Orson Card - Ender wint

Op school bracht ze hen een keer bijna in moeilijkheden toen haar geschiedenislerares de klas opdracht gaf om een opstel te schrijven waarin ze de opvattingen van Demosthenes en van Locke zoals die in twee van hun vroegste stukken naar voren kwamen, tegenover elkaar moesten stellen. Valentine verloor de voorzichtigheid uit het oog en leverde een briljante analyse in. Als gevolg daarvan moest ze ontzettend veel werk verzetten om het schoolhoofd ervan te weerhouden om te proberen haar essay geplaatst te krijgen op het nieuwsnet dat ook de rubriek van Demosthenes bracht. Peter was witheet geworden. ‘Jouw schrijfstijl lijkt veel te veel op die van Demosthenes, dat mag niet gepubliceerd worden! Ik kan Demosthenes maar beter nu de nek omdraaien, voor ik je niet meer in de hand kan houden.’

Hoe hij ook te keer ging over die blunder, als hij stil werd vond ze het veel enger. Dat gebeurde bijvoorbeeld toen Demosthenes werd uitgenodigd om zitting te nemen in het Presidentiële Adviesorgaan voor Onderwijs met het Oog op de Toekomst, een comité van hoge pieten dat speciaal was opgezet om niets te doen, maar dan wel op een spectaculaire manier. Valentine dacht dat Peter het wel als een overwinning zou opvatten, maar dat was niet het geval. ‘Wijs af,’zei hij.

‘Waarom zou ik?’vroeg ze. ‘Er zit geen werk aan vast en ze hebben zelfs gezegd dat ze alleen via het netwerk zouden vergaderen vanwege de welbekende wens van Demosthenes om onbekend te blijven. Demosthenes wordt er een gewaardeerd lid van de samenleving door en —’

‘En je vindt het verrukkelijk dat jij dat eerder hebt bereikt dan ik.’

‘Peter, het gaat niet om jou en mij, het gaat om Demosthenes en Locke. Wij hebben ze verzonnen. Ze bestaan niet echt. Bovendien betekent deze benoeming helemaal niet dat ze Demosthenes meer waarderen dan Locke, het betekent alleen dat Demosthenes een krachtiger achterban heeft. Je wist dat hij die zou krijgen. Zijn benoeming is een gebaar naar een groot aantal Russen-haters en chauvinisten.’

‘Het was helemaal de bedoeling niet dat het zo zou werken. Locke had de waardering van de mensen moeten krijgen.’

‘Die krijgt hij ook! Echte waardering heeft alleen meer tijd nodig dan ambtelijke waardering. Peter, je moet niet kwaad op me worden omdat ik de dingen die je me zelf hebt opgedragen goed heb gedaan.’

Maar kwaad was hij toch, dagenlang en al die tijd liet hij het schrijven van haar rubriek volledig aan haarzelf over in plaats van haar op te dragen wat ze moest schrijven. Hij nam waarschijnlijk aan dat de kwaliteit van de rubriek van Demosthenes dan wel achteruit zou gaan, maar zo dat al het geval was merkte niemand het op. Misschien maakte het hem nog wel kwaaier dat ze geen enkele keer bij hem om hulp kwam bedelen. Ze was nu al zo lang Demosthenes dat ze niemand meer nodig had om haar te vertellen wat Demosthenes van de dingen zou denken.

En naarmate haar correspondentie met andere politiek actieve burgers toenam, kreeg ze allerlei dingen te horen, informatie die voor het gewone publiek nu eenmaal niet beschikbaar was. Bepaalde militairen die met haar correspondeerden lieten ongemerkt wel eens wat los over bepaalde dingen en Peter en zij bouwden daaruit een fascinerend en beangstigend beeld op van de activiteiten van het Warschaupact. Ze bereidden zich inderdaad op een oorlog voor, een gewelddadige, bloedige grondoorlog. Demosthenes zat er niet naast met zijn vermoeden dat het Warschaupact zich niet aan de afspraken van de Bond hield.

En het karakter van Demosthenes begon geleidelijk aan een eigen leven te leiden. Als ze aan het schrijven was merkte ze aan het eind van een betoog zelfs af en toe dat ze het eigenlijk wel eens was met wat bedoeld was als een berekende opstelling. En soms ergerde ze zich bij het lezen van Peters Locke-stukken aan het feit dat hij kennelijk volkomen blind was voor wat er werkelijk aan de hand was.

