Kurt Vonnegut - Kocia kołyska

Pokazałem ten skorowidz Mintonom i spytałem, czy nie sądzą, że jest on sam w sobie pełną uroku biografią, biografią dziewczyny, która nie chciała być boginią miłości. Otrzymałem nieoczekiwanie kompetentną odpowiedź, co zdarza się nie tak znów często. Okazało się, że Claire Minton była swego czasu specjalistką od sporządzania skorowidzów. Po raz pierwszy dowiedziałem się o istnieniu takiej specjalności.

Pani Minton powiedziała mi, że dobrze zarabiała, dzięki czemu jej mąż mógł ukończyć studia, i że niewiele osób potrafi właściwie sporządzać skorowidze.

Dowiedziałem się też, że tylko bardzo niedoświadczony autor może się porywać na robienie skorowidza do swojej książki. Spytałem wówczas, jak ocenia pracę Filipa Castle.

— Pochlebstwo pod adresem autora i obraza czytelnika — powiedziała z dobroduszną wyższością eksperta. — Innymi słowy, brak umiaru. Czuję się zawsze zażenowana, kiedy widzę skorowidz sporządzony przez samego autora.

— Dlaczego zażenowana?

— Skorowidz zrobiony ręką samego autora to rzecz zbyt demaskująca — poinformowała mnie. — Dla wprawnego oka jest to po prostu bezwstydny ekshibicjonizm.

— Ona potrafi określić charakter człowieka na podstawie skorowidza — powiedział mąż pani Minton.

— Naprawdę? — spytałem. — I co może pani powiedzieć o Filipie Castle?

Uśmiechnęła się lekko.

— Wolałabym nie zdradzać tego komuś obcemu.

— Przepraszam.

— W każdym razie nie ulega wątpliwości, że jest zakochany w tej Monie Aamons Monzano.

— Zdaje się, że to można powiedzieć o wszystkich mieszkańcach wyspy.

— Żywi mieszane uczucia co do jej ojca.

— To można powiedzieć o wszystkich ludziach na ziemi — niecierpliwiłem się.

— Czuje się niepewnie.

— A któż ze zwykłych śmiertelników może się czuć pewnie? — spytałem. Nie wiedziałem wówczas, że było to pytanie bardzo w duchu Bokonona.

— Nigdy nie ożeni się z nią.

— Dlaczego?

— To wszystko, co mogę panu powiedzieć.

— Miło mi poznać specjalistę od skorowidzów, który szanuje tajemnice swoich bliźnich.

— Niech pan nigdy nie robi skorowidza do własnej książki — stwierdziła kategorycznie pani Minton.

Bokonon poucza nas, że duprass stwarza korzystne warunki do zdobywania i rozwijania w zaciszu nieustającej miłości nieomylnych, choć czasem niecodziennych form intuicji. Niezwykła zdolność Mintonów do czytania między wierszami skorowidzów była tego najlepszym przykładem. Bokonon poucza nas też, że członkowie duprassu spoglądają na innych ludzi z pobłażliwą wyższością. I tutaj Mintonowie nie byli wyjątkiem.

Nieco później ambasador Minton i ja spotkaliśmy się w przejściu z dala od jego żony i Minton zdradził się, że zależy mu na mojej opinii o jej zdolnościach.

— Wie pan, dlaczego Castle nigdy nie ożeni się z tą dziewczyną, mimo że jest w niej zakochany, mimo że ona też go kocha i mimo że znają się od dzieciństwa? — szepnął mi na ucho.

— Nie. Nie mam pojęcia.

— Bo on jest homoseksualistą — powiedział Minton. — Ona to również potrafi wyczytać w skorowidzu.

Kiedy Lionel Boyd Johnson i kapral Earl McCabe zostali nago wyrzuceni przez fale na brzeg San Lorenzo spotkali tu ludzi, którym powodziło się jeszcze gorzej niż im. Ludność San Lorenzo miała pod dostatkiem jedynie chorób, których nie potrafiono nawet nazwać, nie mówiąc już o leczeniu. W przeciwieństwie do mieszkańców wyspy Johnson i McCabe rozporządzali ogromnymi skarbami w postaci umiejętności czytania i pisania, ambicji, ciekawości, bezczelności, braku szacunku dla autorytetów, zdrowia, dobrego humoru i sporej porcji wiadomości na temat tego, co znajduje się poza granicami wyspy. Zacytujmy znowu Calypso:

To stwierdzenie sytuacji własnościowej w Republice San Lorenzo w roku 1922 jest, według Filipa Castle, całkowicie zgodne z rzeczywistością. Firma Castle Sugar została założona przez pradziadka Filipa Castle. W roku 1922 należał do niej każdy skrawek uprawnego gruntu na wyspie.

