Василий Ширко: Дзед Манюкін і ўнукі

Поп як смала прыстаў.

— Богу ўгодна, каб ты, Манюкін, спяваў у хоры.

— Ці мала што богу ўгодна, — кажу, — галоўнае, што мне ўгодна.

Поп давай мяне сарамаціць, бязбожнікам называць.

— Ты, — кажу, — бацюшка, хоць гаршком мяне называй, а ў печ не стаўляй.

Бачыць поп, што справы дрэнь. Пацішэў. Заплаціць паабяцаў.

Бог богам, а грошы трэба-такі былі. Каму ж капейка пашкодзіць? А я багаты Цімошка: сабака і кошка. Даў згоду. З месяц спяваў. Зацягну алілуя, дык веруючыя на калені падаюць. Паваліў валам народ у царкву, новага пеўчага паслухаць. Папу даход, хваліць мяне з амбона. У канцы месяца за разлікам прыйшоў.

— Так і так, бацюшка, абяцаў — плаці!

— Навошта табе грошы? — кажа. — Нябеснае царства падару.

Я і так і сяк пад'язджаю, ды поп сваё заладзіў: царства нябеснае ды царства нябеснае. Ну, думаю, пачакай, даўгагрывы, сквітаемся, за мной не стане. Выпіў я на вялікдзень дзесятак яек, каб горла прачысціць. Вядома, чарку прапусціў — усё, як не кажы, смялей. Ну, і пайшоў у царкву: людзі яйкі свянціць, а я горла драць.

Народу тады набілася ў хорам божы, як дзверы зачыніць. Усе на мяне глядзяць, як на святога. Кіўнуў поп, і хор зацягнуў алілуя. Чакаю, пакуль мая чарга падыдзе. Набраў поўныя лёгкія паветра і як зароў на ўвесь голас: іконы на сценах заварушыліся, быццам святыя ажылі. А я яшчэ мацней раву, як бык недарэзаны. Поп ледзь на нагах стаіць: збялеў увесь, дрыжыць, рукі падняць не можа, каб лоб перахрысціць… I тут свечкі пачалі тухнуць, шыбы звінець, а адна ікона не ўтрымалася на цвічку і пляхнула дзяку на галаву…

Што тут пачалося!

— Ізыдзі, сатана, ізыдзі, — замахаў крыжам поп.

Усе на выхад павалілі, крык, гам, вэрхал несціханы. А я з усіх сіл стараюся. Поп, як ачмурэлы, бегае, заклікае людзей да парадку. Ды не стрымаць парафіян. Аднекуль чутка папаўзла, што канец свету, ратавацца трэба.

Адным словам, саколікі, прагналі мяне з царкоўнага хору з трэскам. Поп лаяў з амбона, пекла абяцаў. Ды хіба такога, як я, запалохаеш? У самога дзеда Міхеда спытайце, хто смялей ад яго і мяне быў у партызанскім атрадзе… Шкада, няма ў жывых друга-найфайнейшага, а то ён паведаў бы… Ды што я гэта збіваюся з пятага на дзесятае, як пасля добрага паднядзелку? Я і ў тым пекле так закрычу, што чэрці паразбягаюцца. Ужо калі ваўкі нашто смелыя, і тыя майго голасу баяцца. Слухайце, дзед Манюкін не салжэ.

Пайшоў гэта я ноччу на рэчку кошыкі правяраць: так званы ес. Зімой, вядома, калі рыбка на скаварадзе смачней скваркі пасля вялікага посту.

Іду я, і Лыска за мной улёг. Хай ідзе, думаю, удвух весялей. Рачулка лясная, ад вёскі няблізка. Затое рыбы там кішма кішыць. Так што і ноччу не шкада ногі вярэдзіць.

Ну, прыйшлі гэта мы. Я кошыкі выцягваю, рыбу вытрасаю, сабака бегае. Сабака бегае, ля кожнага куста нагу падымае. Увесь яго сабачы занятак. Што яму да рыбы.

А налезла добра-такі. Выцягнуў плотку з калодку, язя з парася, шчупака… ну няхай не з быка, але з добрае свінчо. I які гэта дурань выдумаў, што рыбачы хлеб лядачы. Можа, і не даймаў нас голад ніколі, што рыбка ратавала. Во і тады: цэлы мех натаптаў. Хочаш сам еш, хочаш прадавай, а пажадае душа — сушы, пасля як знойдзеш…

Разважаю так, мех завязваю. Як падняць. Папацець трэба, каб завалачы-такі. Шкада, што санкі не ўзяў. Гора б не знаў. Але што грэх таіць, лепш валачы рыбу, чым улегцы з пустым мяшком ісці.

Узваліў я мех на плечы і пашыбаваў без аглядкі. Лыска дагоніць. Іду, напяваю:

— Патанцуе, Манюкін, — сам сабе кажу, — твая рыбка на скаварадзе, хай без рака і пятрушкі, затое цыбулька знойдзецца да рыбкі: вянкоў з дзесяць вісіць пад бэлькаю…

Так захацелася есці, хоць той мех той развяжы ды сырой рыбы паспытай. Сам бачыў: цыган еў ды нахвальваў. Але ж той цыган босы зімой хадзіў… I тут нешта пад ногі як кінецца, я і паляцеў з капытоў. Глядзь, Лыска пада мною.

— Каб ты здох, — кляну, — так напалохаць. Падняўся. Снег атрасаю. А сабака пішчыць, да ног туліцца.

Нешта не тое, думаю. Падняў галаву. Божа, у трох кроках воўк здаравенны. Канюхамі такіх называюць. Глядзіць, не зміргне. Відаць, мацёры: шэры, з сівымі шарсцінкамі. Такі не толькі што на каня, на чалавека не пабаіцца напасці. Пашкадаваў я, што сякеры не захапіў з сабой. Стары, але дурны. Цягнецца ноччу ў Рысава-Барысава з голымі рукамі. Ці мала што на белым свеце бывае. Ды трэба нешта рабіць. Эх, было не было… I тут я як зароў нечалавечым голасам, аж ёкат па лесе пайшоў. Сам спалохаўся. А воўк стаў на дыбы і давай скакаць пад маю музыку. Раз дзесяць падскочыў, пасля ўпаў на жывот і папоўз. Адпоўз трохі і ногі адкінуў. Вось дык напалохаў…