Нил Гилевич - Дзённік - гады 1985-1991

Які ж падняўся шум, як закрычалі, як падхапіліся! Во дзе папёрла люмпенская псіхалогія! Сумна і сорамна! Сорамна — за такі парламент, за такіх дэпутатаў, за такую дзяржаву — пігмейскую, халуйскую, вартую жалю і пагарды.

Пытанне аб уладзе. Закон. Дакладчыкі — Грыбанаў (ад апазіцыі) і Булахаў — ад Камісіі.

Камай — рэзка выступіў супроць БНФ і апазіцыі па пытанні Улады, наконт ахайвання і дыскрэдытацыі камуністаў. У водпаведзь — Крыжаноўскі, Заблоцкі. Козік назваў праект апазіцыі палітычным хуліганствам...

5-га снежня. Пачатак 3-й сесіі.

Адкрыў Дземянцей па-беларуску (па паперцы, вядома).

Утрасанне парадку дня. Вельмі здзівіла выступленне Булахава — супроць уключэння ў парадак дня Закона аб культуры. Пасля абеду яго падтрымаў Ганчар. Водпаведзь далі Цумараў, Трусаў, Баршчэўскі. У выніку — перамога наша. Супроць было, тым не менш, 55 галасоў.

6-га снежня. Закон аб уласнасці.

Галоўныя спрэчкі — па пункту 19 — аб прыватнай уласнасці на зямлю. Даць не даць у поўную ўласнасць з правам продажу і перапродажу? Не прайшла ні адна рэдакцыя. Барацьба абвастраецца.

10-га снежня. Пачалося з палітычнай заявы апазіцыі (61 подпіс), агалошанай Пазняком. Рэзкі пратэст супроць партбюракратычнай большасці ў ВС, якая супроць прыватнай уласнасці на зямлю. Заява вытрымана ў вельмі катэгарычным тоне, гучыць як прысуд ворагам беларускага народу.

11-га снежня. Пачалі з чытання Указа Прэзідэнта СССР аб Зямлі. Даўлюд прапанаваў павіншаваць Валенсу з абраннем на пасаду Прэзідэнта. Пагадзіліся, але аніхто не пляснуў! Нават ні адзін парламенцкі “паляк”. Выдатна! Радавацца няма чаго: да ўлады прыйшоў пілсудчык, клопату з ім набяромся.

12-га снежня. Працяг Закона аб арэндзе. Ціха і нудна: ні пытанняў, ні спрэчак.

Затым — Закон аб прадпрыемстве. Абмеркаванне ідзе вельмі горача.

15.00 - 16.00: пасяджэнне Камісіі па навуцы і Прэзідыума АН БССР. Н.Г. урэзаў — як некалі ў Кебіча — па аддзелу грамадскіх навук. Навуменка чырванеў і бурэў ад злосці.

13-га снежня. Працяг абмеркавання Закона аб прадпрыемстве.

Вельмі гарачыя спрэчкі — як і трэба было чакаць. Хто — гаспадар

прадпрыемства і якія яго правы?

Цэлы дзень прайшоў у гарачых спрэчках па гэтым пытанні...

20-га снежня. План і бюджэт 1991 г.

Абмеркаванне. Вельмі зацікаўленае. Сказаў сваё 5-мінутнае слова і я. Добра выступілі нашы “камісіянеры” Ніканчук, Баршчэўскі, Трусаў.

1991

15-га студзеня. Пачалося з гарачай перапалкі наконт падзей у Літве. Амаль гадзіну пайшло на гэта. Дамовіліся паслаць дэлегацыю і па яе вяртанні — абмеркаваць літоўскую сітуацыю на Сесіі.

Тады пачалі абмяркоўваць праект Закона “Аб сялянскай (фермерскай) гаспадарцы”. Дакладчыкі — Мірачыцкі і Гаркун. Альтэрнатыўны праект — дакладчык Станкевіч.

У 18.00 — выехалі ў Вільню. У дэлегацыі: Анісенка, Вялічка, Карпенка, Голубеў, Слямнёў, Шабашоў, Гілевіч (кіраўнік дэлегацыі).

16-га студзеня. Цэлы дзень у Вільні. Уражанне — жахлівае. Вечарам выступіў на сесіі Вярхоўнага Савета Літвы. Калі сыходзіў з трыбуны — уся зала ўдзячна вітала стоячы. А ўвесь дзень — на пахаванні ахвяр. Уся Літва праводзіла іх як нацыянальных герояў. Пад вечар пабывалі ў ЦК КПЛ, бачыліся і гутарылі з Ермалавічусам і Бавыкіным. Сумна і трывожна. Сядзяць як мышы пад памялом, а — спадзяюцца! На рабочых і сялян — як на сацыяльную базу. А перш за ўсё — на Маскву. На тыя ж танкі і бронетранспарцёры.

17-га студзеня. І цэлы дзень — пра Літву. Спачатку — Дземянцей. Прачытаў тое ж, што прагучала па тэле. Затым з паўгадзіны стаяў за трыбунай старшыня дэпутацыі, што ездзіла ў Вільню. Успрынялі выступленне вельмі добра. Асабліва — “цэнтрысты”. За ўмераную пазіцыю.

Ганчар — нечакана для мяне — кусануў, два разы. Досыць подла. Прыйшлося даць водпаведзь. Пасля кусануў і Лукашэнка. Ну, гэты зусім па-дурному: нібыта я не адрозніваю танкі ад бронетранспарцёраў. Як усё-такі прыемна выцяць, кусануць (на ўсю рэспубліку) не абы-каго, а Н.Г.!.. Сумна мне, божа!..

18-га студзеня. У розным А. Лябедзька ўшчэнт раскрытыкаваў учарашні — літоўскі — дзень у нашым парламенце. Справядліва! Ператварылі ў палітычны мітынг — з мітынговым крыкам, з асабістымі выпадамі.

Палітычная канфрантацыя. Барацьба за ўладу. Вось што мы маем і ў парламенце і за яго сценамі.

29-га студзеня. Адразу ж рынуліся ў атаку апазіцыянеры — каб збіць з парадку дня і скомкаць работу Сесіі. Сітуацыя скандальная — Сямдзянава захапіла трыбуну, ёй слова не даюць, а яна не здаецца — нешта крычыць-пішчыць і дзярэцца. Ідзе перапалка. Падхопліваюцца з месц левыя — лямантуюць, патрабуюць, вінавацяць, нагнятаюць атмасферу. Садоўскі садануў пад дых прэзідыуму — маўляў, я ж гаварыў учора, папярэджваў!..