Ray Bradbury - Marsga hujum

— Qanchaga? — so‘radi Robert.

— Ehtimol… sizning chevaralaringiz radio tinglashsa kerak, — javob berdi ota. U boshini quyi solib o‘tirar va bolalar uning ichidan nimalar o‘tayotganini bilib turishardi: taqdirga tan berish, afsus-nadomat, itoatkorlik.

So‘ng u yana qayiqni katta kanalga olib chiqdi va ular yo‘llarida davom etishdi.

Kech kirib borardi. Quyosh ufqqa bosh qo‘ya boshlagan; oldinda birin-ketin o‘lik shaharlar yastlanib yotardi.

Ota o‘g‘illari bilan quvnoq, bir maromda gap sotar edi. Ilgarilari u ko‘pincha kamgap, kamsuqum, qo‘pol bo‘lardi, endi esa — bular buni his qilib turishardi — dada so‘zlar bilan bamisoli ularning boshidan silamoqda edi.

— Maykl, shahar tanla.

— Nima, dadajon?

— Shahar tanla, toychog‘im. Yo‘limizda duch kelgan har qanday shaharni tanla.

— Bo‘pti, — dedi Maykl. — Qanday tanlayman?

— O’zingga eng ko‘proq yoqqanini. Robert, sen ham, Tim, sen ham tanla. Ko‘nglingizga mosini tanlayveringlar.

— Men marsliklari bo‘lgan shaharni tanlayman, — dedi Maykl.

— Marsliklar bo‘ladi, — javob berdi ota. — Va’da beraman. — Uning lablari o‘g‘illariga murojaat qilsa-da, ko‘zlari onada edi.

— Yigirma daqiqa ichida ular olti shaharni yoqalab o‘tishdi. Ota endi portlashlar haqida gap ochmay qo‘ygandi; endi go‘yo o‘g‘illarining ko‘nglini ovlash, ularning dilini xushlash dunyodagi eng muhim ishlardan biri bo‘lib qolgandi.

Mayklga birinchi shaharoq yoqib qoldi, biroq “shoshgan qiz erga yolchimas” degan maqolni eslashib, uni bundan qaytarishdi. Ikkinchi shahar hech kimning didiga mos kelmadi. Uni yerliklar qurgandi, uylarning yog‘och devorlarini qurt yeb, po‘k qilib qo‘ygandi. Uchinchi shahar Timotining ko‘ngliga xush yoqib qoldi — katta ekan! To‘rtinchi va beshinchi shaharlar hammaga kichkina bo‘lib ko‘rindi, ammo oltinchisini ko‘rib hammaning, hatto onalarining ham og‘zi ochilib qoldi, “Voy-bo‘!”,

“Zo‘r!”, “Ana buni shahar deydi-da!” kabi xitoblar yangradi.

Shu yerda elliktacha muhtasham bino bus-butun saqlanib qolgandi, ko‘chalari changli bo‘lsa-da, tosh yotqizilgan edi. Maydonlardagi ikki-uchta ko‘hna favvoralardan hamon nam sizib turar, botayotgan quyosh nurlarida jimirlab ko‘ringan suv jilg‘alari butun shahardagi hayotning yagona zuhuri edi.

— Shu yer, — bir ovozdan dedi hamma.

Ota qayiqni bandargohga olib keldi-da, qirg‘oqqa sakrab chiqdi.

— Mana, keldik ham. Bular barchasi — bizniki. Endi shu yerda yashaymiz!

— Yashaymiz? — Maykl shoshib dedi. U shaharga qaragancha oyoqqa turdi, so‘ng ular raketani qoldirgan tomonga yuzini o‘girdi. — Raketa nima bo‘ladi? Minnesota nima bo‘ladi?

— Mana, — dedi ota. U radiopriyomnikni Mayklning mallarang boshiga taqadi. — Tingla.

Maykl quloq sola boshladi.

— Hech narsa yo‘q, — dedi u.

— To‘g‘ri. Hech narsa yo‘q. Hech narsa qolmagan. Hech qanaqa Minneapolis, hech qanaqa raketa, hech qanaqa Yer qolmagan.

Maykl bu dahshatli kashfiyot xususida biroz xayol surib turdi-da, g‘inshib qo‘ydi.

— Shoshma, Maykl, — taraddud bilan dedi ota. — Buning evaziga men senga ko‘proq narsa beraman.

— Nima? — Qiziquvchanlik ko‘z yoshlarini to‘xtatib qoldi, biroq agar otaning bundan keyingi kashfiyotlari avvalgisiday qayg‘uli bo‘ladigan bo‘lsa, Maykl hoziroq ho‘ngrab yig‘lab yuborishga tayyor edi.

— Bu shaharni men senga in’om etaman, Maykl. U seniki.

— Meniki?

Timoti qayiqdan sakrab tushdi.

— Qaranglar, yigitlar, balandga! Ha, yana ham balandga!

U otasi bilan baravar o‘ynardi, o‘ynaganda ham qotirib o‘ynardi, jonini jabborga berib o‘ynardi.

