Ursula Le Guin - Duisters linkerhand

We bevonden ons dichter bij de zuidrand van de Gobrinvlakte dan op de kaart stond aangegeven, want de tweede dag na onze richtingsverandering kwamen we opgekruid ijs en kloven tegen. Het IJs was niet zo erg opgekruid en gekreukt als in het gebied van de Vuurbergen, maar het oppervlak was slecht. Er waren diepe gaten, kilometers breed, die waarschijnlijk ‘s zomers meren waren; valse sneeuwvloeren die plotseling met een enorme zucht om je heen in elkaar zakten in de luchtkamer een halve meter eronder; stukken vol kloven en kleine gaten en spleten; en steeds vaker waren er grote kloven, oude ravijnen in het IJs, sommige zo breed als bergpassen en andere slechts vijftig à zeventig centimeter breed, maar diep. Op Odyrny Nimmer (volgens Estravens dagboek, want ik hield er geen bij) scheen de zon helder en blies er een sterke noordenwind. Als we de slee voorttrokken over de sneeuwbruggen over de smalle kloven konden we links en rechts omlaagkijken in blauwe schachten en afgronden waarin stukjes ijs die door de glijders waren losgestoten omlaag vielen met een oneindig tere, zachte muziek, alsof er zilveren draden langs kristallen vlakken vielen. Ik herinnerde me de snelle, dromerige, dolle vreugde van die zonnige tocht over de afgronden. Maar de hemel werd witter, de lucht werd dik, de schaduwen verbleekten, het blauw verdween uit de hemel en uit de sneeuw. We waren niet bedacht op het gevaar van het witte weer bij zo’n ondergrond. Omdat het ijs vreselijk was verweerd, duwde ik terwijl Estraven trok; ik had mijn ogen op de slee gericht en duwde zo hard als ik kon, dacht nergens anders aan dan aan zo hard mogelijk duwen, toen ineens het handvat bijna rut mijn handen werd gerukt en de slee plotseling naar voren schoot. Instinctmatig hield ik vast en ik riep: ‘Hé!’ naar Estraven om hem langzamer te laten gaan, omdat ik dacht dat hij zijn snelheid had verhoogd op een glad stuk. Maar de slee bleef doodstil staan, met de neus omlaag en Estraven was nergens te zien.

Bijna liet ik het handvat los om hem te gaan zoeken. Louter geluk dat ik het niet deed. Ik hield vast, terwijl ik dom om me heen staarde en zo zag ik de rand van de kloof, zichtbaar geworden doordat er weer een stuk van de gebroken sneeuwbrug omlaag viel. Hij was met zijn voeten naar beneden recht omlaag gestort, en mijn gewicht dat het achterdeel van de glijders nog op stevig ijs hield, was het enige dat de slee verhinderde hem achterna te gaan. Hij dompte een beetje verder naar voren, omlaaggetrokken door zijn gewicht terwijl hij daar in het leidsel boven de afgrond hing.

Ik ging aan het handvat hangen en trok en wrikte en schudde de slee terug van de rand van de kloof. Dat ging niet makkelijk. Maar ik hing met mijn hele gewicht aan de stang en rukte tot hij met tegenzin in beweging kwam en toen ineens met grote snelheid van de kloof weggleed. Estraven had zijn handen op de rand van de kloof en zijn gewicht hielp nu mee. Krabbelend, omhooggesleurd door het leidsel, kwam hij eindelijk over de rand geschoven en hij bleef met zijn gezicht omlaag op het ijs liggen.

Ik knielde naast hem neer en probeerde het leidsel los te gespen, geschrokken omdat hij daar zo lag zo stil, op het heftig op en neer gaan van zijn borst na. Zijn lippen waren blauw en een kant van zijn gezicht was gekneusd en geschaafd. Hij kwam onzeker overeind en zei op een fluitende fluistertoon; ‘Blauw — alles blauw — torens in de diepte —’

‘Wat?’

‘In de kloof. Alles blauw — vol van licht.’

‘Is alles goed met je?’

Hij gespte het leidsel weer vast.

‘Ga jij voorop — aan het touw — met de stok,’ hijgde hij. ‘Zoek de weg maar uit.’

Urenlang trok een van ons de slee terwijl de ander de weg wees, we liepen als een kat op eierschalen, en probeerden iedere stap van te voren met de stok. In het witte weer zag je een kloof niet voordat je erin kon kijken — een beetje laat, want de randen helden meestal over en waren lang niet altijd stevig. Iedere stap was een verrassing, een duik omlaag of een bult omhoog. Geen schaduwen. Een vlakke, witte, geluidloze bol: wij trokken voort in een enorme bol van craquelé glas. In de bol was niets, en er buiten was ook niets. Maar er zaten barsten in het glas. Sondeer en stap, sondeer en stap. Sondeer naar de onzichtbare barsten waardoor je uit de witte, glazen bol kon vallen en vallen en vallen en vallen… Een niet op te heffen spanning nam langzamerhand bezit van al mijn spieren. Het werd ontzettend moeilijk ook maar één stap te doen.

