Ray Bradbury - Marsga hujum

Olov birdan turtinib ketdi; hatto fil ham o‘lgan ilonni ko‘rganda shoshib qoladi-ku. Hozir bo‘lsa poldan yigirmata ilon o‘rmalab kelardi, yashil ko‘pikli sovuq, toza zahri bilan olovni o‘ldirmoqda edi.

Ammo olov ham anoyi emasdi, u alangali tillarini devor tashqarisidan yuqoriga, chordoqqa yubordi — u yerda nasoslar bor edi. Gumbur-r-r! Nasoslari boshqarib turadigan elektr miya birinchi nayzasini to‘sinlarga sanchdi.

So‘ng olov orqaga qaytdi va kiyimlar osig‘liq barcha hujralarni aylanib chiqa boshladi.

Dub suyaklari qisirlab, uy titrab ketdi, uning yalang‘ochlanib qolgan skeleti issiqdan bukildi, uning tomirlari — simlar tarmog‘i shalvirab osilib qoldi, go‘yo qizil tomirlari va kapillyarlari jazirama havoda tez-tez urishi uchun qandaydir jarroh uning terisini shilib olayotganday. Qorovul! Korovul! Yong‘in!

Qochinglar, jonlaringni saqlab qolinglar! Olov ko‘zgularni qishdagi mo‘rt muzdek mayda-mayda qilib ushatardi. Ovozlar esa nola qilardi: “Yong‘in, yong‘in, qochinglar, jonlaringni saqlab qolinglar!” Go‘yo ovloq o‘rmonga olib borib tashlangan va o‘layotgan o‘n ikki bola biri past, biri baland ovozda mungli bolalar qo‘shig‘ini aytayotgandek. Biroq simlarning qobiqlari qovurilgan kashtanlar misol birin-ketin tinmoqda edi. Ikkita, uchta, to‘rtta, beshta ovoz gum bo‘ldi.

Bolalar xonasida olov junglini qamrab oldi. Zangori arslonlar o‘kirar, qirmizi jirafalar sakrar edilar.

Qoplonlar dam sayin ranglarini o‘zgartirib, u yoqdan-bu yoqqa o‘zlarini otar edilar; olovdan jon saqlash niyatida o‘n million hayvon uzoqdagi qaynoq daryo tomon chopib bormoqda edi…

Yana o‘n ovoz o‘ldi. So‘nggi lahzada olov seli gumburi orasidan boshqa, ma’nosini yo‘qotgan ovozlarni farqlash mumkin bo‘lardi, hali vaqt bor edi, musiqa yangrardi, maysazor bo‘ylab teleboshqaruvli mashina o‘roq kezinardi, telbalangan soyabon goh ochilib, goh yopilib yotgan, tashqari eshik ostonasidan orqaga va oldinga sakragani-sakragan edi, — ostonadan birvarakayiga mingta buyum o‘tardi, xuddi yuzlab soat birdaniga zang urgan soatsozlik ustaxonasimi deysiz: qandaydir yagonalikka payvandlangan telba to‘s-to‘polon hukmron edi bunda; qo‘shiqlar, qiyqiriqlar va so‘nggi axlatchi sichqonlar tozalash, bu dahshatli, isqirt kulni yo‘qotish uchun inlaridan sakrab-sakrab chiqib kela boshladilar! Bir ovoz esa sodir bo‘layotgan voqealardan azbaroyi nafratlanganidan tutab yotgan xonada she’r o‘qiy ketdi, to barcha plyonkalar yonib bitmaguncha, barcha simlar erib ketmaguncha, barcha kesmalar to‘kilib tushmaguncha she’r o‘qishdan to‘xtamadi.

Nihoyat, olov uyni portlatib yubordi va u har tomonga dud va uchqun sochgancha yerga yuz tuban ag‘darilib tushdi.

Chala yongan va yonayotgan to‘sinlar to‘kilib tushguniga qadar bir soniya qolganda oshxonada pechka aql bovar qilmas tezlikda nonushtalar tayyorlardi: o‘nta tuxum, oltita baton, ikki yuz bo‘lak cho‘chqa yog‘i — shular barini olov bitta qo‘ymay yamlar, hansirayotgan pechkani yana va yana jazavaga tushib ovqat pishirishga majbur qilardi.

Gumbur. Chordoq oshxona va mehmonxona bo‘lmasiga qulab tushdi, mehmonxona bo‘lmasi birinchi qavatga, birinchi qavat tagxonasiga yastlandi-qo‘ydi. Muzlatkichlar, oromkursilar, filmli o‘ramalar, karavotlar, elektr asboblari — hammasi bukilib-egilib pastga qulab tushdi.

Dud va sukunat. Tutun buruqsib ko‘tarilardi.

Sharqdan asta tong otib kelardi. Xarobalar orasida bittayu bitta devor butun saqlanib qolgandi.

Shu devor ichidan so‘nggi tanho ovoz gapirar edi, quyosh tutab yotgan siniq va bo‘laklarni allaqachon yoritganiga qaramay u hamon takrorlar edi;

— Bugun 2026 yil 5 avgust, bugun 2026 yil 5 avgust, bugun…

Nimagadir bu fikrni onam aytdi — butun oila baliq oviga bormaymizmi? Sirasini aytganda, bu so‘zlar oyimniki emasdi, Timoti buni juda yaxshi bilardi. Bu gaplar dadamniki edi, ammo nimagadir ularni dadam emas, uning o‘rniga oyim aytdi.

