Philip Farmer - De Rivierplaneet

‘Zoenoffer?’ vroeg Burton.

‘Vele verdomde dank, Burton-naq. Zoenoffer! Snij keel door... leg op boot... smeer op hout... God van water niet boos op ons...’

‘Dat kunnen we niet doen,’ zei Burton.

Kazz bleef argumenteren maar gaf tenslotte toe en kwam aan boord. Om hem op zijn gemak te stellen, vertelde Burton hem dat dit niet de aarde was. Zoals hij rondom zich en in het bijzonder aan de sterren kon zien, was dit een andere wereld. De goden woonden niet in dit dal. Kazz luisterde en glimlachte maar bleef kijken alsof hij verwachtte het afzichtelijke gelaat met de groene baard en de uitpuilende vissenogen van Kabburqanaqruebemss uit de diepten te zien oprijzen.

Op de betreffende morgen was de vlakte rondom de boot dicht met mensen bezet. Iedereen uit een omtrek van vele kilometers was aanwezig omdat alles wat buiten de gebruikelijke gang van zaken viel als amusement gold. Zij schreeuwden, lachten en schertsten en hoewel sommige commentaren spottend waren, verkeerden allen in een goede stemming. Alvorens de boot van de oever in De Rivier werd gerold, ging Burton op de ‘brug’, die uit een enigszins verhoogd platform bestond, staan en stak zijn hand op voor stilte. Het lawaai van de menigte stierf weg en hij sprak in het Italiaans.

‘Broeders, vrienden, medebewoners van het dal van het Beloofde Land, wij verlaten u over een paar minuten...’

‘Als de boot niet kapseist!’ mompelde Frigate. ‘... om tegen de wind en de stroom in De Rivier op te zeilen. Wij kiezen deze moeilijke koers omdat het moeilijke altijd de grootste beloning oplevert, als je tenminste gelooft wat de moralisten op aarde ons verteld hebben en jullie weten nu hoezeer je ze kunt geloven!’

Gelach met hier en daar een dreigende frons van een doorgewinterde kwezelaar.

‘Zoals sommigen van u misschien weten heb ik eens op aarde een expeditie naar het binnenste van donker Afrika geleid om te ontdekken waar de bovenlopen van de Nijl ontsprongen. Ik vond ze niet hoewel ik er dicht bij kwam en ik liep door bedrog van een man, die alles aan mij te danken had, een zekere mister John Hanning Speke, de beloningen mis. Als ik hem op mijn reis stroomopwaarts mocht tegenkomen, weet ik wat me te doen staat.’

‘Grote God!’ zei Frigate. ‘Wil je, dat hij zich nog eens uit wroeging en schaamte van het leven berooft?’

‘... Maar waar het hier om gaat is dat deze Rivier wel eens veel groter dan de Nijl kan zijn en zoals jullie misschien weten of niet weten, was dat de langste rivier op aarde, ondanks de onjuiste beweringen van de Amerikanen over hun Amazone, Missouri-Mississippi-complexen. Enkelen van jullie hebben gevraagd waarom wij er zo nodig op uit moeten trekken om een doel te bereiken, dat wij weten niet hoe ver weg ligt of dat misschien niet bestaat. Ik zal jullie zeggen dat wij onder zeil gaan omdat het Onbekende bestaat en we willen het tot het Bekende maken. Dat is alles! En in tegenstelling tot onze trieste en frustrerende ervaring op aarde is er geen geld nodig voor onze uitrusting of ons onderhoud. Koning Contant is dood en wees blij dat we van hem af zijn! Ook hoeven we geen honderden verzoeken en formulieren in te vullen en om audiëntie bij invloedrijke personen en kleinere bureaucraten te bedelen voor een vergunning om De Rivier op te zeilen. Er zijn geen nationale grenzen...’

‘... tot dusverre,’ zei Frigate.

‘... en evenmin hebben we paspoorten nodig of hoeven we ambtenaren om te kopen. We hebben zomaar een boot gebouwd zonder om toestemming te vragen en we gaan onder zeil zonder verlofpasje van de een of andere druiloor of hij nu hoog geplaatst, in het midden of onderaan de ladder zit. Voor de eerste maal in de historie van de mens zijn wij vrij. Vrij! En dus zeggen wij u allen tot ziens want vaarwel wil ik niet zeggen...’

‘... Dat heb je nog nooit gedaan,’ mompelde Frigate. ‘Want het kan best zijn dat we over duizend jaar of zo weer terug zijn! Ik zeg u dus tot ziend, de bemanning zegt tot ziens en we danken u voor uw hulp bij het bouwen van de boot en bij het tewaterlaten ervan. Ik overhandig hierbij mijn positie als Consul van Hare Britse Majesteit in Triest aan ieder die deze wil hebben en roep mezelf tot vrije burger van De Rivierwereld uit! Ik zal niemand schatting betalen en niemands leenman worden; ik zal uitsluitend mijzelf trouw blijven!’