Misschien is het wel onmogelijk om een rol te spelen zonder uiteindelijk te worden wat je voorwendt te zijn. Ze dacht erover na, maakte zich er een paar dagen zorgen over en schreef toen een stuk over dat thema, om aan te tonen dat de politici die om de lieve vrede te bewaren de Russen vleiden, onvermijdelijk zouden eindigen als hun slaaf in elk opzicht. Het was een zalige uithaal naar de huidige machthebbers en ze kreeg er een heleboel prima brieven op. Ze was ook niet langer bang om tot op zekere hoogte in Demosthenes te veranderen. Hij is slimmer dan Peter en ik ooit vermoedden, bedacht ze.

Graff stond haar na schooltijd op te wachten. Hij leunde tegen zijn auto. Hij was in burger en hij was veel dikker geworden zodat ze hem aanvankelijk niet eens herkende. Maar hij wenkte haar en voor hij zich kon voorstellen, herinnerde ze zich zijn naam.

‘Ik schrijf geen brieven meer,’zei ze. ‘Ik had die ene ook nooit moeten schrijven.’

‘Dan hou je zeker niet van medailles?’

‘Niet erg, nee.’

‘Ga mee een stukje rijden, Valentine.’

‘Ik ga niet bij vreemde mannen in de auto.’

Hij gaf haar een vel papier. Het was een verklaring van overdracht van ouderlijk gezag, ondertekend door haar ouders.

‘Goed, u bent dus geen vreemde man. Waar gaan we heen?’

‘Op bezoek bij een jong soldaat die in Greensboro met verlof is.’

Ze stapte in de auto. ‘Ender is nog maar tien,’zei ze. ‘Ik dacht dat u die eerste keer had gezegd dat hij pas voor verlof in aanmerking kwam als hij twaalf was.’

‘Hij heeft een paar klassen overgeslagen.’

‘Dus het gaat goed met hem?’

‘Dat moet je hem zelf maar vragen als je hem ziet.’

‘Waarom alleen ik? Waarom niet ons hele gezin?’

Graff zuchtte. ‘Ender bekijkt de wereld op zijn eigen manier. We moesten hem al overhalen om jou te willen zien. Voor Peter en je ouders toonde hij geen enkele belangstelling. Het leven op de Krijgsschool heeft hem erg in beslag genomen.’

‘Wat bedoelt u, dat hij gek is geworden?’

‘Integendeel, hij heeft een zeer gezond verstand. Hij is verstandig genoeg om in te zien dat zijn ouders niet bepaald staan te dringen om het boekje met genegenheid dat vier jaar geleden stevig werd dichtgeslagen opnieuw open te slaan. En wat Peter betreft — we hebben niet eens voorgesteld dat hij hem zou ontmoeten omdat we hem de kans niet wilden geven om ons te vertellen dat we de kolere konden krijgen.’

Ze reden over de snelweg naar het Brandtmeer, namen de eerste afslag voorbij het meer en volgden daarna een op en neer kronkelende weg tot ze bij een wit geschilderd houten huis kwamen dat bovenop een heuveltop stond. Aan de ene kant keek je uit op het Brandtmeer en aan de andere kant op een twee hectare groot privé-meertje. ‘Dit huis is hier ooit in opdracht van een TV-beroemdheid neergezet,’zei Graff. ‘De I.V. heeft het ongeveer twintig jaar geleden in handen gekregen toen het wegens belastingschulden verkocht moest worden. Ender wilde absoluut niet dat zijn gesprek met jou afgeluisterd zou worden. Ik heb hem beloofd dat we dat niet zouden doen en om een vertrouwelijke sfeer te wekken gaan jullie dadelijk met zijn tweeën het meer op met een vlotje dat hij zelf gebouwd heeft. Ik moet je wel vertellen dat ik van plan ben om je naderhand volledig uit te horen. Je hoeft niets te zeggen, maar ik hoop dat je het wel doet.’

‘Ik heb mijn badpak niet bij me.’

‘Dat hebben wij wel.’

‘Eén zonder afluisterapparatuur?’

‘Op een bepaald punt moet je elkaar vertrouwen. Ik weet bijvoorbeeld wie Demosthenes in werkelijkheid is.’

Ze voelde een rilling van angst over haar rug lopen maar ze zei niets.

‘Ik weet het al sinds ik uit de Krijgsschool op aarde arriveerde. Er zijn misschien maar zes personen op de hele wereld die zijn ware identiteit kennen. De Russen niet meegerekend — god mag weten wat zij allemaal weten. Maar Demosthenes heeft van ons niets te vrezen. Demosthenes kan op onze discretie rekenen. En op dezelfde manier vertrouw ik erop dat Demosthenes tegen Locke zal zwijgen over wat er hier vandaag voorvalt. Wederzijds vertrouwen. We vertellen elkaar dingen.’