Hamma narsa joyiga tushib, o‘rnashib olganlaridan keyin u ehtimol o‘n daqiqaga biron xilvatga boradi-da, yig‘lab ko‘nglini bo‘shatib oladi. Biroq hozir “oila ta’tilda” o‘yini ketayotir va ukalari o‘ynab olishlari kerak.

Maykl va Robert qirg‘oqqa sakrab chiqishdi. Ular onalarining ham bandargohga chiqib olishida yordamlashib yuborishdi.

— Opachangizni ehtiyot qiling, — dedi ota; faqat anchadan keyingina uning nimani ko‘zda tutib shunday deganini anglab yetishdi.

Shunday qilib, ular shosha-pisha ulkan qizil tosh shahar tomon yurib ketishdi, ular shivirlab gaplashar edilar, — o‘lik shaharlarda nimagadir shivirlab gapirging, quyosh botishini tomosha qilging keladi.

— Besh kundan keyin, — asta dedi ota, — men raketamiz turgan joyga qaytib boraman va xarobazorga berkitib qo‘ygan ozuqalarni olib olaman. Bir yo‘la xotini va qizlari bilan Berta Edvardsni ham qidirib ko‘raman.

— Qizlari bilan? — takror so‘radi Timoti. — Nechta ular?

— To‘rtta.

— Buning oxiri voy bo‘lmasa deb qo‘rqaman-da, — asta boshini chayqab dedi ona.

— Qizaloqlar. — Maykl marslik sanamlarning tosh haykallari yuzini ermak qilib, aftini burishtirdi. — Qizaloqlar.

— Ular ham raketada uchib kelishadimi?

— Ha. Agar ilojini topisholsa. Oilaviy raketalar Oyga uchishga mo‘ljallangan, Marsga emas. Bizning bir omadimiz keldi-da, bu yerga uchib kelishda.

— Siz raketani qaerdan olgan edingiz? — shivirlab so‘radi Timoti; qolgan ikki bolakay oldinga chopib ketishgandi.

— Men uni yashirib qo‘ygan edim. Yigirma yil yashirdim, Tim. Yashirdim-u, hech qachon asqotmasa kerak deb o‘yladim. Urush boshlanganda davlatga topshirib yuborishim kerak edi, lekin men ham doim Mars haqida o‘ylardim…

— Sayr haqida ham!…

— Ha-da! Lekin bu gap ikkalamizning oramizda qolsin. Yerning umri bitayotganini ko‘rdim-da, men so‘nggi daqiqani kuta boshladim! — yo‘lga hozirlik ko‘ra boshladim. Bert Edvards ham bir kemani yashirib qo‘ygandi, bordi-yu, kimdir bizni yo‘ldan urishga harakat qilgudek bo‘lsa, baravar uchishni mo‘ljallab qo‘ygandik.

— Siz nega uni portlatib yubordingiz, dada?

— Hech qachon qaytib ketmasligimiz uchun, hech qachon. Yomon odamlar bir kun kelib Marsda paydo bo‘lib qolsalar, bizning bu yerdaligimizni bilmasliklari uchun shunday qildim.

— Shuning uchun ham sira osmondan ko‘z olmas ekansiz-da?

— Albatta, bu ahmoqlik. Hech kim bizni ta’qib etolmaydi. Hech nimada uchib kelisha olmaydi ular.

Men haddan tashqari ehtiyotkorman, hamma gap shunda.

Maykl yugurib qaytib keldi.

— Dadajon, rostdanam bu shahar biznikimi?

— Butun sayyora bizga qarashli, bolalarim. Butunlay va butunisicha.

Ularning nomlari endi quyidagicha edi — Qirlar va do‘ngliklar Qiroli, Asosiylardan eng Birinchisi, Ko‘zga Tashlanib Turuvchi Barcha Kengliklar Hukmdori, Begunoh Monarxlar va Prezidentlar, — butun olam hukmdori degan gapning mag‘zini chaqishga harakat qilish, axir bu qanchalik ko‘p narsa — butun olam-a!

Havosi siyrak Mars atmosferasida tez qorong‘i cho‘kmoqda edi. Otilib turgan favvora yonidagi maydonda oilasini qoldirib, ota qayiqqa bordi va bahaybat qo‘llarida bir quchoq qog‘ozni ko‘tarib qaytib keldi.

Tashlandiq hovlida u kitoblarni bir joyga uydi-da, yoqib yubordi. Ular isingani gulxan atrofiga cho‘nqayib o‘tirgancha kular edilar, Timoti esa olov yamlay boshlaganda sahifalarning hurkkan hayvonlarday sakrashlarini tomosha qilardi. Qog‘ozlar qariya terisiday bujmayar, alanga har tomondan qurshab kelib, so‘zlar safini tobora qisib kelar edi.

“Davlat obligatsiyalari; 1999 yilgi Tijorat statistikasi; Diniy xurofotlar, esse; Harbiy ta’minot haqidagi fan; Panamerika birligi muammolari, 1998 yil 3 iyuldagi Birja axboroti; Harbiy to‘plam…”

Ota aynan mana shu maqsadda ataylab shu kitoblarni ko‘tarib kelgan edi. Mana, gulxan oldida o‘tirib, u huzur qilib birin-ketin kitoblarni olovga tashlar va gap nimadaligini bolalarga uqdirar edi.