З новага году «Гродненская правда» павінна была выходзіць на дзьвюх мовах, і рэдакцыя рабіла пэўную падрыхтоўку. Ганна Ільінічна Цыпіна шмат са мной не размаўляла — прапанавала напісаць біяграфію і заяву. Прачытаўшы іх, мабыць, засталася задаволенай і загадала другога студзеня прыйсьці на працу.
Пачалося новае жыцьцё, зьвязанае са словам, з паліграфіяй, з няспыннай вытворчасьцю. Граматыку беларускай мовы я ведаў (дзякуй Андрэю Дзям’янавічу Курчанку), газэтная лексыка, як вядома, ня самая цяжкая ў мове. Праўда, нуднавата было вычытваць гранкі, рабіць зьверку карэктуры. Працавалі па парах, з падчытчыкам. Падчытчыкам у мяне быў малады хлопец зь мясцовых Міша Яскевіч. Побач быў наборны цэх, дзе стракаталі лінатыпы, вярстальны цэх. Там усё было цікава. Мяне дужа цікавіла ўсё, што было зьвязанае з друкам. З друкаваным словам.
Рэвізійным карэктарам рускага выданьня на той час працаваў Мікола Аўчароў, таксама з вайскоўцаў, былы настаўнік. Чалавек труднага лёсу, ён на пачатку вайны трапіў у палон, атруціўся ў канцы вайны метылавым сьпіртам, таму амаль ня піў. Да яго ўсё чаплялася НКВД, цягалі на допыты. Гэта быў адмысловы грамацей, верны рыцар газэтнай пісьменнасьці. Змагар. За тое яму і перападала, [што] зрабіла яго нэрвовым і падазроным. Але па ведах граматыкі ў рэдакцыі яму не было роўных.
З прычыны кепскай працы друкарні газэта спазьнялася з выхадам, карэктары нярэдка працавалі да глыбокай ночы. Па начным горадзе я дабіраўся да свае Ласасянскай. Горш стала, як разьліўся Нёман і зьнесла пантон. Тады сувязь з Занямоньнем была толькі на лодках. Адзін рубель з чалавека за пераправу.
Вясной мяне перавялі ў сакратарыят стыль-рэдактарам.
Маім абавязкам стала вычытваць усе пераклады матэрыялаў, што здавалі з аддзелаў, іх перакладалі дзьве машыністкі — Быкава і Радзішэўская. Часам таксама Баўдзей. Я заняў месца ў асобным кабінэце намесьніка рэдактара па беларускім выданьні Лютарэвіча. Тут было вальней, чым у карэктарскай, але зноў жа — вытворчасьць, тэрміновасьць. Калі перадавалі які афіцыйны матэрыял па тэлетайпе, каб паскорыць пераклад, дыктаваў яго машыністцы. А такіх перадачаў было ледзьве ня кожны дзень. Усе пастановы ЦК, прапагандовыя матэрыялы, да якіх вельмі чуйны быў рэдактар, былы партызан Бураў (затым Вадап’янаў). Але зь імі я меней меў справу, болей з адказным сакратаром Ганнай Ільінічнай Цыпінай, клапатлівай газэтнай працаўніцай, жонкай былога рэпрэсаванага цэкоўца Дзяніскевіча. Яе намесьнікам быў А. Кіркевіч, сталы газэтчык, што ў войску працаваў у газэце. Але самы сімпатычны чалавек у сакратарыяце быў незабыўны Георгій Аляксеевіч Цьвятніцкі, выпускаючы, сталы жыхар Гародні, чалавек з унівэрсальнай адукацыяй і буржуазнага выхаваньня. Ён ведаў усё, мог адказаць на любое пытаньне. І быў спакойны, паважны і пачцівы. Звычайна маўклівы, заняты працай, ён толькі ўвечары, калі мы заставаліся ўдвох, мог разгаварыцца — аб чым хочаш. Але ніколі аб сабе. Яно і зразумела. Георгій Аляксеевіч усю акупацыю пражыў у Гародні, а гэта на той час шмат што значыла. Найперш для органаў.
Патрэбныя былі дакумэнты аб адукацыі, але дзе іх узяць? Напісаў у райана ў Вушачу, ды адказу ўсё не было. Школы ў Кублічах таксама не было, зьбіраліся будаваць замест спаленай у вайну. Між тым самому захацелася пісаць у газэту. Схадзіў на Гарадзенскі шклозавод, напісаў невялікі нарыс «Шклавары». Надрукавалі, акуратна выразаў і паклаў у свае паперы. Зь нецярпеньнем чакаў лятучку, калі раз на тыдзень рабілі разбор надрукаванага. Асабліва ніхто не пахваліў, але і не палаялі, і то добра.
Вясной пад Дзень Перамогі накрэмзаў нешта, што назваў апавяданьнем «Цьвілі акацыі», і, набраўшыся рашучасьці, аднёс намесьніку рэдактара Андрэю Абрамавічу Салаўёву. Той прачытаў і сказаў у сакратарыяце, каб усе чулі: «Гэта заслугоўвае самай сур’ёзнай увагі». 9 мая надрукавалі. То было, канешне, абсалютна бездапаможнае сачыненьне на прапагандовую тэму, але той першы водгук старэйшага таварыша меў для мяне вырашальнае значэньне. Можа ўпершыню тады я адчуў, што нешта ўмею. Хоць, канешне, адчуваньне тое было надта ілюзорнае.
Улетку пад восень ажаніўся з Надзеяй Кулагінай. Яна вучылася ў пэдінстытуце, працавала ў вольны час у рэдакцыі падчытчыцай, дзе мы і пазнаёміліся. Расьпісаліся ў загсе, і яна паехала на работу ў Мсьціслаў. Кватэры, вядома, не было, жыць не было дзе.
У пачатку восені знайшоў кватэру ў прыватным дамку пад Каложай. Перабірацца было проста — ніякай маёмасьці ня мелі. Мар’я Іванаўна ў якасьці пасагу дала мне кававарку. Толькі не было кавы. Жыць удвох на маю зарплату ў 930 рублёў было нялёгка. Зь першых дзён узьнікалі праблемы. Вольнага часу зусім не было, з рэдакцыі вяртаўся позна, гадзінаў у дзесяць вечара. Раніцой бег да дзевяці.
Читать дальше