‘Wat is er Genry?’

Ik stond daar temidden van het niets. Tranen drupten uit mijn ogen en deden mijn oogleden aaneen vriezen. Ik zei: ‘Ik ben bang dat ik zal vallen.’

‘Maar je zit aan het touw,’ zei hij. Hij kwam dichterbij en toen hij zag dat er in de verste verte geen kloof was te zien, begreep hij wat er aan de hand was en hij zei: ‘Kamp opslaan.’

‘Het is nog geen tijd, we moeten eigenlijk nog verder.’

Hij had de tent al losgemaakt.

Later toen we hadden gegeten, zei hij: ‘Het was tijd om te stoppen. Ik geloof niet dat we zo verder kunnen. Het IJs lijkt langzamerhand slechter te worden en het zal nog de hele weg slecht zijn en vol kloven zitten. Als we wat konden zien, konden we het halen; maar niet in de Onschaduw.’

‘Maar hoe komen we dan bij de Shenshey Moerassen?’

‘Nou, als we weer oostelijk aanhouden inplaats van zuidelijk, kunnen we goed ijs hebben totaan de Guthenbaai. Ik heb ‘s zomers het IJs een keer gezien vanuit een boot op de Baai. Als we over een van die gletsjers omlaag gaan kunnen we regelrecht over het zee-ijs naar het zuiden naar Karhide trekken, en dan komen we bij de kust in plaats van aan een grens, wat misschien wel beter is. Onze weg wordt er iets langer door — tussen de dertig en de tachtig kilometer extra, denk ik. Wat denk jij ervan, Genry?’

‘Ik denk ervan dat ik nog geen dertig meter kan afleggen zolang het witte weer aanhoudt.’

‘Maar als we in het ruwe gebied komen…’

‘O, als we tussen de kloven vandaan zijn is er niks aan de hand. En als de zon ooit weer gaat schijnen, ga jij op de slee zitten en dan geef ik je een gratis rit naar Karhide.’

Dat was tekenend voor onze pogingen tot grappen in dit stadium van de reis; ze waren altijd erg dom, maar soms moest de ander erom lachen. ‘Met mij is er niets aan de hand,’ ging ik verder, ‘behalve acute, chronische angst.’

‘Angst is erg nuttig. Net als duisternis en schaduw.’ Estravens lachende mond was een rafelige spleet in een vellerig, bruin, gebarsten masker, met een mop zwart bont als haar en twee stukken zwarte steen als ogen. ‘Het is vreemd dat we aan daglicht niet genoeg hebben. We hebben schaduwen nodig om te kunnen lopen.’

‘Mag ik even je notitieboek?’

Hij had net onze dagreis beschreven en wat berekeningen uitgevoerd met kilometers en rantsoenen. Hij schoof het kleine boekje en het potlood om de Chabekachel heen naar me toe. Op het ongelinieerde vel dat tegen de achterkant zat geplakt, tekende ik de dubbele bocht in de cirkel, ik maakte de yin-helft van het symbool zwart en schoof het weer terug naar mijn metgezel. ‘Ken je dit teken?’ Hij keek er lange tijd naar met een vreemde blik, maar hij zei: ‘Nee.’

‘Het komt voor op Aarde en op Hain-Davenant, en op Chiffewar. Het is yin en yang. Licht is duisters linkerhand… hoe was het ook weer? Licht en donker. Angst en moed. Koude en warmte. Vrouwelijk, mannelijk. Jij bent het zelf, Therem. Twee en toch een. Een schaduw op de sneeuw.’

De volgende dag trokken we in noordoostelijke richting door de witte afwezigheid van alles, tot de bodem van het niets niet langer kloven vertoonde: een dagtocht. We waren op tweederde rantsoen en hoopten zo genoeg voedsel te hebben voor de langere route. Het scheen mij toe dat het niet veel zou uitmaken, aangezien het verschil tussen weinig en niets zeer klein is. Maar Estraven was zijn geluk op het spoor. Hij volgde kennelijk een ingeving of zijn intuïtie, maar het kan net zo goed zijn verstand en zijn ervaring geweest zijn. Vier dagen lang trokken we naar het oosten, de vier langste afstanden die we hadden afgelegd, ruim dertig kilometer per dag, en toen was het afgelopen met het rustige weer en veranderde het in een tollende draaikolk van kleine sneeuwdeeltjes voor ons, achter ons, opzij en in onze ogen; een storm die opstak toen het licht wegstierf. We lagen drie dagen in de tent terwijl de sneeuwstorm tegen ons schreeuwde, een drie dagen durende woordeloze kreet vol haat uit die levenloze longen.