Василий Ширко - Дзед Манюкін і ўнукі

Дзіку спадабалася на волі. Ён бегаў па выгане як апантаны, прытаміўся, пачаў рыць зямлю, некалькі разоў выкупаўся ў лужыне, пасля пачаў прыглядацца да іншых свіней. А тут іх было дзесяткі тры, і пяць-шэсць не меншых за дзіка, а Тарасікаў Дзётка ці не ў два разы большы за нашага Свінтуса-грандыёзуса. Свінні не надта ладзілі між сабой, часта грызліся: станавіліся на дыбкі, грозна нападалі на саперніка ці саперніцу, высвятлялі між сабой адносіны. Толькі на Тарасікавага Дзётку ніхто не нападаў. Ён падыме галаву, гляне коса, і ва ўсіх свіней адпадала ахвота чапаць Дзётку. Надта ж грозны.

Мой Свінтус-грандыёзус таксама не падыходзіў да Дзёткі. Ён яшчэ не ведаў сваёй сілы. Счапіўся з падсвінкам. Грызянуў яго так, што той на сажняў пяць адскочыў. Дзіва што, у майго Свінтуса ўжо іклы прарэзаліся, ды не маленькія.

Адчуў дзік сілу пасля першай перамогі. Напаў на свайго аднагодка. I той даў цягу. А Тарасікаў Дзётка ўжо назіраў за баямі паласатага вепрука. Ён не сумняваўся, што дужэйшы за новенькага. Але ж надта ўжо лёгка той перамагае. I Дзётка пачаў набліжацца да Свінтуса-грандыёзуса. Падкрадваўся ціха, непрыкметна, а калі засталося да дзіка крокаў пяць, рэзка рвануў наперад, падняўся на дыбы і ўсе свае дванаццаць пудоў нізрушыў на Свінтуса. Небарака не чакаў такой грознай атакі, бо пахіснуўся, паваліўся на бок, запішчаў. А Дзётка, не даючы яму апомніцца, падкінуў дзіка лычом, грызянуў зубамі. Я падумаў, што канец майму дзіку, хацеў ужо кінуцца на дапамогу. Ды ён сам адскочыў ад Дзёткі, шэрсць яго паднялася дыбам, з рота закапала пена. Крыўдна. Дзётка нават адвярнуўся, не глядзеў на яго, маўляў, правучыў, як смаркача, і годзе: ведай сваё месца. Ды не так думаў дзік. У яго жылах цякла кроў лясных братоў, якія адзін на адзін могуць выстаяць супраць мядзведзя, нават адна свіння з парасятамі абараняецца супраць некалькіх ваўкоў. Прытуліцца задам да дрэва, унурыць голаў і чакае атакі, баяцца ваўкі… А тут яго, дзікага вепрука, нейкая свойская свіння пагрызла. Не бываць такому! I мой раз'юшаны дзік кінуўся на крыўдзіцеля. Той, мусіць, сачыў адным вокам за маім Свінтусам, бо паспеў павярнуцца лычам да небяспекі. Ды дзік так яго грызянуў, што той да зямлі прыгнуўся. Мой вяпрук круціўся як шалёны. Мо колькі імгненняў Дзётка не здаваўся, стрымліваў атакі… Ды хутка выдахся, кінуўся наўцёкі. Праз увесь выган пёр яго ў бок дому мой Свінтус-грандыёзус. Усе пастухі і пастушкі ледзь па зямлі не качаліся ад смеху, нават гаспадар Дзёткі.

…Неяк у вёску прыехалі артысты. Яны выступалі з дрэсіраванымі малпамі, сабакамі, галубамі. Нехта падказаў, што ў мяне ёсць ручны дзікі кабан. Прыйшлі гуртам паглядзець. Доўга хадзілі вакол Свінтуса-грандыёзуса, чухалі яму спіну, частавалі хлебам. Ён рахмана рохкаў. Мусіць, падабаліся госці. I ён ім прыйшоўся да душы. «Прадайце ды прадайце вашага дзіка, — прысталі да мяне, — грошы вялікія заплацім, як за карову». Не жартачкі, а ў нас хата старэнькая, падрубы мяняць трэба, дах прагніў, няма за што гонты прыдбаць. За такія грошы можна двух свіней купіць і хату адрамантаваць. З другога боку, і дзіку лепш, мы позна ці рана яго заколем, а то будзе жыць, людзей цешыць. Ды ці не шуткуюць цыркачы, я таксама люблю розыгрыш. «Сотню накінеце — дзік ваш», — кажу. Бачу, палез у кішэню барадаты, дастаў кашалёк, грошы лічыць. «Хопіць?» — пытае і дае мне сорак трыццатак. Я разгубіўся, ды баба голас падала: «Бяры, — кажа, — хай людзі добрыя спажываюць!» «Як вывучым вашага дзіка, — кажа барадаты, — то прышлём вам білеты ў цырк бясплатныя і за дарогу да Мінска заплацім. Прыедзеце?» Ну, мы з бабай захіталі галовамі ў знак згоды. Вядома, прыедзем.

Такіх грошай у нас не было ніколі. Купілі за іх цялушку, парася і хату адрамантавалі. Зажылі не горш за людзей. Часта ўспаміналі нашага дзіка, вельмі шкада было. Такі ласкавы, рахманы. Як яго дзеці вясковыя любілі! Ён іх вазіў на спіне, радаваўся, калі чухалі пад жыватом. Ляжа, выцягне ногі і рохкае. Усё жыццё б, здаецца, не расставаліся, каб не беднасць.

Неяк адвячоркам да нас зайшла паштарка. Прынесла канверт. Адкуль, што? Нам ніхто ніколі не пісаў.

— Здэцца, не з сельсавета, — кажа баба, — усе нібыта нядоімкі здалі, налог заплацілі так-сяк…

Я дастаў з шуфляды акуляры, пачаў чытаць: «Дарагія дзядуля Манюкін і баба Аўдоля! Запрашаем вас у цырк…» Пісьмо было кароткім, у ім, апрача ўсяго, ляжалі два білеты на прадстаўленне і чатыры на аўтобус: два да Мінска і два назад.

Мы з бабай ніколі ў тым Мінску не былі. Чулі, што людзей там, як у муравейніку, нельга ступіць кроку, каб не штурхануць каго, ды і пад машыну трапіць, што раз плюнуць. А на каго гаспадарку пакінеш? Ды вельмі ж ужо карціць хоць адным вокам глянуць на нашага дзіка. Цікава, ці ўдалося выштукаваць яго тым артыстам.