Ray Bradbury - Marsga hujum

Sizdan bir narsani minnat qilib so‘rasam bo‘ladimi, Uilyamson? Men sizga bir topshiriq bermoqchiman.

Qayoqqa borishni va nimalarni tekshirishni tushuntirib beraman. Nonushtadan keyin asta juftakni rostlab qolasiz. Sizga bor-yo‘g‘i o‘n daqiqa kerak bo‘ladi. Bu yerdan qo‘l uzatsa yetadi. Biz qo‘nayotganimizda raketadan turib ko‘rgan edik. Iltimos! Bunday jiddiy gapirayotganingizning ma’nosini bilsak bo‘ladimi? — Missis Xeteuey shosha-pisha ularning kosalariga sho‘rva quyib chiqdi. — Bundoq kulib o‘tirsalaring-chi! Yana birgamiz, sayohat tugagan, sizlar deyarlik uydasizlar!

— Ha, ha, bo‘lmasam-chi. — Kapitan Uaylder kuldi. — Siz shunday ajoyibsizki, o‘n gulingizdan bir gulingiz ochilmagandek, missis Xeteuey!

— Eh, bor bo‘ling siz erkaklar!

U ayolning tovusdek yurishlariga qarab turdi. Ayolning yuzlari yal-yal yonar edi, xuddi naqsh olmadek, silliq va qip-qizil. Ayol hazillarga qo‘ng‘iroqdek kulib javob qaytardi, likopchalarga did bilan salat solib chiqdi, harakatlarida zarracha xatolik ko‘zga chalinmasdi. Daroz o‘g‘li va sarvqomat qizlari o‘zlarining xilvatdagi hayoti haqidagi uzoq hikoyalari bilan otasini mot qoldirib, basma-basiga dov tashlashardi va man-man ota bolalarining gapini eshitib, nochor taslim bo‘lardi.

Uilyamson nishablikdan pastga qarab yugurib ketdi.

— U qaerga ketdi? — so‘radi Xeteuey.

— Raketalarni tekshirgani, — javob berdi Uaylder. — Shunaqa, Xeteuey Yupiterda hech balo yo‘q, insonning u yerda qiladigan ishi ham yo‘q. Saturn va Pluton ham shunaqa…

Uaylder o‘z ovozini eshitmay, beixtiyor gapirardi; u faqat bir narsa haqida o‘ylardi: hozir Uilyamson pastga yugurib boradi-da, ko‘p o‘tmay qaytib keladi, tepalikka chiqib, javob olib keladi…

— Rahmat.

Margaret Xeteuey unga bir stakan suv quydi. To‘satdan harakatga kelib, kapitan ayolning yelkasiga qo‘lini qo‘ydi. Ayol bunga hech qanday munosabat bildirmadi. Uning badani issiq va nozik edi.

Kapitan qarshisida o‘tirgan Xeteuey dam-badam jimib qolar va aftini ayanchli bujmaytirgancha ko‘kragini changallar edi, so‘ng yana ma’yus suhbatga quloq solar, har daqiqada Uaylderga achinib qarab qo‘yar, u esa birovlarga bildirmasdan huzur qilib, kulchasini kavshar edi.

Uilyamson qaytib keldi. Kapitan uning yelkasi osha: “Xo‘sh?” deb shivirlamaguncha indamay, sanchqi bilan taomni kavlab o‘tiraverdi.

— Men bu joyni topdim, ser.

— Xo‘sh, xo‘sh?

Uilyamsonning ranggi bo‘zdek oqarib ketgan edi. U nigohini quvnoq ulfatlardan uzmasdi. Qizlari bosiq jilmayib turishar, o‘g‘li allaqanday latifani hikoya qilardi.

Uilyamson dedi:

— Men qabristonga o‘tdim.

— To‘rtta xochni ko‘rdingizmi?

— To‘rtta xochni ko‘rdim, ser. Ular bus-butun turibdi. Xato qilmaslik uchun men ularni yozib oldim.

— U oppoq qog‘ozdagi nomlarni bittama-bitta o‘qiy boshladi: — Alisa, Margaret, Syuzen va Jon Xeteuey. Noma’lum virusdan vafot topganlar. 2007, iyul.

— Rahmat, Uilyamson. — Uaylder ko‘zlarini yumdi.

— O’n to‘qqiz yil avval, ser. — Uilyamsonning qo‘li titrardi.

— Ha.

— Axir bular kimlar?

— Bilmayman.

— Siz o‘zi nima qilmoqchisiz?

— Buni ham bilmayman.

— Boshqalarga aytsak bo‘ladimi?

— Keyinroq. Hech narsa bo‘lmagandek ovqatingizni yeyavering.

— Ortiq bir luqma ham tomog‘imdan o‘tmayapti, ser.

Raketadan keltirilgan sharob bilan qilingan nonushta tugadi. Xeteuey o‘rnidan turdi.

— Sog‘ligingiz uchun. Do‘stlarim bilan yana birga bo‘lishdan xursandman. Xotinim va bolalarim bilan birga bo‘lishdan ham. — Ularsiz bu yerda men tanholikda o‘lib ketgan bo‘lar edim. Ularning astoydil qilgan g‘amxo‘rliklari tufayli men bu yerda jon saqlab qoldim va sizlarni kutib olishga muyassar bo‘ldim.