‘Doe waartoe je mannelijkheid je roept en verwacht van niemand dan jezelf bijval;

Want hij leeft en sterft op nobele wijze, die volgens eigen wetten leeft,’ zong Frigate.

Burton keek naar de Amerikaan, maar stopte zijn toespraak niet. Frigate citeerde de regels uit een gedicht van Burton: The Kasidah of Haji Abdu Al-Yazdi. Het was niet de eerste keer dat hij uit Burton’s proza of poëzie had geciteerd. En hoewel de Amerikaan soms Burton’s irritatie opwekte, kon hij niet al te boos worden op een man die hem genoeg bewonderd had om zijn woorden van buiten te leren.

Een paar minuten later werd de boot door enkele mannen en vrouwen De Rivier ingeduwd en de menigte juichte.

Frigate citeerde hem opnieuw. Hij keek naar de duizenden knappe jonge mensen aan het water met hun door de zon gebronsde huid, hun kilts, bh’s en tulbanden, die kleurig in de wind bewogen en hij zei:

De boot gleed het water op, maar de boeg werd door de wind en de stroom stroomafwaarts gedreven. Burton schreeuwde bevelen, de zeilen werden gehesen en hij draaide de grote roerspaan zodat de boeg draaide en toen lagen zij schuin op de wind. De Hadji rees en daalde met de golven en het water maakte een sissend geluid toen het door de tweelingkielen doorkliefd werd. De zon was helder en warm, maar het briesje koelde hen af en zij voelden zich gelukkig, doch ook een beetje angstig toen de welbekende oevers en gezichten uit het gezicht verdwenen. Zij hadden geen kaarten en geen verhalen van reizigers om hun tot gids te dienen. De wereld zou met iedere kilometer vooruit, opnieuw geschapen worden.

Toen zij die avond voor de eerste keer aan land gingen, gebeurde er iets, dat Burton verbaasde. Kazz was net te midden van een groep nieuwsgierige mensen aan land gestapt toen hij erg opgewonden werd. Hij begon in zijn eigen taaltje te brabbelen en probeerde een man, die dichtbij stond, te grijpen. De man vluchtte en was spoedig in de menigte verdwenen.

Toen Burton vroeg waarom hij dat deed zei Kazz: ‘Hij niet had... eh... hoe heet het? ... het... het...’ en hij wees op zijn voorhoofd. Daarna trok hij verschillende onbekende symbolen in de lucht. Burton wilde dieper op de zaak ingaan, maar plotseling holde Alice jammerend naar een man toe. Blijkbaar verkeerde zij in de veronderstelling dat hij een zoon was, die in de Eerste Wereldoorlog was gesneuveld. Er ontstond enige verwarring en Alice moest toegeven dat zij zich had vergist.

Daarna kwamen andere zaken aan de orde en Kazz kwam niet meer op het voorval terug, zodat Burton het vergat. Later zou hij het zich weer herinneren.

Precies vierhonderdvijftien dagen later waren zij vierentwintigduizendnegenhonderd graalrotsen op de rechter Rivieroever gepasseerd. Met voortdurend overstag gaan en tegen de wind in zeilend maakten zij negentig kilometer per dag. Overdag stopten zij om hun gralen te vullen en ’s nachts legden zij aan om te slapen. Soms lagen zij de gehele dag stil zodat zij hun benen konden strekken en met anderen dan de bemanningsleden konden praten. Zij hadden nu veertigduizend kilometer afgelegd. Op aarde betekende die afstand éénmaal rond de equator. Als de Mississippi-Missouri, Nijl, Congo, Amazone, Yangtse, Wolga, Amur, Hwang, Lena en Zambezie achter elkaar werden gelegd om één grote rivier te vormen, zou deze nog steeds niet zo lang zijn als het stuk van De Rivier, dat zij hadden afgelegd. En nog steeds ging De Rivier verder en verder met grote bochten en windingen. Overal lag laagland langs de stroom, daarachter de met bomen beboste heuvels en boven dit alles uit, ongenaakbaar en ongebroken, de bergketen. Af en toe werd de vlakte smaller en naderden de heuvels de oevers van De Rivier. Soms verbreedde De Rivier zich en werd een meer van vijf, zeven, tot negen kilometer breed. Nu en dan bogen de bergketens naar elkaar toe en de boot schoot door diepe ravijnen, waar de nauwe doorgang de stroom deed zieden en de hemel een blauwe streep was ver boven hen en de zwarte wanden, die op hen toedrongen.