Анеля Катковіч: Успаміны

Міхась Забэйда-Суміцкі — сьпявак, пэдагог. Нар. 14.06.1900 г. у в. Несьцеравічы, Ваўкавыскага павету. Разам зь сям’ёй знайшоўся ў бежанстве ў Сібіры. У 1929 г. скончыў Харбінскі Унівэрсытэт. У 1935 г. вярнуўся на бацькаўшчыну. У 1936-1940 гг. быў салістам Варшаўскага Радыё. Адыграў вялікую ролю ў папулярызацыі беларускай музычнай культуры ў сьвеце. З траўня 1940 г. жыў у Празе, працаваў у Нацыянальным Тэатры. Утрымоўваў пастаянны кантакт зь Беларусьсю, Беласточчынай, выдатнымі людзьмі беларускай культуры (Р. Шырмам, М. Танкам, У. Караткевічам ды іншымі). Памёр 21.12.1981 г.

Станіслаў Грынкевіч (малодшы) — грамадзкі дзеяч, лекар. Нар. у 1912 г. у Новым Двары на Сакольшчыне. Закончыў гімназію ў Гародні. Перад 1939 г. быў студэнтам мэдычнага факультэту Віленскага Унівэрсытэту. Зьяўляўся актыўным членам Беларускага Студэнцкага Саюзу. У верасьні 1939 г., служачы ў польскім войку (ахвіцэрам — паручнікам), трапіў у нямецкі палон. У 1941 г. вызвалены з карнага лагеру для ваеннапалонных. У Бэрліне вельмі актыўна ўключыўся ў нацыянальную дзейнасьць, зьяўляўся сакратаром Беларускага Камітэту Самапомачы. Закончыў мэдычныя студыі ва Унівэрсытэце ў Бэрліне ў 1945 г. Пасьля вайны жыў у ЗША ў Кліўлендзе. Праяўляў таксама там вялікую грамадзкую актыўнасьць. Памёр 18.04.1966 г.

"Бярозка" — літаратурны псэўданім Мітрафана Рэпкаў-Смаршчка (глядзі: зноска 55)

Самапомач (Беларуская Народная Самапомач) — беларуская нацыянальная арганізацыя заснаваная 22.10.1941 г. загадам генэральнага камісара Беларусі В. Кубэ. Паводле задумкі акупанта, мела гэта быць выключна дабрачынная арганізацыя, якая мела дапамагаць пацярпелым ад вайны. Аднак хутка (у палове 1942 г.) набрала культурна-асьветніцка-палітычнага характару. У сакавіку 1943 г. — паводле распараджэньня акупацыйных уладаў — дзейнасьць БНС абмяжоўвалася аховай здароўя й матэрыяльнай дапамогай насельніцтву.

Вацлаў Іваноўскі — палітычны й грамадзкі дзеяч. Нар. 25.05.1880 г. у фальварку Лябёдка, Лідзкага павету. Заснавальнік Беларускай Рэвалюцыйнай Партыі ў 1902 г., у 1906 г. узначаліў першае беларускае выдавецтва "Загляне сонца і ў наша аконца". Актыўную палітычную й асьветніцкую дзейнасьць вёў да 1922 года. З восені 1939 г. уключыўся ў нацыянальную дзейнасьць. У 1942 г. стаў бурмістрам Менску, а ў 1943 г. старшынёй Беларускай Рады Даверу. Забіты ў Менску 07.12.1943 г.

Іван Ермачэнка — палітычны дзеяч. Нар. 13.05.1894 г. у в. Капачоўка, Барысаўскага павету. У 1920 г. зьяўляўся адным з арганізатараў Беларускага Камітэту ў Турцыі, з 1921 г. быў дыпляматычным прадстаўніком БНР на Балканах. У час ІІ сусьветнай вайны ўзначаліў Беларускую Народную Самапомач. Памёр 25.02.1970 г. у ЗША.

Уладыслаў Казлоўскі — палітычны, грамадзкі дзеяч. Нар. у 1896 г. у в. Залесьсе на Сакольшчыне. У 1916 г. пачаў вучобу ў Віленскай Каталіцкай Сэмінарыі, якую неўзабаве пакінуў. З гэтай пары зьвязаў сваё жыцьцё зь беларускай ідэяй: арганізаваў беларускія школы на Сакольшчыне (1919), быў інструктарам Беларускага Нацыянальнага Камітэту на Ігуменшчыне (1920), уступіў у беларускае войска. З 1930 г. жыў у Вільні, арганізаваў гімнастычнае таварыства "Гайсак", пасьля зьяўляецца выдаўцом і рэдактарам часопіса "Новы Шлях". У час нямецкай акупацыі рэдагаваў у Менску "Беларускую (Менскую) Газэту". 13.11.1943 г. забіты савецкімі партызанамі.

Кс. Вінцэнт Гадлеўскі — каталіцкі сьвятар, грамадзкі дзеяч. Нар. 16.11.1888 г. у в. Шурычы, Ваўкавыскага павету. Скончыў Віленскую Каталіцкую Сэмінарыю. З сакавіка 1917 г. член Беларускага Нацыянальнага Камітэту. Удзельнік Першага Усебеларускага Кангрэсу, член Рады БНР. Адзін з заснавальнікаў і лідэраў беларускай хадэцыі (БХД). Прасьледаваны й некалькі разоў зьняволены польскімі ўладамі. Да 1939 г. выдавец газэты "Беларускі Фронт". Зь верасьня 1941 г. галоўны школьны інспэктар пры Генэральным Камісарыяце Беларусі. Арыштаваны гестапа 24.12.1942 г. і неўзабаве закатаваны.

Юльян Саковіч — палітычны, грамадзкі дзеяч. Нар. 24.08.1906 г. у фальварку Баўдыры, Ашмянскага павету ў заможнай сялянскай сям’і. Вучыўся ў Віленскай Беларускай Гімназіі, потым на агранамічным факультэце Віленскага Унівэрсытэту. Са школьных гадоў зьвязаны быў з камуністычным рухам. У 1928 г. выключаны зь Беларускага Студэнцкага Саюзу за камуністычную прапаганду. У 1939 г. пасьля прыходу саветаў арыштаваны НКВД, прабываў у савецкіх турмах да выбуху савецка-нямецкай вайны. Пазбаўляецца ў той час ілюзіі адносна СССР. Уключаецца ў нацыянальны рух, кіруе Менскім акруговым камітэтам канспірацыйнай Беларускай Незалежніцкай Партыі. 13.06.1943 г. застрэлены ў Васілішках праўдападобна польскім падпольлем.