Iwan Jefremow - Mglawica Andromedy

Veda Kong poleciła swym współpracownikom, żeby coś zjedli dla nabrania sił. Dobyto płytki podróżniczego pożywienia, przygotowane z lekko przyswajalnych gatunków białka i cukru, niszczących toksyny zmęczenia, preparaty zmieszane z witaminami, hormonami i substancjami bodźcowymi. Veda była podniecona i nie mogła jeść. Miiko zjawiła się dopiero po czterdziestu minutach, gdyż sporo czasu zajęło jej prześwietlanie kilku szaf.

Spadkobierczyni tradycji japońskich kobiet-nurków podziękowała spojrzeniem swojej przełożonej i w mgnieniu oka była gotowa do drogi.

Cienkie, czerwone kable ciągnęły się wzdłuż przejścia. Bladofioletowe światło automatycznych koron gazowych na głowach kobiet nie mogło rozproszyć tysiącletniego mroku zaciemniającego chodnik, który opadał coraz stronnej. Głucho i regularnie padały ze stropu chłodne krople. Z boków i z dołu dochodził szmer spływającej wody. Przenikliwie wilgotne powietrze było nieruchome w zamkniętym, ciemnym podziemiu. Taka cisza bywa tylko w pieczarach — straż w niej pełni martwa i zastygła materia skorupy ziemskiej. Tam, w górze, mimo nawet najgłębszego milczenia zawsze daje się odczuć przyczajone, ukryte życie przyrody, ruch wód, powietrza czy światła.

Miiko i Veda mimo woli uległy hipnozie pieczary, która pochłonęła je obie niby głębia zamarłej przeszłości, startej na miał przez czas i ożywającej jedynie w widmach wyobraźni.

Droga w dół odbywała się szybko, chociaż warstwa śliskiej gliny utrudniała posuwanie się naprzód. Bryły tarasujące przejścia zmuszały niekiedy do wspinania się czy też przeciskania się przez wąskie szczeliny. Po pół godzinie Veda i Miiko znalazły się na głębokości stu dziewięćdziesięciu metrów. Stanęły przed gładką ścianą, przy której spokojnie tkwiły dwa zwiadowcze roboty-pełzacze. Jeden błysk światła wystarczył, żeby dostrzec w ścianie masywne, hermetycznie zamknięte drzwi ze stali nierdzewnej. Widniały na nich dwie koliste wypukłości ze znakami złoconymi i wskazówkami oraz uchwytami. Zamek można było otworzyć po zastosowaniu odpowiedniego szyfru. Obydwie kobiety znały typy takich urządzeń, pochodzące jednak z czasów nieco wcześniejszych. Po krótkiej naradzie Miiko i Veda zbadały zamek. Był bardzo podobny do tych skonstruowanych z przebiegłą złośliwością urządzeń, za pomocą których ludzie minionej przeszłości zamierzali ochronić własne skarby przed „obcymi” — w Epoce Rozbicia Świata istniał podział ludzi na „swoich” i „obcych”. Niejednokrotnie takie drzwi przy próbach ich odemknięcia wyrzucały pociski wybuchające lub wypuszczały oślepiające promienie i jadowite gazy. Nie podejrzewający podstępu badacze ginęli.

Mechanizmy z odpornych metali lub specjalnych mas plastycznych nie niszczały w ciągu tysiącleci, toteż spowodowały śmierć wielu ludzi, nim archeologowie nauczyli się je unieszkodliwiać.

Było jasne, że drzwi należało otwierać przyrządami specjalnymi. Trzeba było więc zawrócić od samego progu najważniejszej tajemnicy pieczary. Nie było wątpliwości, że za drzwiami kryje się to, co ludzie dalekiej przeszłości uważali za najbardziej wartościowe. Veda i Miiko zgasiły latarnie i poprzestając jedynie na świetle wydzielanym przez korony przysiadły, żeby się nieco posilić i odpocząć.

— Co tam może być? — westchnęła Miiko nie odrywając oczu od złoconych szyfrów. — One jakby z nas kpiły: Nie puścimy, nie powiemy!..

— A co wykryto w szafach drugiej sali? — spytała Veda otrząsając się z uczucia przygnębienia, wywołanego nieoczekiwaną przeszkodą.

— Rysunki techniczne, książki drukowane nie na dawnym papierze drzewnym, lecz na arkuszach metalowych. Poza tym rulony filmów, jakieś wykazy, mapy gwiazd i Ziemi.

