Василий Ширко - Дзед Манюкін і ўнукі

Узяў я пад паху мяшок з рыбай, на плечы ўзваліў ваўка і панёс дахаты. Добрая шапка атрымалася. Зносу ёй бы не было, каб не згубіў, ад чарцей уцякаючы. Ды гэта ўжо другая гісторыя, а я першай не закончыў. Сарваў-такі голас. Я, не буду хваліцца, калі і цяпер закрычу на ўсе лёгкія, то ліст во з гэтай ігрушыны пасыплецца, але дзе той былы голас. Аслабеў Манюкін, не ем цяпер нямазаных бліноў, ды і гарох чамусьці звёўся. У дзень на чалавека не тое што па рэшату, па паўлітровай конаўцы не выходзіць. Вось і супакоіліся людзі, сапуць у мікрафон, а крыку, хоць вушы затыкай. Вы ўжо даруйце, саколікі, старому, я не супраць тэхнікі, але, як той казаў, а гэны слухаў, лепш сваім голасам верашчаць.

Я люблю рыбачыць, калі ніхто не бачыць. Забяруся ў кусты. Уладкуюся. А там і вуду закіну. Чакаю: клюне — не клюне. Не ведаю, як у каго, а ў мяне клюе. Толькі цягаць паспявай. Можа, таму, што жылкі не прызнаю, на конскі хвост лаўлю. Не лавілі так, жэўжыкі? О, тады вы не рыбакі. Рыба, як і чалавек, любіць усё натуральнае. Вунь былі ў модзе крымплены-мулены, розныя балоневыя плашчы — вецер свішчы. А цяпер за чым ганяюцца?.. За льнянымі кашулямі, за аўчыннымі кажухамі… Паразумнелі нарэшце. А думаюць, рыба дурнейшая за іх: лепш на бляшанку, чым на жыўца, клюне. Што ёй тыя жылкі ці лжэматылі. Куды цікавей конскі хвост і жывы, прама з зямлі, чарвяк. Слухайце, вучыцеся, пакуль дзед Манюкін жывы. Ён, дай ты рады, не салжэ.

Ну, закінуў я гэта. Не клюе. Нібыта і зрабіў усё па-людску: і чарвяка памазаў натуральным самасадам, і папляваў на яго тры разы як маіць. Чакаю. Што яшчэ застаецца? Каб так не сядзець, выкапаў за спінай канаўку, вады шапкай нанасіў. Усё будзе куды рыбу кідаць. Як не кажы, свяжэй у такой ямцы, чым у торбе… Ды, пэўна, стараўся дарма — не бярэ, хоць замовы гавары, як мой дзед:

Чэрці, чэрці!

Памажыце рыбу перці.

Аддам жонку і дзеці,

Каб не было дзе рыбу дзеці.

Думаю, паўтару на ўсякі выпадак раз, другі. I што вы думаеце — памагло. Бачу, паплавок мой загайдаўся. Рыба, значыцца, да чарвяка прынюхваецца ці хвастом яго лякае.

— Не сумлявайся, даражэнькая, — шапчу, — бяры, не пашкадуеш, самы што ні ёсць дажджавы, мо з гадзіну назад адкапаў.

Паверыла-такі. Заскакаў мой паплавок, як п'яны дзяк на радзінах. Гуляй-гуляй, ды сумленне май. Колькі можна вушлага рыбака за нос вадзіць? I тут як папрэ паплавок на дно. Я, вядома, не разгубіўся. Выцягнуў яльца з пальца, акурат на відэлец. Кажаце, ніякага наедку. Яно так і не так: на бязрыб'і і рак рыба.

Але тут пайшло і паехала. Я і пра люльку забыў, і пра дом… Дзіўсцвіцельна, быццам чэрці з усёй ракі ў адну яму рыбу сагналі. I акуні, і язі, і ментузы. Толькі паспяваю кідаць цераз плячо. Стаміўся, паясніца заныла. Пэўна, з пуд налавіў, думаю. Аглянуўся. Свят-свят, ніводнай рыбкі. Кінуўся шукаць было, ды паплавок павяло. Язя выцягнуў. Ужо ў торбу паклаў. Адсюль не ўцячэ, думаю. Зноў закінуў, і зноў язь. Праўду кажуць, калі Саўку шанцуе, то ён і ў лапцях станцуе. Мігам паўторбы напхаў. I толькі, гэта, зняў з кручка добрую плотку, нехта як смальне дубінай па плячы, я і паляцеў вобзем. Не паспеў падняцца, зноў аперазалі. Я страціў раўнавагу і булдых старчма ў яму. Са страху метраў дваццаць нырцом плыў. Вынырнуў, глядзь, а ў маёй торбе мядзведзь корпаецца. Як гаспадар яе патрошыць. «Дык вось хто рыбу змянціў. Стаяў за спінай і цягаў з канаўкі язёў ды плотак».

Пэўна, не спадабалася мядзведзю, што перастаў яго частаваць, у торбу рыбу хаваю. Вось і выламаў ламачыну і давай лупцаваць.

Хадзіў я на тое месца, мае вы саколікі, і сляды шукаў, і ламачыну, абгрызеную мядзведжымі зубамі. Толькі і зараз не магу даўмецца, чаму мядзведзь разам з рыбай рыбака не з'еў. Мо свежыя язі смачней? А мо гэта той самы мядзведзь, якога я на стозе сена спудзіў, як ваўкі яго акружылі? Усякае бывае. Калі той самы, то мы квіты: паскакаў я дроздзіка, думаў, богу душу аддам.

То, Гараська, даўно было, яшчэ да калгасаў. Яшчэ ў мяне не расла барада, толькі вусікі прабіваліся. Але што гэта я не так пачынаю, нібы крэсіва сапсавалася. Дай праверу, ці высякае іскру. Ёсць агонь! То слухай, няхай цябе качкі ўбрыкнуць.

У кожнага гаспадара быў свой конь, а хто спраўнейшы і двух меў. Ну, пра багацейшых я і не кажу. У той час без каня ты ні богу свечка ні чорту качарга: кладзіся на лаву і ногі адкідвай. Без каня не ўзарэш, не пасееш, не прывязеш палена дроў. Гэта цяпер трактары ды машыны, зноў жа электрыка. А тады за канём, як за дзіцем, хадзілі. Не тут кажучы, захварэе, то ўсёй сям'ёй не спалі.