Shaqirlagan mars shag‘ali ustida og‘irligini u oyog‘idan bu oyog‘iga solib turgan dadam rozi bo‘ldi.

Hammamiz qiyqirib yubordik, ko‘z ochib-yumguncha lager yig‘ishtirildi, hamma narsa kapsula va konteynerlarga joylandi, oyim safar kombinezonini va kurtkasini kiydi, uning bir ko‘zi mars osmonida edi, titroq qo‘llari bilan trubkani to‘ldirdi va uchala bola shodon qiyqirgancha motorli qayiq tomon otildik — uchala o‘g‘ildan faqat Timotigina tinmay dadam bilan oyimga qarar edi.

Oyim tugmachani bosdi. Osmonga guvillagan tovush o‘rladi. Tumshuq tomondagi suv orqaga otildi, qayiq esa do‘stona “ura!” qichqiriqlari ostida olg‘a intildi.

Timoti qayiq tumshug‘ida otam bilan birga o‘tirib olgan, ingichka barmoqlari otamning sertuk qo‘li ustida. Qazib tashlangan maydoncha kanal muyulishi ortida ko‘zdan yo‘qoldi, ular Yerdan qilgan uzoq parvozlaridan so‘ng o‘zlarining mo‘‘jazgina oilaviy raketalarida shu yerga kelib qo‘ngan edilar. Uchish arafasidagi tunni, shoshilinch va to‘s-to‘polonni, otasi qandaydir yo‘l bilan topib kelgan raketani, dam olgani Marsga uchishlari haqidagi suhbatlarini esladi u. Ta’til uchun xiyla olislik qilardi-yu, biroq Timoti churq etmadi, chunki u yerda ukachalari ham bor edi-da. Ular Marsga omon-eson yetib kelishdi va o‘sha joydan ular bugun baliq oviga yo‘l olishdi.

Qayiq kanalda uchib borardi… Bugun dadamning ko‘zlari bejoroq edi. Nima bo‘lganiga Timotining hech aqli yetmasdi. Uning ko‘zlari charaqlardi va ularda qandaydir yengillik borga o‘xsharmidi-ey.

Bundan esa chuqur ajinlar xo‘mrayib va g‘amga botib emas, aksincha, kulib turar edi.

Kanalda yangi muyulish — qotib turgan raketa ham ko‘zdan yo‘qoldi.

— Uzoqqa boramizmi?

Robert qo‘li bilan suvni shaloplatdi — go‘yo binafsharang sathda jajji krab sakraganday.

Otam xo‘rsindi:

— Million yil muqaddamga.

— Ana, xolos! — hayron bo‘ldi Robert.

— Qaranglar, bolalar! — Oyim uzun egiluvchan qo‘lini ko‘tardi. — O’lik shahar.

Ular sehrlangandek o‘lik shaharga tikilishdi, shahar esa ularning o‘zlarigina uchun tegishli qirg‘oqda hayotsiz yastlanib yotar, Mars esa meteorologlar san’ati bilan hadya etilgan jazirama sokin yoz qo‘ynida mudrar edi.

Dadamning yuzida shaharning o‘likligidan suyungandek xushnudlik ifodasi o‘ynardi.

Shahar: qumloq tog‘ yonbag‘rida uxlab yotgan qizil qoyalarning betartib uyumi, bir necha yiqitilgan ustun, tashlandiq ziyoratgoh, undan narida — yana qum, yana qum, milma-mil davom etib ketaveradi… Kanal atrofida oq cho‘l, uning ustida moviy cho‘l.

To‘satdan qirg‘oq tomondan qush uchib chiqdi. Xuddi birov otgan toshday moviy hovuz ustidan oshib o‘tdi-da, suvga tushib, ko‘zdan g‘oyib bo‘ldi.

Vahimadan hatto dadamning yuzi o‘zgarib ketdi.

— Menga bu raketaga o‘xshab ketdi.

Timoti Yerni, urushni, vayron bo‘lgan shaharni, bir-birini o‘ldirgan odamlarni (o‘zi hisob qilgancha) ko‘rishga harakat qilib, osmon qa’riga tikildi. Ammo hech narsa ko‘rmadi. Urush shu qadar olisda va mavhum ediki, go‘yo ulkan va huvillagan jome qubbasi ostida hayot-mamot jangi qilayotgan ikki pashshaga o‘xshardi. Bema’niligi esa bundan-da beshbattar edi.

— Uilyam Tomas peshonasidan terni sidirdi va qo‘lida o‘g‘lining o‘rgimchak panjasidek yengil barmog‘ini his qilib seskanib tushdi.

U o‘g‘liga qarab jilmaydi:

— Xo‘sh, anavi qanday ekan, Tommi?

— Zo‘r, dada.

Timoti yonida turgan ulkan, katta yoshdagi bu uskunada nimalar sodir bo‘layotganini yaxshi tushunolmadi. Oftob urganidan po‘st tashlab yuborgan katta qirg‘iy burunli, tosh zo‘ldirni esga soluvchi ko‘m-ko‘k ko‘zli (bu zo‘ldirlarni u Yerdaligida ermak uchun o‘ynar edi), keng brija ichiga yashiringan qudratli ustunsimon oyoqli bu odamda nimalar bo‘layotganidan u bexabar.