— W pierwszej sali — wzory maszyn, w drugiej — dokumentacja techniczna tych mechanizmów, a w trzeciej… jakby to powiedzieć… wartości i walory epoki z czasów, kiedy jeszcze istniały pieniądze. Cóż, to się zgadza ze schematami.

— A gdzież są wartości w naszym pojęciu? Gdzie najwyższe osiągnięcia duchowego rozwoju ludzkości? Nauki, sztuki, literatury? — zawołała Miiko.

— Mam nadzieję, że są za tymi drzwiami — odpowiedziała spokojnie Veda. — Nie byłabym jednak zdziwiona, gdyby tam była broń.

— Co takiego?

— Broń, uzbrojenie, środki masowej zagłady. Mała Miiko smutno się zamyśliła i wyrzekła cicho:

— Tak, to by było zgodne z założeniami, jeżeli się pomyśli o celu tego schronu. Ukryto tu przed możliwą zagładą podstawowe techniczne i materialne wartości ówczesnej cywilizacji zachodniej. Ale co uważano za podstawowe, skoro nie liczono się z opinią publiczną całej planety i narodów? Potrzebę i wagę pewnych poczynań ustalała grupa rządząca, najczęściej niekompetentna. Toteż znajduje się tu wcale nie to, co rzeczywiście stanowiło największą wartość dla ludzkości ówczesnej, lecz to, co przedstawiało wartość dla tej czy innej grupy ludzi. Ich zamiarem było zachować przede wszystkim mechanizmy, a także broń, ponieważ nie rozumieli, że odbudowa zniszczonej cywilizacji byłaby niemożliwa.

— Tak jest, bo cywilizacja powstaje drogą rozwoju i nabywania doświadczeń, drogą pracy, postępu wiedzy, techniki, poznania bogactw naturalnych, najczystszych substancji chemicznych i drogą budownictwa. Odbudowa zburzonej cywilizacji najwyższego rzędu jest nie do pomyślenia przy braku trwałych stopów, rzadkich metali, mechanizmów zdolnych do wykonywania pracy z najwyższą ścisłością i wydajnością.

— Tak samo nie do pomyślenia byłby wtedy powrót do cywilizacji nie opierającej się na mechanizmach, na przykład do antycznej, o której czasami marzono.

— Oczywiście. Zamiast kultury antycznej zapanowałby wtedy potworny głód. Marzyciele-indywidualiści nie chcieli zrozumieć tego, że historia się nie cofa.

— Nie twierdzę z całą stanowczością, że za tymi drzwiami jest broń — powróciła do poprzedniego tematu Veda — ale zbyt wiele przemawia za tym. Jeżeli ci, którzy budowali schron, popełnili błąd wynikający z nierozumienia różnic, jakie istniały między cywilizacją i kulturą, nie pojmowali konieczności kultywowania szlachetnych uczuć, to tym samym nie cenili ani dzieł sztuki, ani literatury, ani wiedzy. W tamtych czasach wiedzę dzielono na pożyteczną i niepożyteczną, nie rozumiano pojęcia jedności wiedzy. Nauka i sztuka były uważane za przyjemne, ale nie zawsze potrzebne i pożyteczne zjawisko w życiu umysłowym człowieka. Tkwił tutaj problem niezmiernej wagi. Dlatego też myślę o broni, chociaż nam, ludziom współczesnym, może się to wydać naiwne i niedorzeczne.

Veda zamilkła i wpatrywała się w drzwi.

— Być może jest to prosty mechanizm szyfrowy i potrafimy go otworzyć po przesłuchaniu za pomocą mikrofonu — rzekła nagle podchodząc do drzwi. — Cóż, zaryzykujemy?

Miiko stanęła pomiędzy drzwiami a towarzyszką.

— Nie, Vedo! Po co ryzykować?

— Wydaje mi się, że pieczara ledwie się trzyma. Gdy odejdziemy stąd, może nie uda nam się już wrócić… Słyszy pani?…

Do komory dochodziły od czasu do czasu niewyraźne, dalekie odgłosy. Raz z dołu, to znów z góry.

Miiko nie ustępowała. Stanęła plecami do drzwi i rozłożyła szeroko ręce.

— A jeżeli tam jest broń, Vedo?! Na pewno nie pozostawiono jej bez ochrony… Nie, to są drzwi złości, takie jak wiele innych.

Po dwóch dniach do groty dostarczono aparat rentgenowski do prześwietlenia mechanizmu zamka, a także ogniskowy emanator ultradźwięków, który winien był. zniszczyć współdziałanie wewnętrzne części składowych. Nie doszło jednak do ich użycia.