U qadahni qo‘lida tutgancha o‘z oila a’zolari tomonga o‘girildi. — Ular xijolat ichida unga qarab turar edilar, qadah ko‘tarilganda esa ular butunlay ko‘zlarini yerga tikib olishdi.

Xeteuey oxirigacha sipqordi. Hatto qichqirishga ham ulgurmay, u yuztuban stol ustiga yiqilib tushdi-da, yerga ag‘darildi. Bir qancha odam yugurib keldi, uni to‘g‘rilab yotqizib qo‘yishdi. Vrach egilib, yuragiga quloq soldi. Uaylder vrachning yelkasidan turtdi. U Uaylderga qarab boshini chayqadi.

Uaylder cho‘kkalab o‘tirdi-da, cholning qo‘lidan ushladi.

— Uaylder? — Xeteueyning ovozi bazo‘r eshitilardi. — Men nonushtangizni harom qildim-a?

— Qo‘yavering.

— Men uchun Alisa va bolalar bilan xayrlashib qo‘ying.

— Hozir ularni chaqiray.

— Yo‘q, yo‘q, kerak emas! — Nafasi bo‘g‘ilib shivirladi Xeteuey. — Bular tushunmaydilar. Men ham ularni tushunishlarini istamayman! Kerak emas.

Uaylder itoat qildi.

Xeteuey jon berdi.

Uaylder anchagacha uning oldidan jilmadi. Nihoyat o‘rnidan turdi-da, Xeteueyni qurshab olgan hayajonli odamlar oldidan nari ketdi. U Alisaning oldiga bordi, uning yuziga qarab dedi:

— Nima bo‘lganini bilasizmi?

— Erimga bir narsa bo‘ldimi?

— U hozir jon berdi: yurak. — Uaylder ayolning yuziga razm solib tikilib turardi.

— Juda chakki bo‘libdi, — dedi Alisa.

— Yuragingiz achimayaptimi? — so‘radi Uaylder.

— U bizning qayg‘uga botishimizni istamasdi. U qachondir shunday bo‘lishini bizga oldindan aytib qo‘ygandi va yig‘lamaslikni buyurgandi. Bilasizmi, u hatto bizni yig‘lashga ham o‘rgatmagandi, yig‘lay olishimizni istamasdi. Odam uchun eng yomon narsa yolg‘izlikni anglash, g‘am va ko‘z yoshi qilishni bilish derdi. Shuning uchun biz ko‘z yosh to‘kish va qayg‘u degan narsalarni bilmasligimiz kerak.

Uaylder uning yumshoq, issiq qo‘llariga, chiroyli pardozlangan tirnoqlariga, nozik panjasiga razm soldi. Ingichka, oppoq, uzun bo‘yniga va dono ko‘zlariga qaradi. Oxiri dedi:

— Mister Xeteuey siz va bolalarni ajoyib qilib dunyoga keltirgan.

— Bu so‘zlaringizdan u rosa suyungan bo‘lardi. U bizdan faxrlanardi. Keyin esa hatto bizni dunyoga keltirganini ham unutib yuborgandi. Bizni sevib qolgan, haqiqiy xotini va bolalari deb bilardi. Ma’lum ma’noda o‘zi shunday ham.

— Siz bilan u o‘zini yengil his etardi.

— Ha, yildan-yilga biz birga o‘tirib, suhbatlashar edik. U suhbatlashishni yaxshi ko‘rardi. Tosh kulbamizni va kaminimizni yaxshi ko‘rardi. Shahardagi haqiqiy uyimizga borib joylashsak ham bo‘lardi.

Biroq u bu yerni jonidan yaxshi ko‘rardi, bu yerda u goh jo‘n, goh zamonaviy tarzda hayot kechirishi mumkin bo‘lardi. U menga o‘zining laboratoriyasi va u yerda qilgan har xil narsalari to‘g‘risida so‘zlab berardi. Bu tashlandiq Amerika shahrini u boshdan-oyoq pastdan ovoz kuchaytirgich bilan ta’minlab chiqqandi. Tugmachani bosdi, tamom — hamma joyda chiroqlar yonadi va xuddi unda o‘n ming odam bordek shahar shovqinga to‘lib-toshadi. Samolyotlar, avtomashinalarning guvillashlari, odamlarning g‘ovur-g‘uvurlari eshitiladi. U bo‘lsa o‘tirib olardi-da, sigara tortardi va biz bilan gaplashaverardi, pastdan esa shahar shovqini eshitilib turardi. Goho telefon jiringlab qolardi va tasmaga yozib olingan ovoz mister Xeteueydan turli ilmiy va jarrohlik masalalari bo‘yicha maslahat so‘rardi, u javob qaytarardi. Telefon ovozlari ham, biz ham, shahar shovqini ham, sigara ham — mister Xeteuey ham g‘oyatda baxtli his qilardik o‘zimizni. Uning qo‘lidan faqat birgina narsa kelmasdi — bizni keksaytira ololmasdi. O’zi kun sayin qarib borardi, biz esa o‘sha-o‘sha yosh bo‘lib turaverardik. Ammo menga shunday tuyulardiki, bu uni unchalik bezovta qilmasdi. Hattoki o‘zi shuni xohlardi deb o‘ylardim men.

— Biz uni pastda to‘rtta xoch turgan joydagi qabrga dafn etamiz. Menimcha, bu uning xohishiga javob beradi.