Владимир Шитик - Апошняя арбіта

На экране засвяціўся новы куток неба. Няяркі, невялікі, Плутон нібы выпіраў з далёкага зорнага россыпу.

— Ён амаль побач,— растлумачыў Бурмакоў.

— Няўжо аб ім так нічога пэўнага і невядома? — спытаў Віця, задаволены, што таварышы раптам ажывіліся.

— Пра гэта табе Павел Канстанцінавіч лепш раскажа, ён у астраноміі разумее больш.

— Не прыбядняйцеся, таварыш капітан,— засмяяўся Гушча.— Але, каб не было паміж намі спрэчкі, папытаем Вундэркінда. Скажаш нам пра асаблівасці планеты Плутон? — звярнуўся ён да робата, які апошнім часам ператварыўся ў чацвёртага члена экіпажа — ва ўсякім разе, яго не адсылалі ў гаспадарчы адсек, а трымалі ў пакоях каманды.

Вундэркінд, як гэта, відаць, было закладзена ў праграму, пачаў здалёк:

— У канцы мінулага стагоддзя самай далёкай, апошняй планетай у Сонечнай сістэме называлі Нептун. Аднак ужо тады астраномы заўважылі, што яго тэарэтычная арбіта не адпавядае сапраўднай, і выказалі натуральную думку, што на Нептун уздзейнічае іншая невядомая планета. Але якая? Дзе яна? Пошукі пачаліся ў 1878 годзе. Астраномы назіралі ў тэлескопы, матэматыкі рабілі разлікі арбіты гэтай невядомай планеты, але міналі гады, а планеты не было. Толькі ў 1930 годзе на фотаздымках месца, якое вылічылі матэматыкі, была заўважана невядомая зорачка. А неўзабаве пацвердзілася, што гэта і ёсць новая планета, за якой так доўга палявалі астраномы. Па традыцыі ёй далі імя міфічнага бога. Праз дваццаць гадоў удалося змераць дыяметр Плутона — ён складае 0,46 зямнога, або 5870 кіламетраў. Такім чынам, Плутон крыху большы за Меркурый і меншы за Марс. Сярэдняя адлегласць ад Сонца — сорак астранамічных адзінак, або шэсць мільярдаў кіламетраў. Гэта — апошняя з вядомых арбіт планет Сонечнай сістэмы. Далей ужо, відаць, пачынаюцца ўладанні іншых светаў. Бляск Плутона не пастаянны. Іншы раз ён здаецца яркім, іншы — цьмяным. Гэта звычайна бывае ў планет, якія круцяцца вакол восі, як і Зямля, напрыклад. Значыць, і на Плутоне ёсць і дзень, і ноч, у залежнасці ат таго, якім бокам ён павернуты да Сонца,— яно і для яго з’яўляецца адзіным свяцілам. Суткі роўныя шасці зямным плюс дзевяць гадзін, дваццаць адна хвіліна і трыццаць секунд. Гэта аб’ектыўныя даныя. Аналіз іх, а таксама некаторыя іншыя назіранні дазваляюць зрабіць вывад, што Плутон не падобны на іншыя вялікія планеты Сонечнай сістэмы.

Вундэркінд прыпыніўся, як бы прыкідваючы, казаць што яшчэ ці не, і Віця паспяшаўся з пытаннем, бо раней ён неяк Плутонам не цікавіўся:

— А што гэта за назіранні?

— Згодна з вылічэннем,— роўным голасам загаварыў робат,— маса гэтай невялікай планеты роўная зямной...

— Ого! — выгукнуў здзіўлены юнак.— Пяцьдзесят грам на кубічны сантыметр,— разлікі ён умеў рабіць не горш за ЭВМ,— у шэсць разоў большая шчыльнасць, чым у жалеза?!

— Так,— дзелавіта пацвердзіў Вундэркінд.— Плоскасць яго арбіты нахілена да плоскасцей арбіт іншых планет пад вялікім вуглом — семнаццаць градусаў, чаго не назіраецца ні ў адной іншай планеты Сонечнай сістэмы. Суткі на вялікіх планетах роўныя дзесяці — пятнаццаці гадзінам, на Плутоне ж яны шмат даўжэйшыя...

— Дзякуй, Вундэркінд,— перарваў Павел робата,— дазволь цяпер мне пафантазіраваць.

— Калі ласка, Вундэркінд фантазіраваць не ўмее,— з годнасцю адказаў робат.— Ён будзе слухаць і запамінаць.

— Наступным разам ён і гэта раскажа,— пасміхнуўся Павел.— Дык вось... Першае, што мы зробім, апусціўшыся на Плутон,— паглядзім яго неба. Яно павінна выглядаць аднастайнай чорнай безданню. Сузор’і будуць такія ж, як і тыя, што мы бачылі з Зямлі, Марса. Сонца, аднак, будзе выглядаць толькі яркай зоркай. Яно дае Плутону ў дзве з палавінай тысячы разоў цяпла менш, чым Зямлі, аднак асвятляе яго паверхню ў двесце разоў ярчэй, чым Зямлю поўны Месяц. Без тэлескопа мы ўбачым толькі вельмі яркі Нептун, а таксама Сатурн і Уран. А Юпітэр наўрад ці. Атмасферы на Плутоне няма, відаць, ва ўсякім разе, калі яна і ёсць, то павінна быць вельмі разрэджанай, нічым, бадай, не адрознівацца ад звычайнага касмічнага асяроддзя.

— Вясёлая карціна, Павел Канстанцінавіч,— паківаў галавой Віця.— Ноч, горы... Паблукаем.

— Гэта яшчэ не ўсё. Калі за Плутонам няма другой планеты, якая ўплывала б на рух Нептуна, то нам будзе не толькі ад цемры і бездаражы, а і ад вялікай сілы цяжару.

— Так,— выдыхнуў Віця,— вельмі сумна. Адно спадзяванне, што мы і тут, як на Марсе, памыляемся.

У кают-кампаніі было цёпла, па-хатняму ўтульна.

I толькі ўключаны экран нагадваў, што вакол бязмежны космас, гатовы праглынуць маленькі карабель зямных смельчакоў.