Нил Гилевич - Дзённік - гады 1985-1991

Прынялі рашэнне аб рэформе правапісу беларускай мовы.

16.00. Працяг абмеркавання Дэкларацыі.

Выступіў па арт. 9 ад камісіі і правёў вельмі важныя палажэнні — аб захаванні нацыянальных традыцый і аб гістарычнай сімволіцы. Брава! Сам не чакаў, што пройдзе.

27-га ліпеня. 10.00 Дэкларацыя аб суверэнітэце.

Пазняк і група зрабілі дэмарш — пакінулі залу — у знак пратэсту супроць артыкула аб Саюзным Дагаворы. А які будзе Дагавор — ніхто не ведае.

У канцы дня Пазняк аб’явіў аб стварэнні Дэпутацкай апазіцыі. У ёй апынуліся і абодва мае намеснікі, і сакратар камісіі. Камісія апазіцыянераў! Дарэчы, у апазіцыі апынуліся і два старшыні камісій: Сасноў і Садоўскі.

Двойчы браў слова: першы раз наконт: поўны ці рэальны суверэнітэт, другі раз — растлумачэнне наконт “нацыянальных супольнасцяў”.

Дэкларацыю — прынялі.

31-га ліпеня. 10.00 Дземянцей закрыў Першую Сесію — і толькі. Дзеля гэтага сядзелі два лішнія дні ў Мінску. Можна было гэта зрабіць і 28-га. Дзяржаўных грошай не шкада.

І так — Першая сесія завершана.

29-га верасня. 9.00. Нарада ў Шушкевіча: Бутэвіч, Вярцінскі, Гілевіч.

Аб рэгістрацыі газет і часопісаў. Аб фактах пераводу беларускіх выданняў на рускую або на змешаную (руска-беларускую).

8-га кастрычніка. Пасяджэнне нашай камісіі.

Удзельнічалі: Мазай, Вайтовіч, Стаўроў, Харкавец, Корбут і іншыя.

Аб праекце Дзяржаўнай Праграмы пераходу да рыначнай эканомікі (другое на камісіі чытанне). Крытычных заўваг выказана безліч. Сёе-тое праяснілася, а іменна: адукацыя і культура могуць спадзявацца толькі на Бога.

Нарада Старшынь камісій ВС.

Дакладчык Мясніковіч: “Сітуацыя крайне нядобрая. Напружанне на спажывецкім рынку нарастае — інфляцыя катастрафічная”.

Што трэба, каб спыніць дэстабілізацыю? Агульныя палітычныя прадумовы! — вось што перш за ўсё. 1) Палітычны суверэнітэт; 2) маральна-псіхалагічны стан грамадства. Увоз—вываз: 4-2 млрд. Вось бяда! Павінен быць больш стрыманы тэмп прыватызацыі. Патрэбна рэалістычная палітыка! Самая вострая праблема — збожжавая. Пасяўныя плошчы скараціліся на 14% — 450 тыс. гектараў. Падаюць аб’ёмы тавараў з лёну і інш. — з-за скарачэння плошчаў Чарнобыльскіх.

Выкуп дробных прадпрыемстваў дасць звыш 1 млрд. Ну, а пасля? Што будзе мець ад іх дзяржава пасля? Хто іх купіць? Як гэта адаб’ецца на агульным сацыяльным і культурным становішчы народа?

Абарона насельніцтва ад магчымага павышэння цэн.

Пасля даклада — досыць гарачыя спрэчкі. Асабліва наконт спажыў- (кааперацыі) рынку (машыны і г. д.).

Дакладвае Янчук С.П., міністр фінансаў. Дэфіцыт — пустыя, незаробленыя грошы — усё нарастаў, дэвальвацыя дайшла да...

Нечакана для мяне — вельмі талкова, ясна расказаў, адкуль і куды грошы, асабліва пра прычыны бюджэтнага дэфіцыту, яго вытокі... Становішча крайне складанае!..

“Рэальных крыніц для выдаткаў на асвету і культуру — не бачу”, — так і сказаў. Здорава! Памірай, культура!..

Сітуацыю абмаляваў як амаль катастрафічную. Крычым: суверэнітэт!

— Ну, дык і трымайце за свае грошы міліцыю, КДБ, і шмат чаго іншага. Саюз выдзяляе сродкі толькі пад усесаюзныя праграмы, а на нашы беларускія нацыянальныя — зусім не дасць нічога.

Другая нечарговая сесія ВС.

9-га кастрычніка. Дземянцей адкрыў па-беларуску і колькі хвілін, пацяшаючы публіку памылкамі, вёў пасяджэнне на Мове. Праз паўгадзіны перайшоў на сваю “трасянку”.

Пачалі з таго, з чаго і павінна было пачацца. Апазіцыя бярэ слова і пачынае дыктаваць сваё (Голубеў, Пазняк, Навумчык). Пачаліся прапановы і ад іншых — Лябедзька, Лукашэнка, Скарынін.

Зноў — знаёмая карціна: актывісты апазіцыі пруцца да мікрафона і... столькі прапаноў, што пра галоўнае, дзеля чаго сабраліся, гатовы забыць.

Даклад В. Ф. Кебіча.

Прыватызацыя ў прамысловасці (у гандлі? у абслугах?) праведзена на 30%. І што ў выніку? Ці ўяўляем мы, што нас чакае? Што будзе з прынцыпамі сацыялізму?

Дык а што ж усё-такі галоўная прычына — чаму горш і горш?

Адзначыў работу (прапановы) нашай Камісіі — з удзячнасцю.

Палітыка згоды і міру! — толькі адна яна забяспечыць паспяховы працэс стабілізацыі і пераходу да рынку.

Кебіч: адказвае на пытанні.

Досыць падрабязна і ўпэўнена. І галоўнае — як і ў дакладзе — мэтанакіравана: даеш суверэнітэт! Сапраўдны, рэальны!

А іншага выйсця і няма! Толькі — самі сабе гаспадары!

10-га кастрычніка. Даклад Козіка Л.П.

Пачаў вельмі сур’ёзна — крытычна і самакрытычна.

Прынцыпы не распрацаваны, гэты яшчэ не рынак — а пераход да рыначных адносін.