Владимир Шитик - Апошняя арбіта

Набліжаўся пункт у прасторы, дзе «Набат» павінен быў падысці на найменшую адлегласць да Ганімеда, і перш чым іх шляхі разыдуцца зноў, суткі праляцець побач. Такі момант было заманліва выкарыстаць.

Бурмакоў запрасіў дазволу на высадку на гэтым спадарожніку Юпітэра. Кіраўнікі палёту не пярэчылі, але канчатковае рашэнне пакінулі на погляд саміх касманаўтаў — зыходзячы з мясцовых умоў. I тэлескопы «Набата» нацэліліся на серабрысты мячык, які наплываў з правага борта.

Павел, нібы спяшаўся нагнаць страчаны час, цэлымі днямі вёў назіранні за Ганімедам, спрабуючы загадзя скласці патрэбнае ўражанне, праверыць, ці прыдатны ён да высадкі. Але спадарожнік, падобна, меў характар свайго грознага валадара і, хаця не хаваўся, як той, за атмасферу, раскрываўся не вельмі.

— Венерыянскі варыянт? — быццам спагадліва, пад’язджаў Віця. Весялун, непаседа і жартаўнік, ён не прапускаў выпадку, калі можна было каго-небудзь падчапіць, падкалоць. А Павел тут нібы сам лез у пастку.

— Оптыку нам падсунулі, каб яе агонь спаліў,— паспрабаваў ён даказаць юнаку, што ў сваіх няўдачах не вінаваты.

Ды хіба Віця мог прапусціць такі момант? Тут жа прапанаваў:

— Можа, фільтр падаць, Павел Канстанцінавіч?

Бурмакоў зарагатаў. Яму спадабалася, што жарт з фільтрам, узніклы ў пачатку палёту і забыты за апошнімі нягодамі, ажыў зноў.

Звычайна гарачы, уедлівы, Гушча на гэты раз адмахнуўся ад кпінаў. Яго зараз больш непакоіла, што ўяўляе з сябе Ганімед, ці адпавядае ранейшым і даволі прыблізным даным, здабытым астраномамі ў назіраннях з Зямлі?

А тым часам адлегласць скарацілася, і на Ганімед накіраваліся разведвальныя зонды. Павел быў вымушаны адкласці ўласныя даследаванні і заняцца матэрыяламі, дастаўленымі аўтаматычнымі станцыямі. Не ўсе зямныя апараты вярнуліся. Частка загінула, не паспеўшы падаць аб сабе весткі, некаторыя перадалі адзін-два здымкі, сігналы. Але ўцалелыя сваю задачу выканалі.

Здавалася б, столькі бачылі ўсяго касманаўты за гэтыя месяцы падарожжа, а ўсё роўна з цікавасцю і хваляваннем разглядалі фатаграфіі прадстаўніка шматлікай юпітэрыянскай світы. На паверхні Ганімеда было неспакойна. Ён нібы злаваўся, што людзі асмеліліся патрывожыць яго сон. Адзін аўтамат паказаў, як рушыліся калоніі падобных на вялікія крышталі таросаў, як на гэтыя бессістэмныя нагрувашчванні, прарваўшыся аднекуль з глыбіні, напаўзала падобнае на магму шэрае месіва. Другі апарат ухапіў фотааб’ектывам вывяржэнне газавага аміячнага фантана — ён імкліва ўзлятаў угору і, імгненна замярзаючы, ападаў долу белым снегам.

— Бр-р,— сцепануўся Бурмакоў ад гэтага відовішча.

— Вам яшчэ хочацца на Ганімед? — пасміхаючыся з рэакцыі капітана на халаднаваты пейзаж, спытаў Павел.

— Крый божа, не туды апусцішся — засмокча. Як дрыгва. Разам са «Скакунком»,— Бурмакоў акругліў вочы, але было гэта больш роблена, чым сур’ёзна.

I калі Гушча спытаў:

— Абавязкова апускацца?

Ён адразу падхапіў:

— Спакуснік вы, Павел Канстанцінавіч,— і зноў вярнуўся да здымкаў. Потым паабяцаў, чамусьці панура: — Падумаю...

Такому чалавеку, як Бурмакоў,— няўрымсліваму, адданаму космасу — дастаткова падаць ідэю, можа, на першы погляд і не надта слушную, але цікавую. Пачуўшы, ён ужо не мог адкінуць яе, не ўзважыўшы, не пакруціўшы так, і гзтак, і, як ні дзіўна, часта выцягваў з яе нешта вартае. Напэўна, каб Гушча тады не сказаў, між іншым, што на Ганімед можна не садзіцца, Сцяпан Васільевіч абмежаваў бы вывучэнне спадарожніка пасылкай аўтаматаў, назіраннямі ў момант найбольшага збліжэння. А цяпер засеў за ЭВМ. I неўзабаве рашуча заявіў:

— Буду рыхтавацца!

А Гушча пашкадаваў, што падахвоціў капітана на гэты эксперымент, бо раптам яму ўсё-такі захочацца выбрацца з ракетаплана. Нездарма ж любімай прымаўкай Сцяпана Васільевіча было: «Экран добра, рукі — лепш».

Толькі сто семдзесят кіламетраў аддзялялі «Набат» ад Ганімеда. На некаторы час іх хуткасці зраўняліся, і было падобна, што яны нерухома вісяць побач у прасторы, прывязаныя адзін да аднаго нябачным, але трывалым ланцугом.

Маўклівы вялізны Ганімед, не саступаючы ў памерах Марсу, здавалася, чакае зручнай хвіліны, каб абрушыцца сваёй незлічонай масай на кволы і бездапаможны перад ім зямны караблік. Яго паверхня выглядала аднастайнай, няўтульнай, варожай. Павел глядзеў на спадарожнік і думаў, што тут воку няма нават за што зачапіцца. I ўжо інакш успомніўся Марс. Там было пустынна, але падобна на Зямлю, на прывычнае. А тут, відаць, і ёсць пачатак сапраўднага незнаёмага яшчэ людаям космасу. Можа, і Плутон будзе такі. Так што вылазка Бурмакова акажацца зусім не лішняй.