Василий Ширко: Дзед Манюкін і ўнукі

— Памажы, Манюкін, — просяць, — ты ж добры стралок. Упалюй гэту людаедку.

Я, вядома, адмаўляўся.

— Нельга тую рысь забіваць, — кажу, — газеты трэба чытаць: яна санітарную хвункцыю выконвае. У Заходняй Еўропе, ці не чулі, ваўкоў пазнішчалі, дык, што вы думаеце, эпідэмія пачалася…

— Пры чым тут эпідэмія? — кажуць. — Вунь на тым тыдні цяля тая рысь у твайго суседа задушыла.

Тут усе разам загаварылі, загаманілі:

— Глядзі, Манюкін, і да цябе дабярэцца людаедка… Памажы!

Я не згаджаюся, канешне. Газеты паказваю, пра экалагічную раўнавагу гавару. А ім, цёмным, хоць бы што, хоць кол на галаве чашы, чаўпуць сваё.

— Скажы, Манюкін, што баішся, — падпускае шпількі сусед. — Як рысь ганялася за мною па надворку, ты і носа з хаты не высунуў. Ці не чакаў, пакуль ента людаедка санітарную хвункцыю выканае?..

— Не чуў, спаў, — як магу, абараняюся.

— Э-э, не чуў ён, людцы добрыя. Я зароў, як вол недарэзаны. У тым канцы сяла глухая бабуля ўчула… Нябось, залез пад коўдру і калаціўся як ліст асінавы…

Такой абразы я не мог сцярпець.

— Так і быць, — кажу, — упалюю вашу людаедку, але, калі эпідэмія пачнецца, вы будзеце вінаватыя… уся адказнасць на вас… мая справа папярэдзіць.

Тут усе павесялелі, нават сусед папрасіў прабачэння. Што грэх таіць, ведаюць людзі, раз Манюкін узяўся за справу, то давядзе яе да канца.

I ўсё ж, саколікі, сказаць лёгка. Але дзе знайсці тую рысь? Слухайце, на вус матайце, можа, і вам спатрэбіцца, запамінайце.

Узяў я шкуру бычыную, звычайны сахор, якім сена на воз падаюць, і пайшоў у лес. Сеў пад самым высокім дрэвам, шкурай ахінуўся. Акурат бык, толькі бязрогі. Але я і тут не разгубіўся: замест рог сахор прыстасаваў. Хай, думаю, гадае людаедка, чаму бык адзін, а рог у яго аж дзве пары.

Доўга сядзець давялося. А я не люблю чакаць. Ды і на сон цягне. Што я толькі не рабіў: і да тысячы лічыў, і казкі сам сабе баяў… Ды не вытрымаў — пачаў акунёў вудзіць. I сніцца, быццам скала на мяне навалілася. Цісне, да зямлі прыціскае, вось-вось раздавіць… Прачнуўся я, выбраўся з-пад бычынай шкуры і рот раскрыў ад здзіўлення. Рысь-людаедка з дрэва прама на сахор скочыла… Вось як бывае.

Больш я не хадзіў са зброяй на звяроў, хоць і эпідэмія тады не пачалася. Не сумленна, лічу, са стрэльбай на звера ісці. Палохаць палохаў ваўкоў, часам да смерці, а вось не страляў.

Хочаце паслухаць. Не так даўно было, гадоў паўста назад. Воўк тады панадзіўся на наш надворак хадзіць. Воўк — жартаўнік. Дабярэцца да аўчарні, прасадзіць хвост у акенца і давай махаць. Бедныя шуткі лезуць на сцяну са страху. I есці даеш, здэцца, уволю, а худзеюць.

Ну, думаю, пачакай, паскачаш ты ў мяне польку-трасуху.

Вечарам, калі ў доме ўсё сціхла, я намазаў рукі смалою і пайшоў прама ў аўчарню. Сцішыўся ля акенца, чакаю. Набіў люльку тытунём, толькі выцягнуў з кішэні крэсіва, а тут авечкі як забегаюць, замэкаюць: ваўка ўчулі. Праўду кажуць: пра воўка памоўка, а ён тут як тут. Усадзіў хвост-дзяркач у акенца і давай махаць. Я злаўчыўся, ды як цапну за хвост. Воўк ірвецца, зубамі скрыгіча, у мяне ўжо сіл няма трымаць, а выпусціць не магу: прыхапіла-такі смала. А воўк пнецца, з галавой мяне ў акенца прэ. I выцягнуў бы, каб хвост не адарваўся.

Воўк ходу, а я засеў: ні туды ні сюды. I хвост не магу з рук выпусціць. Крычаць гонар не дазваляе. Так і сядзеў да раніцы, пакуль сусед не выручыў. Той самы, якога рысь-людаедка па надворку ганяла.

— Усё разумею, — дзівіўся ён, — толькі хвост воўчы адкуль у цябе?..

Прамаўчаў я. Скажы — не паверыць. Яшчэ на смех падыме.

Застала мяне неяк у лесе навальніца. Гром грыміць, аж дубы калоцяцца. Лье як з вядра. Смаліць маланка. Да ніткі прамок. Дзе б зацішак знайсці, думаю, прыхавацца, а то растану, хоць і не гліна. Бачу, дуб ладны, абхватаў у пяць, а ля самай зямлі дупло. Лепшай схованкі і не трэба. Залез, уладкаваўся. I цёпла, і ўтульна, як у хаце. Сагравацца пачаў, скруціўся абаранкам, самы раз вочы заплюшчыць… Ды раптам чую, нехта, крэхчучы, у дупло лезе, так сказаць, прысуседзіцца хоча. У цемры не разабраць. Можа, такі лядачы, як і я, шукае ратунку ад дажджу і грому. На ўсякі выпадак пасунуўся. Хопіць месца. Хаця б не разбойнік які, думаю. А ён ужо ў дупло залез, рассеўся. Вочы блішчаць, як светлякі. Быццам не чалавек, а кашляе па-старэчы. Відаць, прастудзіўся. Тут, мусіць, і ён учуў, што я варухнуўся. Рэзка, усім корпусам павярнуўся ў мой бок. Бліснула маланка. «Воўк!» — разгледзеў я. Вочы ад страху на лоб палезлі. Вось дык сусед — спапялі яго пярун. Відаць, ужо не выбрацца з гэтага дупла. Міжволі адсунуўся, нагу наперад выставіў. Не нападае, сам назад падаўся. Спалохаўся, як і я. Трошкі адышло. Надзея зацяплілася: дасць бог, пранясе, неяк памірымся. Толькі варухнуўся, шчоўкнулі зубы, звер насцярожыўся. Толькі сунься — скочыць. Э-э, думаю, дрэнь твае справы, Манюкін, — не выпусціць з дупла. Нічога не застаецца, як сядзець. Не ведаю, што аддаў бы, каб выбрацца адсюль пад дождж і гром.