— Пакажы, — прашу, — як дзед бабу абдымае.
Медзведзяня залезе на печ і, крэхчучы, злазіць, акурат як дзед. Перавальваецца з лапы на лапу, ідзе да бабы. Ашчаперыць лапамі, языком цмокае. Усе жываты надрываюць ад смеху. А мядзведзіца тым часам шапку па крузе носіць. Тут і самы скупы лезе ў кішэню па манету.
Так і хадзілі мы ўтрох. Я пачарнеў, бараду адгадаваў, нават цыганы за свайго прызнавалі. Адзін барон на сваёй дачцэ хацеў жаніць, ды я не схацеў. Не спадабалася мне, што цыганка тая курыць, крадзе… Каб не гнявіць барона, я ціхенька падняўся ноччу і пайшоў са сваімі мядзведзямі куды вочы глядзяць.
I ноч ішоў і дзень, пакуль не знайшоў начлег у адным сяле. Гаспадар пакарміў нас, паслаў у сенцах нанач…
Толькі гэта я заплюшчыў вочы, чую, мядзведзіца мая стогне, дзверы кіпцюрамі скрабе. I я падняўся, і гаспадар. А мядзведзіца не супакойваецца: то да мяне падыдзе, то да дзвярэй.
— Скажы, чалавеча, — пытаю гаспадара, — ці няма непадалёку ад вас якога-небудзь селішча?
— Ёсць, — кажа, — вярсты за тры адсюль хутар, жыве там чалавек адзін…
— Бяда ў яго вялікая, — кажу, — даруй, браце, але спяшаць трэба.
За мядзведзіцу я, за медзведзяня і бягом да таго хутара. Паперадзе мядзведзіца джгае, за ёй я, не выпускаючы ланцуга з рук, а за намі малое.
Ля самага хутара крык пачуў. Да акна падбег. Глянуў я і ледзь не самлеў ад страху. Здаравенны, за два метры, дзяцюк душыць гаспадара. У таго аж вочы на лоб лезуць, крыкне і замаўчыць. Эх, было не было! Я падскочыў і смальнуў нагою ў раму, яна і вылецела. Акенца маленькае, не ўлезці. Толькі медзведзяня ўскочыла. А мы са старой мядзведзіцай давай дзверы ламаць. Не паддаюцца. Я ўхапіў бервяно, мядзведзіца за канец узялася. Як грукнулі, дзверы і вылецелі. Ускочылі ў хату, а асілак медзведзяня душыць. Мядзведзіца зараўла так, што аж сцены закалаціліся. Кінулася да асілка і давай яго тузаць. Той адкінуў малога і ўхапіў з усёй сілы мядзведзіцу. Не ведаю, хто б каго адолеў, каб я не падаспеў: ланцугом злодзея па галаве, па галаве… Бачу, слабее. А мядзведзіца саўсім азвярэла, за дзіцяня помсціць. Нават мёртвага злодзея душыла, ледзь супакоіў.
— Дзякуй табе, чалавеча, — упаў на калені гаспадар хутара, — усё, што ў мяне ёсць, — тваё. Бяры каня, карову, хочаш — грошы.
А я і не слухаю, па медзведзяняці гарую. I мядзведзіца ад яго не адходзіць. Абхапіла лапамі галаву і ківаецца.
— Бачыш, як шкадуе, — заплакаў гаспадар, — гэта з-за мяне ўсё.
— Ты невінаваты, — кажу, — пахавай яго, а мы пойдзем далей… Нельга нам тут… А грошай не трэба. Навошта нам яны, калі няма малога.
Распілаваў я кальцо на губе мядзведзіцы, адкінуў прэч ланцуг і пайшоў да людзей. Ішоў — не аглядваўся, толькі на прыгорку не вытрымаў, прыпыніўся. Мядзведзіца стаяла ля хаты хутараніна, усё думала, ці даганяць мяне, ці падацца ў лес…
Вось так, дзеці, дзед ваш цыганіў.
А мядзведзіца тая, казалі людзі, часта прыходзіла да таго хутара, ля ліпы сядзела, дзе тое медзведзяня пахавана. Гаспадар ёй есці выносіў: і мёд, і малако. Нічога не брала. Відаць, не магла дараваць людзям, што забралі ў яе малое.
Рэшата гораху і …наццаць бліноў
Я ўжо казаў вам: старасць не радасць. Дзе тая сіла, што была некалі? Паўдня польку скакаў на вяселлі, мог з'есці за раз рэшата гароху і бліноў намазаных штук …наццаць. Цяпер адзін на два бакі памажу і то ледзь адолею… Вось як, мае вы саколікі, што дуж быў Манюкін, то дуж. Прыехаў раз у вёску цырк. Фокусы розныя паказвалі, смяшылі людзей. А пасля выходзіць адзін сілач.
— Хто, — кажа, — са мною падужацца хоча?
Рост у яго — ледзь да столі не дастае, ногі тоўстыя, як у слана.
— Можа, ты? — тыкае ў мяне пальцам.
Усе ў рогат. Надта ж малы я: ледзь відаць з-пад шапкі.
— Чаму не, — кажу, — магу. Але ж ты мяне заб'еш, такі здаравяка.
— Я памаленьку, — смяецца сілач.
— Ну, калі памаленьку, то давай.
Ухапіў ён мяне і давай вадзіць то ў адзін бок, то ў другі: ні прыпадняць, ні паваліць не можа. Злаўчыўся я, схапіў яго за ногі і пляхнуў. Што тут тварылася: і смех і грэх.
Ды не сілай славіўся я, а голасам. Не, спявак з мяне быў неважнецкі, але затое гудок мог перакрычаць. Калі зараву, на некалькі вёрст чуваць, шыбы ў вокнах звіняць. Хто стаіць побач, затыкае вушы. Поп нават у хор царкоўны запрасіў. Відаць, змікіціў, што на мой голас прыхаджане паваляць.
— Ты, — кажа поп, — напаўголаса цягні, а то парафіян, чаго добрага, паразганяеш.
— Я, — кажу, — наогул, не пайду ў тваю царкву. Дурня знайшоў, горла дарма драць.
Читать дальше