Владимир Шитик - Апошняя арбіта

Ракетаплан адчаліў, і яго агні засвяціліся ў цемры, як новыя зоркі. Потым з соплаў вырваліся слупы агню, надзіва строгія, акрэсленыя. Павел раней неяк не звяртаў увагі на гэты ўвогуле ўрачысты момант і зараз міжволі залюбаваўся прыгажосцю выхаду ракетаплана на арбіту. А калі схамянуўся, «Скакунок» стаў маленькай жвавай і яркай кропкай сярод нерухомых зорак.

Ніхто збоку не фатаграфаваў ракетаплан, і Павел з Віцем вымушаны былі задаволіцца тым, што можна было разгледзець з дапамогай карабельных установак, ды скупой інфармацыяй, якую перадаваў Бурмакоў.

Пад ракетапланам праносіліся ўздыбленыя таросы, іх змянялі адносна роўныя мясціны, аднак Сцяпана Васільевіча яны, відаць, не цікавілі. Ні над адным з гэтых участкаў ён не запаволіў палёт. Ён трымаў курс на поўдзень, дзе мясцовасць была вышэйшая. Хутка сапраўды пайшлі нібы пакрытыя замерзлым аміяком невысокія пагоркі.

— Паспрабую прытуліцца,— Бурмакоў паказаў таварышам невялічкую лагчынку.

«Скакунок» стаў вертыкальна, пачаў павольна зніжацца, размятаючы агнём рухавікоў заледзянелыя белыя шапкі на пагорках. Але, здавалася, ім няма канца. Ракетаплан апускаўся ніжэй і ніжэй, ужо нават схаваўся напалавіну ў вялізнай варонцы, выпаленай рухавікамі, а цвёрдай няплаўкай асновы ўсё не было.

Бурмакоў вывеў ракетаплан угору, перакінуўся на другое месца, на трэцяе, чацвёртае... I ўсюды было адно і тое.

— Сцяпан Васільевіч,— Віця, верны сабе, жартаваў,— гэтак вы ўвесь Ганімед расплавіце.

— Табе хопіць,— прабурчаў капітан, і гэта на яго, заўсёды ветлівага, спагадлівага, было непадобна.

Павел занепакоена сказаў:

— Напэўна, усюды так, Сцяпан Васільевіч. Вяртайцеся.

— Хто ведае,— Бурмакоў не спяшаўся, голас яго гучаў задумліва.— Паліва яшчэ ёсць.

Паўлу стала трывожна. Смелы, настойлівы, Бурмакоў можа пайсці і на рызыку. А Ганімед — не Марс, тут на выручку не паспееш, нават калі аварыя будзе не надта сур’ёзная.

А Сцяпан Васільевіч падняўся вышэй, праляцеў спачатку на ўсход, тады крута павярнуў на поўнач і пакружыў над шырокай раўнінай — нешта, падобна, знайшоў.

Павел зірнуў на хранометр. Капітан мог знаходзіцца ў палёце яшчэ каля гадзіны.

I раптам у эфіры прагучала бадзёрае:

— Здаецца, ёсць!

На экране раўніну перасякала глыбокая цясніна. Яна мела не характэрную для тутэйшага ландшафту цямнейшую афарбоўку і магла прыняць не толькі «Скакунка», а і пару «Набатаў».

Ракетаплан завіс над цяснінай, і на паверхню заструменіліся нябачныя промні, якія павінны былі вызначыць яе ўласцівасці.

— Вытрымае,— ужо іншым, дзелавым тонам праз некалькі хвілін паведаміў Бурмакоў.

3 «Набата» цясніну разгледзець было нельга, і капітан, зрабіўшы пасадку, выпусціў кантрольную тэлеўстаноўку. Цяпер Павел і Віця бачылі ўсё, што там адбываецца.

«Скакунок» трыма нагамі абапіраўся на крыху аплаўленую і ўжо зацвярдзелую масу, якая расцяклася невялікай лужынкай пад сопламі рэактыўнага рухавіка.

Хвілін праз дзесяць Бурмакоў выпусціў увішных кібераў, каб праверылі, што тут навокал. I толькі калі яны вярнуліся, выбраўся з кабіны сам. Чапляючыся рукамі за шматлікія ледзяныя выступы, палез па крутым схіле цясніны наверх.

Над зубчастым недалёкім краявідам паказаўся крайчык Юпітэра. Сцяпан Васільевіч знерухомеў, зачараваны. Крайчык хутка рос, узнімаўся, ператвараючыся ў вялікі, размаляваны белымі, шэрымі, барвовымі плямамі і палосамі ўнушальнага памеру калматы дыск. Юпітэр быў не такі грозны, як нядаўна, калі спрабаваў сваю сілу на зямным караблі. Зараз на большай адлегласці простым вокам ужо не заўважалася варожае дыханне яго атрутнай атмасферы. Аднак па-ранейшаму ён панаваў над наваколлем, пасылаючы Ганімеду і іншым сваім васалам цьмянае попельнае святло з злавесным барвовым адценнем.

На раўніне сям-там заіскрыліся заінелыя россыпы, між таросаў леглі вычварныя цені. Прырода нібы ажыла, радуючыся скупой і зменлівай увазе магутнага ўладара. Бурмакоў счакаў, пакуль Юпітэр узыдзе поўнасцю, і тады, быццам падштурхнуты яго прамянямі, шырока пакрочыў у глыб раўніны, дзе віднеліся астраўкі таросістых нагрувашчванняў. I адразу следам пабег, спрытна перабіраючы дзесяткам членістых ножак, кібернетычны разведчык. Рознакаляровыя сігнальныя агеньчыкі на яго чорным корпусе весела паміргвалі.

Гушча сачыў за капітанам і думаў, што, напэўна, яшчэ доўга ў космасе людзі будуць падобныя на малых, якія пачынаюць пазнаваць навакольны свет. Ім, як дзецям, будзе ўсё цікава, усё ўпершыню, ўсё захочацца памацаць сваімі рукамі, адчуць на пах, на смак. Дзеці, вядома, вырастаюць. Але колькі часу міне, пакуль касмічныя малыя стануць дарослымі? А можа, гэта наогул не здарыцца ніколі? Бо чалавек заўсёды будзе адкрываць для сябе нешта новае — і на Зямлі, і тым болей на чужых планетах, зорках...