“Działalność Castle Sugar na San Lorenzo — pisał młody Castle — nigdy nie przynosiła dochodu. Jednak, nie płacąc robotnikom za ich pracę, firma potrafiła jakoś z roku na rok wychodzić na swoje i zarabiać tyle pieniędzy, że wystarczało na opłacenie poganiaczy robotników.

Panującą formą rządów była anarchia, z wyjątkiem określonych sytuacji, kiedy firma Castle Sugar chciała coś zdobyć albo zrobić. W tych sprawach panował feudalizm. Arystokracja składała się z zarządców plantacji Castle Sugar — byli to uzbrojeni po zęby biali przybysze. Szlachtę stanowili krajowcy, którzy za niewielkie datki i śmieszne przywileje gotowi byli na każde skinienie zabijać, ranić i torturować. O potrzeby duchowe ludu, który znalazł się w trybach tej piekielnej machiny, troszczyła się garstka spasionych księżulków.

Katedra San Lorenzo, wysadzona w powietrze w roku 1923, była powszechnie uważana za jeden z cudów Nowego Świata”, pisał Castle.

To, że kapral McCabe i Johnson zdołali przejąć władzę nad San Lorenzo, nie było żadnym cudem. Wielu ludzi przejmowało władzę nad San Lorenzo, natrafiając niezmiennie na słaby opór. Przyczyna tego była bardzo prosta: Bóg, w swojej nieskończonej mądrości, uczynił wyspę całkowicie bezwartościową.

Pierwszym człowiekiem, który zanotował na swoim koncie ten łatwy sukces, był Hernando Cortez. Cortez i jego ludzie zeszli na brzeg, aby uzupełnić zapas słodkiej wody, w roku 1519, nadali wyspie nazwę, objęli ją w posiadanie w imieniu cesarza Karola V i nigdy więcej nie wrócili. Następne ekspedycje przybywały w poszukiwaniu złota, diamentów, rubinów i korzeni, nic z tego nie znajdowały, paliły dla rozrywki kilku krajowców za herezję i płynęły dalej.

“Kiedy w roku 1682 Francja ogłosiła objęcie w posiadanie San Lorenzo — pisał Castle — Hiszpanie nie protestowali. Kiedy Holendrzy ogłosili wyspę swoją własnością w roku 1699, Francuzi nie protestowali. Holendrzy nie protestowali, kiedy w roku 1704 panami San Lorenzo ogłosili się Duńczycy. Kiedy Anglia przejęła wyspę we władanie w roku 1706, nie było protestu ze strony Duńczyków. Anglicy nie protestowali, kiedy Hiszpania powtórnie objęła władzę nad wyspą w roku 1720. A Hiszpanie nie protestowali, kiedy w roku 1786 Murzyni z Afryki opanowali statek niewolniczy, doprowadzili go do brzegów San Lorenzo i ogłosili niepodległość wyspy jako cesarstwa z cesarzem na czele.

Cesarzem był Tum-bumwa, jedyny człowiek, który uważał, że wyspa warta jest obrony. Maniak Tum-bumwa kazał wznieść katedrę ku czci patrona wyspy, świętego Wawrzyńca, oraz fantastyczne mury obronne na północnym wybrzeżu wyspy, w obrębie których znajduje się obecnie prywatna rezydencja tak zwanego prezydenta Republiki.

Mury obronne nigdy nie były szturmowane i nigdy żaden człowiek przy zdrowych zmysłach nie potrafił wymyślić powodu, dla którego warto by je było szturmować. Nigdy niczego nie broniły. Podobno przy ich budowie zginęło tysiąc czterystu ludzi. Połowa z nich została publicznie stracona za brak entuzjazmu do pracy.”

Firma Castle Sugar zjawiła się na San Lorenzo w roku 1916, w związku z koniunkturą na cukier podczas pierwszej wojny światowej. Nie było wówczas żadnego rządu. Firma uznała, że wobec tak wysokich cen na cukier, opłaci się uprawiać nawet glinę i piach San Lorenzo. Nikt nie zaprotestował.