde hij de oude mantel en kap die hij op zijn reizen had gedragen; en de ring, bevestigd aan een dunne ketting, bleef in zijn zak.

Hij keerde op 22 juni, in zijn tweeënvijftigste jaar (G.T. 1342) naar zijn huis Balingshoek terug, en er gebeurde niets van bijzonder belang in de Gouw, totdat meneer Balings met de voorbereidingen begon voor de viering van zijn honderdenelfde verjaardag (G.T.

1401). Op dat tijdstip begint deze geschiedenis.

Aan het einde van de Derde Era riep de rol die de hobbits speelden in de grote gebeurtenissen die leidden tot de opneming van de Gouw in het Herenigd Koninkrijk, een bredere belangstelling voor hun eigen geschiedenis in hen wakker, en vele van hun tradities, tot die tijd voornamelijk mondelinge overleveringen, werden verzameld en opgetekend.

De grotere families stelden ook belang in de wederwaardigheden van het Koninkrijk als geheel, en velen van hun leden bestudeerden zijn oude geschiedenissen en legenden. Tegen het einde van de eerste eeuw van de Vierde Era waren er in de Gouw al verscheidene bibliotheken te vinden die een groot aantal geschiedkundige boeken en annalen bevatten.

De grootste van die verzamelingen bevond zich waarschijnlijk in Ondertorens, in Groot Smielen en in de Brandeburcht. Dit verhaal over het einde van de Derde Era is voornamelijk aan het Rode Boek van Westmark ontleend. Die uiterst belangrijke bron voor de geschiedenis van de Oorlog om de Ring werd zo genoemd omdat hij lang in Ondertorens, de woonplaats van de Schoonkinderen, Bewakers van de Westmark*, was bewaard. Het was oorspronkelijk Bilbo’s persoonlijke dagboek, dat hij meenam naar Rivendel. Frodo bracht het naar de Gouw terug, tezamen met vele losse bladzijden met aantekeningen, en gedurende G.T. 1420-1421 vulde hij de pagina’s ervan bijna alle met zijn verhaal van de Oorlog. Maar de drie grote, in rood leer gebonden delen, die Bilbo hem als afscheidsgeschenk had gegeven, waren eraan toegevoegd en er samen mee bewaard.

Aan deze vier delen werd in Westmark een vijfde toegevoegd dat commentaren, genealogieën en verschillende andere zaken over de hobbitleden van het Genootschap bevatte.

Het oorspronkelijke Rode Boek is niet bewaard gebleven, maar er werden vele kopieën van gemaakt, vooral van het eerste deel, ten gebruike van de nakomelingen van de kinderen van meester Sam Gewissies. De belangrijkste kopie heeft echter een andere geschiedenis.

Die werd in Groot Smielen bewaard, maar was in Gondor geschreven, waarschijnlijk op verzoek van de achterkleinzoon van Peregrijn, en in G.T. 1592 (E.E. 172) voltooid.

Zijn zuidelijke scribent voegde er de volgende aantekeningen aan toe: ‘Findegil, Schrijver des Konings, voltooide dit werk in IV 172.

Het is tot in alle bijzonderheden een getrouwe kopie van het Boek van het Dinghoofd in Minas Tirith. Dat boek was een kopie, gemaakt op verzoek van Koning Elessar, van het Rode Boek van de Periannath, en werd hem gebracht door het Dinghoofd Peregrijn, toen deze zich in IV 64 te Gondor terugtrok.’

Het boek van het Dinghoofd was derhalve de eerste kopie die van het Rode Boek werd gemaakt en bevatte veel dat later werd weggelaten of verloren ging. In Minas Tirith werden er vele annotaties en verbeteringen in aangebracht, vooral met betrekking tot namen, woorden en citaten in de elfentalen; en er werd een verkorte versie van die delen van het Verhaal van Aragorn en Arwen aan toegevoegd, die buiten het verhaal van de Oorlog vallen. Er wordt vermeld dat het volledige verhaal werd geschreven door Barahir, kleinzoon van stadhouder Faramir, enige tijd na het heengaan van de Koning.

Findegil is voornamelijk van belang omdat die alleen het geheel van Bilbo’s Vertalingen uit het Elfs bevat. Deze drie delen bleken een hoogst kundig en geleerd werk te zijn, waarin hij, tussen G.T. 1403 en 1418, alle mondelinge en schriftelijke bronnen had gebruikt die in Rivendel tot zijn beschikking stonden. Maar aangezien ze door Frodo weinig werden gebruikt, omdat ze vrijwel uitsluitend over de Oudste Tijden gingen, wordt er op deze plaats niet meer over gezegd.

Aangezien Meriadoc en Peregrijn aan het hoofd van hun grote families kwamen te staan, en tegelijkertijd hun relaties met Rohan en Gondor onderhielden, bevatten de bibliotheken in Bokkelburg en Toekburg veel dat niet in het Rode Boek voorkwam. Sommige hiervan werden door Meriadoc zelf geschreven of begonnen, hoewel men zich hem in de Gouw voornamelijk herinnerde om zijn Kruidkunde van de Gouw en om zijn Jaartelling , waarin hij het verband tussen de kalenders van de Gouw en Breeg en die van Rivendel, Gondor en Rohan behandelde. Hij schreef ook een korte verhandeling over Oude Woorden en Namen in de Gouw , waarin hij zich vooral beijverde om de verwantschap van Gouwwoorden als mathom en oude elementen in plaatsnamen met de taal van de Rohirrim aan het licht te brengen.